ABŞ-ın İran Nüvə Obyektlərinə Bombardmanı: Trampın “Tərs Köşəsi”
Şənbə gecəyarısı Amerika ordusu İranın üç mühüm nüvə obyektini bombalayıb. Bu addım ABŞ-ın İsrailin yanında İranla müharibəyə birbaşa müdaxiləsi kimi qiymətləndirilib və ABŞ prezidenti Donald Trampın dünya ictimaiyyətini necə “tərs köşəyə” saldığının sübutu olub. Əslində, ABŞ prezidenti Tramp, İrana qarşı hansı addımı atacağına iki həftə ərzində qərar verəcəyini bəyan etsə də, əməliyyatın düyməsini artıq basmışdı.
Bombardman sonrası verdiyi açıqlamada ABŞ prezidenti Donald Tramp İrandakı mühüm nüvə obyektlərinin “tamamilə məhv edildiyini” bildirib və Tehranı hər hansı bir misillemə addımından çəkinməyə çağırıb. O, əks təqdirdə daha sərt cavab veriləcəyini vurğulayaraq, “Ya sülh olacaq, ya da İran indiyə qədər şahid olduğumuzdan daha böyük bir faciə yaşayacaq,” deyib.
İran Atom Enerjisi Təşkilatı Fordo, İsfahan və Natanzdakı nüvə obyektlərinin hədəf alındığını təsdiqləyib, lakin hücumdan sonra radiasiya sızması barədə məlumat verilməyib. ABŞ-ın bombardmanından sonra İrandan gələ biləcək misillemələrə qarşı İsrail öz hava məkanını bütün uçuşlara bağlayaraq fövqəladə vəziyyət rejimini uzatdığını elan edib.
“Gecəyarısı Çəkici” Əməliyyatının Detalları
“Gecəyarısı Çəkici” adlandırılan bu əməliyyat, ABŞ prezidenti Donald Trampın bu tip bir hərbi əməliyyata başlamaq barədə “iki həftə ərzində qərar verəcəyini” deməsindən cəmi iki gün sonra həyata keçirilib. Bu, Trampın “iki həftə” deyərkən, əslində əməliyyatın düyməsini çoxdan basdığını və İranı təəccübləndirməyi seçdiyini göstərir. İrana hücumdan əvvəl İsrail də ictimaiyyəti yanıltmaq üçün oxşar taktika tətbiq edərək, dezinformasiya xarakterli xəbər və açıqlamalar vermişdi. “Wall Street Journal” qəzeti isə yazırdı ki, ABŞ prezidenti Tramp çərşənbə axşamı “Vəziyyət Otağında” keçirilən iclasda İrana hücum planlarını təsdiqləyib, lakin son əmri verməyib.
Əməliyyatın təfərrüatlarını açıqlayan ABŞ müdafiə naziri Pit Heqseth, “İranın nüvə proqramını yerlə bir etdik,” deyib və hücumun “İran əsgərlərini və ya mülki əhalini hədəf almadığını” iddia edib. Nazir, hücum zamanı İran təyyarələrinin havaya qalxmadığını və hava hücumundan müdafiə sistemlərinin aktivləşdirilmədiyini qeyd edərək, ABŞ prezidenti Donald Trampın “sülh istədiyini” müdafiə edib və İranın da bu yolu seçməli olduğunu vurğulayaraq xəbərdarlıq edib.
Bombardmanın Texniki Təfərrüatları
Müdafiə naziri Pit Heqseth ilə birlikdə mətbuat konfransında çıxış edən ABŞ Baş Qərargah rəisi Dan Keyn, Vaşinqtonda əməliyyatın detalları və vaxtlaması barədə çox az adamın məlumatlı olduğunu vurğulayaraq, “Aldatma əməliyyatının uğurlu olduğunu” qeyd edib. Keyn, hücuma ümumilikdə 125 hava vasitəsinin qatıldığını və 37 saata tamamlandığını bildirib. O, İranı vuran təyyarələrin Missuri ştatından qalxdığını, radarlara yaxalanmamaq üçün minimum əlaqə quraraq yalnız havadan yanacaq ikmal etməklə irəlilədiyini izah edib. General Keyn, yeddi ədəd B-2 bombardmançı təyyarəsinin hədəf bölgəsinə 18 saata çatdığı məlumatını verib, Sakit okean üzərindəki B-2 bombardmançı təyyarələrinin isə “çaşdırma” məqsədilə göndərildiyini deyib.
