İraqda İŞİD-in qurbanlarına aid olduğu güman edilən kütləvi məzar qazılır
İraq rəsmiləri 2014-cü ildən başlayaraq üç il sonra məğlub edilənə qədər ölkənin geniş ərazilərini ələ keçirərək mülki əhaliyə qarşı qanlı qırğınlar törədən İŞİD tərəfindən qoyulduğu güman edilən bir kütləvi məzarın qazıntılarına başlayıblar. Dövlətə məxsus İraq Xəbər Agentliyinin bazar günü verdiyi məlumata görə, yerli hakimiyyət orqanları ölkənin şimalındakı Mosul şəhərinin cənubunda yerləşən Əl-Xasfa bölgəsində qazıntı işlərini aparmaq üçün məhkəmə, məhkəmə-tibbi ekspertlər, İraq Şəhidlər Fondu və kütləvi məzarlıqlar idarəsi ilə birgə fəaliyyət göstərirlər.
Təxminən 150 metr dərinliyində və 110 metr enində olan bu çökəklik, İŞİD-in törətdiyi ən dəhşətli qırğınların baş verdiyi yer hesab edilir. Şəhidlər Fondunun kütləvi məzar qazıntıları departamentinin rəhbəri Əhməd Qusay əl-Əsədi Associated Press xəbər agentliyinə bildirib ki, onun komandası Ninəvə vilayətinin tələbi ilə avqustun 9-da işə başlayıb. Əl-Əsədi qeyd edib ki, əməliyyat ilkin olaraq yalnız görünən insan qalıqlarını və səthdəki dəlilləri toplamaqla məhdudlaşacaq, tam eksqumasiya üçün isə rəsmilərin beynəlxalq dəstək tələb edəcəyini söyləyib. Fond daha sonra verilənlər bazası yaradacaq və şübhəli qurbanların ailələrindən DNT nümunələri toplamağa başlayacaq. Tam eksqumasiya yalnız ərazidəki təhlükələr, o cümlədən kükürdlü su və partlamamış hərbi sursatlarla mübarizə aparmaq üçün ixtisaslaşmış yardım təmin edildikdən sonra həyata keçirilə bilər. Su, insan qalıqlarını aşındıraraq DNT identifikasiyasını çətinləşdirmiş ola bilər. Əl-Əsədi əlavə edib ki, bu elementlərin mövcudluğuna görə Əl-Xasfa “çox mürəkkəb bir ərazidir”. Şahidlərin və ailələrin təsdiqlənməmiş ifadələrinə, habelə digər qeyri-rəsmi məlumatlara əsasən, səlahiyyətli orqanlar bu ərazidə ən azı 4000 cəsəd qalıqlarının ola biləcəyini, minlərlə əlavə qalıq ehtimalının da olduğunu düşünürlər.
İŞİD-in dəhşətli qəddarlığı və kütləvi məzarların aşkar olunması
Əl-Xasfa İraqın ikinci ən böyük şəhəri olan Mosul yaxınlığında yerləşir. İŞİD 2017-ci ilin sonunda İraqda məğlub edilməzdən əvvəl bu şəhərə nəzarəti ələ keçirmişdi. Özünü “xilafət” elan edən bu qrup, ən yüksək dövründə İraq və Suriyanı əhatə edən, Böyük Britaniyanın yarısı qədər bir əraziyə hökmranlıq edirdi. Bu qrup qəddarlığı ilə tanınırdı. Onlar minlərlə Yezidi xalqını qətlə yetirmiş, minlərlə Yezidi qadınını isə qul etmişdilər. Dini Zərdüştiliyə söykənən və uzun müddət təqiblərə məruz qalan Yezidilər, İŞİD-in 2014-cü ildə İraqın Sincar bölgəsindəki icmalarına qarşı həyata keçirdiyi hücumların dəhşətlərindən hələ də sağalmaqdadırlar. Bu terror təşkilatının sələfi ideologiyası ətrafında törətdikləri cinayətlər bəşəriyyətə qarşı hesab olunur.
Ninəvədə 70-dən çox itkin şəxs işi üzrə çalışmış hüquqşünas Rabah Nuri Əttiyə AP-yə bildirib ki, əl-Xasfa barədə məlumatlar onun “müasir İraq tarixində ən böyük kütləvi məzar” olduğunu göstərir. Lakin Əl-Əsədi, müstəntiqlərin onun ölçüsünü hələ təsdiqləyə bilmədiyini söyləyib. Oradakı insan qalıqlarının təxminən 70 faizinin İraq ordusu və polis işçilərinə, eləcə də Yezidilər də daxil olmaqla digər qurbanlara aid olduğu güman edilir. Ərazidə çox sayda şahidlə aparılan müsahibələr, İŞİD döyüşçülərinin insanları avtobuslarla ora gətirərək öldürdüyünü göstərir. Əl-Əsədi deyib: “Onların çoxunun başı kəsilmişdi.” İŞİD dövrünə aid kütləvi məzarlardan əlavə, İraq hakimiyyəti 2003-cü ildə ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi işğal nəticəsində devrilmiş Səddam Hüseynin hakimiyyəti dövrünə aid bu cür əraziləri də aşkarlamağa davam edir.
