admin

Tag: #NüvəSilahları

  • Putin Alaska görüşü ərəfəsində: ABŞ səmimi səy göstərir

    Putin Alaska görüşü ərəfəsində: ABŞ səmimi səy göstərir

    Putin ABŞ Prezidenti ilə Görüş Öncesi Yüksək Səviyyəli Toplantı Keçirdi

    Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin, sabah Alyaskada ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə keçirəcəyi zirvə görüşü öncəsi yüksək rütbəli rəsmilərlə görüşüb.

    Ukrayna Danışıqları Haqqında Məlumat

    Toplantının əvvəlində Vladimir Putin çıxışında Ukrayna böhranı ilə bağlı danışıqlar prosesinin və Ukrayna nümayəndə heyəti ilə aparılan ikitərəfli müzakirələrin gedişatı barədə ətraflı məlumat verəcəyini bildirib.

    ABŞ-ın Səmimi Səyləri Vurğulandı

    Prezident Putin qeyd edib ki, “ABŞ rəhbərliyi ilə gəldiyimiz mərhələni sizə izah etmək istəyirəm. Hər kəsin bildiyi kimi, ABŞ hökuməti müharibəni sona çatdırmaq, böhranı aradan qaldırmaq və bu münaqişəyə cəlb olunmuş bütün tərəflərin maraqlarına uyğun razılaşma əldə etmək üçün son dərəcə fəal və səmimi səylər göstərir”.

    Uzunmüddətli Sülh Şərtlərinin Yaradılması

    Vladimir Putin həmçinin vurğulayıb ki, Ukrayna böhranının həllinə dair danışıqlardan sonra strateji hücum nüvə silahlarına nəzarət mövzusunda razılaşmalar əldə edilə bilər. O, Ukrayna ilə bağlı əldə olunacaq sazişlərin iki ölkə arasında və Avropada uzunmüddətli sülh şərtlərini yaratmalı olduğunu ifadə edib.

    24 saat

  • Pakistanlı Fizikçi Sirrini Açdı: ‘Nüvə Silahı Üçün Ot Yeyərik!’

    Pakistanlı Fizikçi Sirrini Açdı: ‘Nüvə Silahı Üçün Ot Yeyərik!’

    Yaxın Şərqdə 7 oktyabr hücumlarından bu günə qədər olan dövrdə İsrailin beynəlxalq hüququ heçə sayaraq çoxsaylı hücumlar həyata keçirdiyinə şahid olub. Bu hücumların əksəriyyətində İsrail ətraf ölkələrin suverenliyini pozaraq onların zəifliyindən faydalanmış və hava məkanını dəfələrlə tapdalamışdır. Bu cür hadisələrin son nümunəsi, iyunun 13-də başlayan İrana qarşı hücumlar olub. İran və İsrail arasında hələlik atəşkəs əldə edilsə də, vəziyyətin gələcəyi qeyri-müəyyən olaraq qalır. Bununla yanaşı, İsrailin təkcə bu gün deyil, keçmişdə də oxşar əməllərə tez-tez əl atdığı məlumdur. Hətta iddia edilir ki, İsrail bir vaxtlar Pakistanı belə hədəf almağı planlaşdırsa da, sonradan bu hücumdan imtina edib.

    Hindistanın Dəstəyi ilə Pakistana Hücum Planları

    Pakistanın nüvə proqramının memarı, nüvə fizikası alimi doktor Abdul Qadeer Xan 2021-ci ildə 85 yaşında vəfat etdi və geridə nüvə silahına malik bir Pakistan qoydu. Xan, Pakistanın nüvə silahı əldə etməsi istiqamətindəki töhfələrinə görə milli qəhrəman hesab olunur və “Pakistan nüvə silahı texnologiyasının atası” adlandırılır. 1936-cı ildə doğulmuş və 2021-ci ildə həyatını itirmiş bu nüvə alimi Cənubi Asiya ölkəsinin nüvə bomba inkişaf etdirməsində hər kəsdən daha çox məsuliyyət daşıyırdı. Hətta bu məsuliyyət, keçmiş Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (CIA) direktoru Corc Tenetin onu “ən azı Üsamə bin Laden qədər təhlükəli” adlandırmasına, keçmiş Mossad rəhbəri Şabtay Şavitin isə onu öldürmədiyi üçün peşmançılıq keçirməsinə səbəb olacaq qədər ciddi idi.

    1980-ci illərin əvvəllərində İsrailin Hindistanla əməkdaşlıq edərək Pakistanın nüvə obyektlərini bombalamağı planlaşdırdığı iddia edildi. Bu əməliyyatın İsrailin 1981-ci ildə İraqda Fransa tərəfindən tikilmiş Osirak nüvə enerji reaktoruna qarşı həyata keçirdiyi “Opera Əməliyyatı”na bənzər şəkildə aparılacağı nəzərdə tutulurdu. Bildirilənlərə görə, İsrailə məxsus döyüş təyyarələrinin Hindistandakı Pakistana yaxın bir hava bazasından havaya qalxaraq obyektə hücum etməsi üçün hazırlıqlar aparılırdı. 1980-ci illərdə İsrailin Hindistanın köməyi ilə Pakistanın nüvə obyektini bombalama planı həyata keçirilməyə hazır idi, lakin Hindistan hökuməti sonradan bu plandan imtina etdi və mümkün əməliyyat beləcə dayandırıldı. Həmin illərdə Mossad Pakistanın nüvə proqramı ilə bağlı İslamabadla əməkdaşlıq edən Avropa şirkətlərini də hədəf alırdı. Bu çərçivədə, Almaniya və İsveçrədə bir sıra sui-qəsd cəhdləri edilsə də, uğursuzluqla nəticələnmişdi.