Vurulan üç nüvə obyektinin ciddi şəkildə zərər gördüyünü qeyd edən Keyn, “İlk dəfə olaraq operativ şəkildə 14 ədəd 13.6 tonluq GBU-57 bunker dəlici bombadan istifadə edildi,” deyə bildirib. Hücumda Tomahawk raketlərinin də tətbiq edildiyi və əməliyyatın ümumilikdə 25 dəqiqə davam etdiyi qeyd olunur. Amerikalı rəsmilərə görə, İranın hava hücumundan müdafiə sistemləri hücumu aşkar edə bilməyib, heç bir cavab atəşi açılmayıb və pilotlara qarşı təhlükə aşkarlanmayıb. Baş Qərargah rəisi Dan Keyn, “Tanrı qorudu. İranın zenit sistemləri tərəfindən aşkar edilmədik,” deyib.
İsrailin Dəstəyi və Trampa Təşəkkürü
ABŞ-ın İrana endirdiyi zərbələrdən sonra İsraildən ABŞ prezidenti Donald Tramp rəhbərliyinə tərifli açıqlamalar gəlib. Günlərdir ABŞ rəhbərliyini İrana qarşı hücumlara cəlb etməyə çalışan İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahu, “X” sosial media hesabında Trampa videolu təşəkkür mesajı yayımlayıb. Netanyahu, “Təbriklər, Prezident Tramp. ABŞ-ın möhtəşəm və haqlı gücü ilə İranın nüvə obyektlərini hədəf almaq barədə cəsur qərarınız tarixi dəyişəcək,” deyib. ABŞ-ın hücumunu Yaxın Şərqə sülh gətirəcək “tarixi bir dönüş nöqtəsi” kimi qiymətləndirən Netanyahu, ABŞ prezidenti Trampın “İsrailin əla dostu” olduğunu vurğulayıb. Sonra Şərqi Qüdsdəki Ağlama Divarına gedən Netanyahu, ABŞ prezidenti Tramp üçün dua edib.
Mətbuat konfransında çıxış edən Baş nazir Netanyahu, “Biz yıpratma müharibəsinə sürüklənməyəcəyik, lakin bütün hədəflərimizi reallaşdırmadan bu tarixi əməliyyatı sonlandırmayacağıq,” deyib. Netanyahu, hədəflərinə çatdıqları təqdirdə hücumları davam etdirməyəcəklərini bildirərək, “hədəflərə çatmağa fokuslandıqlarını” iddia edib.
ABŞ prezidenti Donald Tramp “Truth Social” hesabından verdiyi açıqlamada, “Əgər mövcud İran rejimi, İranı ‘yenidən böyük etməyi bacarmırsa’, niyə rejim dəyişikliyi olmasın?” deyə sual edib.
ABŞ-ın İranla Əlaqə İddiaları və Daxili Siyasi Gərginlik
Hər nə qədər yanıltma taktikası tətbiq edərək Tehranı “qəfil yaxalamağa” çalışsa da, ABŞ-ın hücumlardan əvvəl İranla əlaqə saxladığı və əməliyyat barədə onları məlumatlandırdığı iddia edilir. ABŞ mətbuatında yer alan xəbərlərdə, amerikalı bir rəsminin ABŞ prezidenti Tramp rəhbərliyinin İranla əlaqəyə keçərək, “bunun birdəfəlik bir hücum olduğunu, rejim dəyişikliyi müharibəsinin başlanğıcı olmadığını açıq şəkildə ifadə etdiyini” bildirdiyi aktarılır.
Əməliyyatın uğurla başa çatmasından sonra ABŞ Müdafiə Nazirliyi Konqresi rəsmi şəkildə məlumatlandırıb. Pentaqon rəsmiləri, İrandan və ya müttəfiqlərindən gələ biləcək ehtimal olunan cavablar üçün bütün qüvvələrin yüksək həyəcan vəziyyətinə gətirildiyini açıqlayıb. Bununla belə, əməliyyat ABŞ siyasətini də qarışdırıb. Əksər Respublikaçı simalar İran hücumuna dəstəyini ifadə edərkən, Demokratlar ABŞ prezidenti Trampın bu qərar üçün Konqresdən icazə almadığına diqqət çəkiblər. Demokratlardan Ro Xanna və Berni Sanders kimi adlar qərarı qınayıblar. Senatda azlıq lideri olan Demokrat Partiyalı Çak Şumer də Respublikaçı Partiyadan Senatın çoxluq lideri Con Tuneyə müraciət edərək, Konqresin Müharibə Səlahiyyətləri Qanununu tətbiq etməli olduğunu vurğulayıb. Bu qanun, ABŞ Konqresinin razılığı olmadan ABŞ prezidentinin silahlı münaqişəyə girməsi səlahiyyətlərini məhdudlaşdırmağı hədəfləyir.
