İsrail-İran müharibəsində əldə olunan atəşkəs qərarı Yaxın Şərqdə gərginliyi nisbətən azaltsa da, bölgədəki inkişaflar yaxından izlənilir. Hər iki ölkənin ordusu yeni bir hücum dalğasına qarşı yüksək hazırlıq vəziyyətində dayanır.
Müharibə necə başladı?
İranda son vəziyyətə keçməzdən əvvəl, gəlin müharibə boyu nələrin yaşandığına nəzər salaq və yaddaşlarımızı təzələyək.
Tarixə düşən günlər
2025-ci il iyunun 13-ü, cümə gününü göstərən təqvimlər bu günün tarixə düşəcəyini heç kimə bəlli etmirdi. Ta ki gecə yarısı şiddətli partlayış səsləri eşidilənə qədər…
Qarşılıqlı açıqlamalar, atışmalar və hədələr illərdir davam edərkən, bu dəfə İsrail qorxulanı etdi. Qəzzada onsuz da kifayət qədər qan tökmüş İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahu İranı vurmaq əmrini rəsmən verdi. İranın əbədi düşməni İsrail, İranın nüvə proqramını hədəf aldığını söyləyərək hava hücumlarına başlamışdı.
Vur əmri verildi, Yaxın Şərq cəhənnəmə döndü
Ölkəsində günlərdir davam edən etirazlara məhəl qoymayan Netanyahu, İranın nüvə potensialını aradan qaldırmağı özünə hədəf seçdikdə Yaxın Şərq sözün əsl mənasında cəhənnəmə döndü. İranı “Vur” əmri verən Bibi, İran ərazilərini hədəf alan hava hücumlarını təsdiqləyərək, 12 gün davam edəcək müharibənin də fitilini alışdırdı.
Hücumlara hazırlıqsız yaxalanan İran, ilk saatlarda çoxlu itkilər verməyə başladı. İsrail ordusunun hədəfində olan yüksək rütbəli İran liderləri və nüvə alimləri öldürüldü.
Kritik nöqtələrdən sonra nüvə və müdafiə obyektlərinin də bombalanması ilə İranın hava hücumundan müdafiə sistemləri qısa müddətdə sıradan çıxdı.
Gözləmədiyi anda vurulan İran, İsraildəki hərbi hədəflərə və mülki yaşayış məntəqələrinə raket yağdırmağa başladı.
ABŞ-ın iştirakı olmadan müharibə olmazdı!
İsrailin müttəfiqi və Netanyahunun yaxın dostu ABŞ prezidenti Donald Trampın əmri ilə Birləşmiş Ştatlar iyunun 22-də müharibəyə rəsmən qoşuldu. ABŞ ordusu, Fordov, Natanz və İsfahandakı nüvə obyektlərini vurduğunu açıqladı.
Müharibəyə qanlı əlini bulaşdıran Prezident Tramp, çox keçmədən iyunun 24-də İran və İsrail arasında atəşkəsin təmin olunduğunu elan etdi.
İsrail-İran müharibəsində itkilər
İranın İsrailə qarşı həyata keçirdiyi cavab hücumlarında 29 nəfər həlak oldu, sığınacaqlara qaçarkən yıxılanlar və hücumlardan psixoloji təsir görənlər də daxil olmaqla, ümumilikdə 3 min 491 nəfər yaralandı.
İsrailin hücumlarında İran Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə 627 nəfər həyatını itirdi, ən azı 4 min 870 nəfər isə yaralandı.
İranlı nüvə alimləri də İsrail hücumlarının hədəfi oldu. İsrail ordusu ən azı 15 iranlı nüvə aliminin öldürüldüyünü iddia etsə də, İran tərəfi 11-nin ölümünü təsdiqlədi.
İranda casus ovu və WhatsApp xəbərdarlığı
İsrail hücumlarının başlaması ilə birlikdə, daha əvvəl ölkədə casusluq ittihamı ilə mühakimə olunaraq cəzalandırılan ən azı 5 nəfər edam edildi.
İran dövlət televiziyası çərşənbə axşamı günü verdiyi açıqlamada vətəndaşlara cib telefonlarındakı WhatsApp mesajlaşma tətbiqini dərhal silmələri çağırışını etdi.
Bütün bu yaşananlardan sonra atəşkəs qərarı sevinclə qarşılandı. Müharibə qorxusu ilə evlərini tərk edən vətəndaşlar günlər sonra evlərinə dönməyin sevincini yaşayır.
Evlərinə həsrətlə döndülər
Müharibə xəbərini alan kimi Tehranda yaşayan dostum Araşa çatmağa çalışdım, lakin təəssüf ki bu mümkün olmadı. Mesajlarıma 3 gün sonra cavab ala bildim.
Hücumlardan sonra paytaxtdan təxminən 200 km uzaqlıqdakı kəndlərinə gedən Araş və ailəsi, evlərinə, sevdiklərinə və sərbəst gəzməyi özlədikləri şəhərlərinə qovuşmağın haqlı sevincini yaşayır.
Tehrandakı son vəziyyət
Özünün və ailəsinin təhlükəsiz olduğuna əmin olduqdan sonra, müharibə və atəşkəslə bağlı maraqlandığım sualları Araşa verdim.
Tehranda doğulub boya-başa çatan və torpaqlarına aşiq olan Araş, “qapalı qutu” İranın paytaxtındakı son vəziyyəti danışdı…
“Heç kim gözləmirdi”
* Müharibənin başladığı ilk gecə nələr yaşandı? Hücumu necə öyrəndiniz? Tehranda ilk gecə nələr oldu?
Gecə yatarkən atam təlaşla hamımızı oyatdı. Mən və ailəm hamı yatmışdı. Atamın əsgər yoldaşı “Qalxın, Tehrandan gedin, müharibə başladı” demişdi. Biz yanımıza çox az əşya alaraq atamın kəndinə getdik. İlk gecə bizim burada heç nə yox idi. Yalnız hərbi yerləri vurduqlarını deyirdilər.
* İsrailin hücumu əvvəli televiziya kanallarından daha əvvəl bir xəbərdarlıq edildimi?
Xeyr, heç kim açıqlama vermədi. Məncə, heç kim gözləmirdi. Hamı böyük şok yaşadı.
“İsrailə güvənmirik”
* Hücumların davam etdiyi günlərdə marketlər açıqmıydı? Yeyəcək problemləri yaşandımı?
Biz kənddə olduğumuz üçün daha asan idi. Tehranda qalan dostlarım ilk bir neçə gün bəzi marketlərin bağlı və ya müəyyən saatlarda açıq olduğunu söylədilər. Xüsusilə yağ tapmaq bir az çətin olmuşdu.
* İranda insanların gizlənə bilmələri üçün sığınacaqlar varmı? Hücum zamanı özünüzü necə qorumağa çalışırsınız?
Xeyr, bizdə İsraildə olduğu kimi sığınacaqlar heç yoxdur.
* Atəşkəs prosesinə İranlılar həqiqətən inanırmı?
Əsla inanmırıq. Biz İsrailə güvənmirik. Onlar yenə hər an vura bilər.
* Atəşkəs sonrası ölkə daxilində son vəziyyət necədir? Hazırda normal həyat axışı davam edirmi?
Hazırda heç bir problem yoxdur, hər şey normaldır. Hər kəs işə gedib-gəlir.
