İsrailin ağır texnikanın girişinə qoyduğu məhdudiyyətlər, Qəzza şəhərinin dağıntıların təmizlənməsi və kritik infrastrukturun bərpası ilə bağlı səylərini ciddi şəkildə iflic edir. Şəhər meri, on minlərlə ton partlamamış sursatın Qəzza zolağı boyunca insanların həyatına təhlükə yaratdığını bildirir.
Mer Yəhya əl-Sarraj bazar günü keçirdiyi mətbuat konfransında Qəzza şəhərinin su şəbəkələrini qorumaq və quyular tikmək üçün ən azı 250 ağır texnikaya və 1000 ton sementə ehtiyacı olduğunu söylədi.
Əl-Cəzirənin Qəzzanın əz-Zəvayda bölgəsindən xəbər verən müxbiri Hind Xudari bildirib ki, əraziyə cəmi altı yük maşını daxil ola bilib.
Ən azı 9000 fələstinli hələ də dağıntılar altında qalır. Lakin yeni avadanlıqlar fələstinlilərə yaxınlarını tapmaqda kömək etmək əvəzinə, İsrailli girovların qalıqlarını tapmaq üçün prioritet verilir.
Xudari qeyd edib ki, fələstinlilər atəşkəs əldə olunana qədər İsrailli girovların cəsədlərinin qaytarılması ilə bağlı heç bir irəliləyiş olmayacağını düşünürlər.
Sosial mediada yayılan görüntülərdə Qırmızı Xaç avtomobillərinin HƏMAS-ın hərbi qanadı olan Qəssam Briqadaları ilə görüşlərdən sonra Rafahın cənubunda İsrailli girovun yerini göstərmək üçün gəldiyi əks olunurdu.
İsrail hökumətinin sözçüsü bildirib ki, girovların qalıqlarını axtarmaq üçün Qırmızı Xaç və Misir qruplarına atəşkəsin “sarı xətti”ndən kənara çıxmağa icazə verilib. Bu xətt İsrailə mühasirədə olan anklavın 58 faizinə nəzarəti saxlamağa imkan verir.
Əl-Cəzirənin Ammandan xəbər verən müxbiri Nur Odeh deyib ki, İsrail iki həftə ərzində HƏMAS-ın bütün girov cəsədlərinin yerini bildiyində israr edib.
Odeh əlavə edib: “İki həftə sonra İsrail indi Misir qruplarına və ağır texnikaya Qəzza zolağına daxil olmasına icazə verdi. Məqsəd böyük dağıntıları təmizləməyə, girovların saxlanıldığı və öldürüldüyü tunellərə və ya evlərin altına çatmağa kömək etməkdir.”
Odeh həmçinin bildirib ki, HƏMAS İsrailin bombardmanı nəticəsində yaranan zərərə görə iki həftə ərzində tunellərə daxil ola bilməyib. O, “İsrailin bu siyasət dəyişikliyi izahatsız baş verir” deyərək, Qırmızı Xaç və HƏMAS-a dağıntılar altında potensial dəfn yerlərinin tapılmasında kömək etməyə də icazə verildiyini qeyd edib.
Netanyahunun sözləri: “Qəzzanı biz idarə edirik”
Bu arada, bazar günü İsrailin Baş Naziri Binyamin Netanyahu ölkədə siyasi nüfuzunu bərpa etmək istəyərək, İsrailin Qəzzada hansı xarici qüvvələrin fəaliyyət göstərə biləcəyinə nəzarət etdiyini bildirdi.
O qeyd edib: “Biz öz təhlükəsizliyimizi idarə edirik və beynəlxalq qüvvələrə İsrailin hansı qüvvələrin bizim üçün qəbuledilməz olduğuna qərar verəcəyini açıq şəkildə bildirdik – biz belə hərəkət edirik və belə də hərəkət etməyə davam edəcəyik. Bu, əlbəttə ki, ABŞ tərəfindən qəbul edilib, onların ən yüksək səviyyəli nümayəndələri son günlərdə bunu ifadə etdilər.”
Odeh izah edib ki, Netanyahunun bəyanatları İsraildə artıq qərarları onun vermədiyini düşünən ifrat sağ bazanı sakitləşdirməyə yönəlib.
Hazırda atəşkəsə nəzarət edən qüvvələrin İsrail əsgərləri və ya ordu rəhbərliyi olmadığı görünür. O izah edib ki, Vaşinqton “İsraildən Qəzza daxilində keçirməyi planlaşdırdığı hər hansı hücum barədə əvvəlcədən xəbərdarlıq etməsini tələb edir.”