ABŞ prezidenti Donald Tramp isə Respublikaçı Tomas Massiyə sosial media hesabı üzərindən cavab verərək, Massiyə “sadəlövh tribun lideri”, “yazıq bir uduzan” və “zəif” adını verib. Tramp, “Dünən möhtəşəm uğur əldə etdik, bombanı onların əlindən aldıq. Bacarsaydılar, istifadə edərdilər,” deyib. Massie, ABŞ prezidenti Trampın partiyası daxilində İrana yönəlik hücumlara qarşı çıxan kiçik bir azlığın içində yer alır.
Hürmüz Boğazı və Beynəlxalq Reaksiyalar
İran Məclisi, ABŞ-ın hücumlarından sonra Hürmüz Boğazını bağlama qərarını təsdiqlədiyini açıqlayıb. Bildirilib ki, Məclis Hürmüz Boğazının bağlanmalı olduğu qənaətinə gəlib, lakin bu barədə yekun qərar Ali Milli Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən veriləcək. Qlobal neft istehlakının təxminən beşdə birinin Hürmüz Boğazı vasitəsilə daşındığı hesablanır. 1980-1988-ci illər İran-İraq müharibəsi zamanı hər iki tərəf bir-birinin neft ixracatını pozacaq addımlar atmış, bu gərginlik “Tanker Müharibəsi” kimi tarixə keçmişdi.
ABŞ-ın İsrail-İran münaqişəsinə faktiki olaraq daxil olmasından sonra, paytaxtlardan müxtəlif reaksiyalar gəlib. Hücumları dəstəkləyən İngiltərənin Baş naziri Keir Starmer, İranın nüvə silahına sahib olmasına əsla icazə verilməməli olduğunu bildirib və Tehranı danışıqlar masasına qayıtmağa çağırıb. Avropa İttifaqının Xarici Siyasət və Təhlükəsizlik Məsələləri üzrə Ali Nümayəndəsi Kaja Kallas da “X” hesabından etdiyi paylaşımda, “İranın nüvə silahı inkişaf etdirməsinə icazə verilməməlidir, bu, beynəlxalq təhlükəsizliyə təhdid yaradacaq,” deyib və tərəfləri danışıqlar masasına qayıtmağa çağırıb. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi Antonio Quterreş isə ABŞ-ın İrana təşkil etdiyi hücumdan “dərin narahatlıq duyduğunu” bildirib.
BMT Təhlükəsizlik Şurasında Gərginlik
İranın çağırışı ilə dünən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası (BMT TŞ) fövqəladə iclas keçirib. ABŞ-ın BMT-dəki Müvəqqəti Daimi Nümayəndəsi Doroti Şi, hücumun “nüvə təhlükəsini aradan qaldırmaq və İsraili qorumaq” məqsədi daşıdığını bildirib. Çinin BMT-dəki Daimi Nümayəndəsi Fu Conq isə, “Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin təminatı altında olan obyektlərin hədəf alınması İranın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü ciddi şəkildə pozmuşdur,” deyib. Rusiyanın Daimi Nümayəndəsi Vasili Nebenziya da, “Pandora qutusu açıldı. Heç kim ABŞ-a belə bir səlahiyyət vermədi. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi İsraili yoxlamalıdır,” deyə bildirib. İranın BMT Nümayəndəsi isə ABŞ-ın diplomatiya təklifinin beynəlxalq ictimaiyyəti yanıltmaq üçün “aldadıcı bir oyundan başqa bir şey olmadığını” söyləyərək, İsraili nüvə danışıqlarında diplomatiyanı məhv etməkdə ittiham edib.
İranın Xəbərdarlığı: “Saldıranlar Peşman Olacaq”
İran İnqilab Keşikçiləri Ordusu, ABŞ-ın ölkənin nüvə obyektlərinə hücum edərək faktiki olaraq müharibənin ön cəbhəsinə yerləşdiyini bildirərək, “Bu torpaqlara hücum edənlər peşman olacaqları reaksiyalara hazır olmalıdılar,” deyə açıqlama verib. İran dövlət televiziyasının yayımladığı açıqlamada, ABŞ və İsrailin ölkədəki nüvə obyektlərinə hücumunun tam koordinasiya içində “qeyri-qanuni bir hərbi hücum” olduğu vurğulanıb və hücumla “aşkar və misli görünməmiş bir cinayətin işləndiyi” qeyd edilib.
24 saat
