NATO Sammiti: Rusiyadan Müdafiə Xərclərinə Qədər
NATO-nun Baş katibi Mark Rutte bəyan edib ki, Rusiya ittifaqın üzləşdiyi “ən əhəmiyyətli və birbaşa təhlükə” olaraq qalır. Lakin keçən illə müqayisədə, Rusiyanın Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı işğalı bu ilki NATO Sammitində əsas gündəm deyil. Bunun əvəzinə, sammitin əsas məqsədi müttefiq ölkələrin müdafiə xərclərini Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) 5 faizinə çatdırmaq öhdəliyi götürməkdir.
Zirvə görüşü, on iki gündür davam edən İsrail-İran müharibəsinin kölgəsində, xüsusilə müdafiə xərclərinə diqqət yetirir.
Hollandiya Kralının Ziyafəti
Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Hollandiya Kralı Villem-Aleksandr və xanımının, NATO Dövlət və Hökumət Başçıları Sammitində iştirak edən liderlər və onların həyat yoldaşlarının şərəfinə verdiyi şam yeməyinə qatılıb.
Qonaqları qarşılayan Hollandiya Kralı Villem-Aleksandr və Kraliça Maksima, sammit iştirakçıları olan dövlət və hökumət başçıları və onların həyat yoldaşları ilə foto çəkdirdikdən sonra yeməyə keçilib.
Gündəmdə Beşinci Maddə və ABŞ
ABŞ-ın sabiq prezidenti Donald Trampın dünən bu maddəyə sadiq qalıb-qalmayacağını açıq şəkildə bildirməkdən imtina etməsindən sonra, bu gün NATO Müqaviləsinin Beşinci Maddəsi geniş müzakirə mövzusu olub.
Bunun əvəzinə, Tramp bu vəziyyətin “tərifinizdən asılı olduğunu” qeyd edərək, NATO müttəfiqlərinin “dostu olmağa sadiq olduğunu” bildirib.
Bəs Beşinci Maddə tam olaraq nədir?
Bu maddə kollektiv müdafiə prinsipinin əsasını təşkil edir. 1949-cu ildə imzalanan və NATO-nun təməlini qoyan Şimali Atlantika Müqaviləsinin məqsədi, qarşılıqlı yardımlaşmaya əsaslanan bir pakt yaratmaq idi. Həmin dövrdə (və bu gün də qüvvədə qalaraq) məqsəd, Sovet İttifaqının Şərqi Avropadakı nəzarətini bütün qitəyə yayma riskinin qarşısını almaq idi.
Beşinci Maddə, ittifaq üzvlərinin “Avropa ya da Şimali Amerikadakı bir və ya birdən çox üzvə qarşı silahlı hücumun, hamısına edilmiş hesab olunacağını” qəbul etdiklərini bildirir.
Bu səbəbdən üzvlər, “belə bir silahlı hücum vəziyyətində, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsinin 51-ci Maddəsi ilə tanınan fərdi ya da kollektiv qanuni müdafiə hüququndan istifadə edərək hücuma məruz qalan Tərəfə ya da Tərəflərə dərhal yardım edəcəklərini” qəbul edirlər.
Nəticə etibarı ilə, bir NATO müttəfiqinə edilən hücum, bütün ittifaq üzvlərinə edilmiş sayılır və bu vəziyyət, bütün ittifaq tərəfindən daha geniş bir cavab verilməsini tələb edə bilər. Bu kontekstdə, Trampın Beşinci Maddəyə dair qeyri-müəyyən açıqlamaları, ABŞ-ın bu maddəyə sadiq qalmamaq qərarı alması halında ciddi nəticələrə yol aça bilər.
Böyük Britaniya Nüvə Başlığı Daşıyan F-35 Təyyarələri Alacaq
Böyük Britaniya, bir nəslin nüvə potensialında ən əhəmiyyətli gücləndirmə olaraq, nüvə başlığı daşıya bilən ən azı 12 ədəd F-35 gizli təyyarəsi alacaq. Hökumət bu barədə bu gün açıqlama yayıb.
Bu gün Baş nazir Keys Starmer, Haaqada keçirilən NATO Sammitində, bu yeni donanmanın ABŞ nüvə silahları ilə təchiz oluna biləcək bir ittifaq missiyasına qatılacağını elan edəcək.
Bu dramatik addımın Rusiya və Çindən sərt reaksiya və narahatlıq doğuracağı ehtimal olunur.
Rusiyaya Qarşı Əlavə Sanksiyalar Gündəmdə
Starmer bu axşam Haaqadakı NATO Sammitində dünya liderləri ilə bir araya gəldi.
Bu iki günlük zirvənin başlanğıcında, müttəfiqlər 2035-ci ilədək müdafiə və təhlükəsizlik xərclərini ÜDM-in 5 faizinə çıxarmaq öhdəliyi götürəcəklər.
Böyük Britaniyanın Baş naziri Starmer, Hollandiya Baş naziri Dik Skouf, Almaniya Kansleri Fridrix Mers və Fransa Prezidenti Emmanuel Makronla keçirdiyi görüşlərə dair bəzi təfərrüatları açıqlayıb.
Starmer, Hollandiya Baş naziri Dik Skouf ilə Yaxın Şərqdəki diplomatiya ehtiyacını və Rusiyanın təcavüzünə qarşı Ukraynaya dəstəklərini davam etdirmək arzularını müzakirə edib.
Həmçinin bu iki münaqişə haqqında Fridrix Mers və Emmanuel Makron ilə də qiymətləndirmələr aparılıb. Moskvaya qarşı daha çox sanksiya tətbiq edilməsi ehtimalı da müzakirə edilib.
Qəzza da Gündəmə Gəldi
Görüşlərdə Qəzza mövzusu da müzakirə edilib. Starmer, mövcud vəziyyəti “dözülməz” adlandırıb və bütün tərəflərin atəşkəsə nail olmaq üçün səy göstərməsi lazım olduğunu bildirib.