Odeh qeyd edib ki, İsrailin Qəzzada hansı xarici aktyorların fəaliyyət göstərməsinə nəzarət etməkdə israrı – yenidənqurma üçün məhdud girişlə birlikdə – ölkədə siyasi dəstəyi saxlamaq üçün daha geniş bir strategiyanın altını cızır.
Partlamamış Sursat Təhlükəsi
Qəzzada yenidənqurma işləri partlamamış sursatdan qaynaqlanan əlavə maneələrlə üzləşir. Böyük Britaniyadakı HALO Trust təşkilatının Yaxın Şərq direktoru Nikolas Torbet deyib ki, Qəzza “mahiyyətcə hər hissəsi partlayıcı maddələrlə vurulmuş bir nəhəng şəhərdir.”
O, Əl-Cəzirəyə bildirib: “Bəzi sursatlar qalmaq üçün nəzərdə tutulsa da, Qəzzada bizi narahat edən şey, zərbə anında partlaması gözlənilən, lakin partlamamış sursatdır.”
Torbet partlayıcıların təmizlənməsinin yenidənqurma prosesini yavaşlatdığını deyib. Onun komandaları böyük sahələri qeyri-müəyyən müddətə işarələmək əvəzinə, bombaları təhlükəsiz şəkildə çıxarmaq üçün birbaşa icmalar daxilində işləməyi planlaşdırır. O izah edib: “Bombanı zərərsizləşdirməyin ən yaxşı yolu, onu partlatmaq üçün az miqdarda partlayıcıdan istifadə etməkdir.”
Torbet əlavə edib ki, lazımi avadanlıq nisbətən sadədir, kiçik nəqliyyat vasitələrində və ya əl ilə daşına bilər və irəliləyişlər əldə olunmağa başlayır.
İsrail tərəfindən atılan partlayıcıların miqyası Qəzzanı ölümcül qalıqlarla dolu qoyub.
Fələstin Mülki Müdafiəsinin sözçüsü Mahmud Bəsal Əl-Cəzirəyə bildirib ki, İsrail əraziyə ən az 200 min ton partlayıcı maddə atdığını, bunun təxminən 70 min tonunun isə partlamadığını bildirib. Bu, on minlərlə ton partlamamış sursat deməkdir.
Uşaqlar xüsusilə təsirləniblər, onlar tez-tez bombaları oyuncaqlarla səhv salırlar. Əl-Cəzirə müxbiri İbrahim əl-Xəlili yeddi yaşlı Yəhya Şorbasi və onun altı yaşlı əkiz bacısı Nəbilənin hadisəsini bildirib. Onlar çöldə oynayarkən oyuncağa bənzəyən bir şey tapıblar.
Onların anası Latifa Şorbasi Əl-Cəzirəyə deyib: “Onlar adi uşaq oyuncağı tapdılar – sadə bir şey. Qız onu tutmuşdu. Sonra oğlan onu götürüb qəpiklə vurmağa başladı. Birdən partlayış səsi eşitdik. Onların əllərində partladı.”
Yəhyanın sağ qolu amputasiya edilməli olub, Nəbilə isə reanimasiyada qalır. 2025-ci il oktyabrın 25-i, şənbə günü Qəzza şəhərindəki Şifa Xəstəxanasında partlamamış sursatdan yaralanan Yahya Şorbasi.
Qəzza şəhərindəki Şifa Xəstəxanasının təcili yardım həkimi Dr. Harriyet vəziyyəti “baş verməyə hazır olan ictimai sağlamlıq fəlakəti” kimi təsvir edib. O deyib ki, uşaqlar zərərsiz görünən əşyalardan – oyuncaqlardan, banka qutularından və ya zibillərdən – amma əslində canlı partlayıcılardan xəsarət alırlar.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Mina Fəaliyyəti Xidmətinin rəhbəri Lyuk Devid İrvinq bildirib ki, 2023-cü ilin oktyabr ayından bəri 328 nəfər partlamamış sursat nəticəsində həlak olub və ya yaralanıb.
On minlərlə ton bomba, o cümlədən minalar, minaatan mərmiləri və beton binaları yerlə bir edə biləcək böyük bombalar Qəzza zolağı boyunca torpaqda gizli qalmaqdadır. Bəsal deyib ki, partlayıcıları təmizləmək illər çəkə bilər və milyonlarla dollar tələb edəcək.
Fələstinlilər üçün vəziyyət vaxtla yarışdır. Əl-Cəzirə müxbiri Xudari deyib ki, mülki vətəndaşlar daha sürətli irəliləyiş tələb edirlər: “Onlar yenidənqurma, hərəkət azadlığı istəyirlər və atəşkəsin həqiqətən də baş verəcəyini görmək və hiss etmək istəyirlər.”