    Pakistanın nüvə silahı əldə etmə cəhdləri, 18 may 1974-cü ildə Hindistanın “Gülən Buda” kod adlı ilk nüvə silahını sınaqdan keçirməsindən sonra başladı. Bu inkişafdan sonra, Pakistanın Baş naziri Zülfüqar Əli Butto ölkəsi üçün dərhal nüvə silahı inkişaf etdirəcəyinə söz verdi. Butto bu mövzudakı qətiyyətini “Ot da yeyərik, yarpaq da yeyərik, ac da qalarıq, amma nüvə bombasını düzəldəcəyik” sözləri ilə nümayiş etdirdi. Bu qətiyyət başqalarına da xas idi və bu adamlardan biri də Pakistanın nüvə proqramının memarı olan doktor Abdul Qadeer Xan idi.

    Avropadan Dönüş və Nüvə Proqramına Rəhbərlik

    Abdul Qadeer Xan 1 aprel 1936-cı ildə Britaniya Hindistanının Bhopal şəhərində anadan olub. Hindistan və Pakistan 1947-ci ildə müstəqillik qazandıqdan sonra, 1952-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Pakistana köçdü. Karaçi Universitetinin Metallurgiya fakültəsindən 1960-cı ildə məzun olan Xan, bu tarixdən sonra ali təhsilini Qərbi Almaniya və Hollandiyada davam etdirdi. Xan, 1972-ci ildə Belçikadakı Katolik Universitetindən Metallurgiya Mühəndisliyi ixtisası üzrə doktorluq dərəcəsi aldı. Uranın zənginləşdirilməsini araşdırmaq və inkişaf etdirmək üçün İngiltərə, Almaniya və Hollandiya ortaq müəssisəsi olan URENCO nüvə konsorsiumunda 1972-ci ildə işə başladı. Uğurlu bir işçi olması onu, burada əldə etdiyi uğurlu işlərlə müəssisənin ən vacib sahələrinə və məxfi sənədlərə giriş icazəsi olan səlahiyyətli şəxsə çevirdi.

    Təqvimlər 1974-cü ili göstərdiyində Hindistan ilk nüvə silahı sınağını etdi. Abdul Qadeer Xan URENCO-da işləməyə davam edirdi və Hindistanın nüvə silahı əldə etməsi onu narahat etmişdi. Ölkəsinin Hindistandan geri qalmaması lazım olduğunu düşünürdü. Xan, 1976-cı ildə “Pakistandan rədd edə bilməyəcəyi bir təklif aldığını” söyləyərək URENCO-dan ayrıldı və vətəninə qayıtdı. Bu dönüş, Pakistanın nüvə silahına sahib olması ilə nəticələnəcək bir prosesin başlanğıcı idi.

    Abdul Qadeer Xan 1976-cı ildə Pakistan Atom Enerjisi Komissiyasının (PAEC) üzvü oldu. Həmin il Xan, “Xan Araşdırma Laboratoriyası”nı qurdu. Xan, Hollandiyadan ölkəsinə qayıtdıqdan sonra, URENCO obyektlərində məxfi sahələrə və uran zənginləşdirmə sentrifuqalarının planlarına daxil ola bilməsi səbəbindən 1979-cu ildə “uran zənginləşdirmə texnologiyasını oğurlamaqda” günahlandırıldı. 1985-ci ildə yerli Hollandiya məhkəməsi Xanı qiyabi olaraq 4 il həbs cəzasına məhkum etdi. Bu qərarı apellyasiyaya verən Xan, bir müddət sonra bu ittihamdan bəraət aldı.

    Proqram Uzun Müddət Necə Gizli Saxlanıldı?

    Pakistanın nüvə proqramı uzun müddət böyük bir gizliliklə irəlilədi. Qurulan örtük şirkətlər vasitəsilə doktor Abdul Qadeer Xanın ehtiyac duyduğu komponentlər idxal edildi. Pakistanda gizlicə aparılan işlər bir çox hərbi rəsmi tərəfindən bilinməsinə baxmayaraq, hökumətdə bu mövzudan xəbərdar olan yeganə şəxs Baş nazir Zülfüqar Əli Butto idi. Bu illərdə Pakistanın Çin və ABŞ-dan da bu mövzuda mühüm dəstəklər aldığı iddia edildi.

    Buna görə Çin, Pakistana zənginləşdirilmiş uran və texniki dəstək təmin edirdi. ABŞ isə Soyuq Müharibə illərində mühüm bir müttəfiq olduğu üçün Pakistanın yanında idi. ABŞ-ın Pakistana verdiyi dəstək 1979-cu ildə dayandırılsa da, qısa müddət sonra Sovet İttifaqının Əfqanıstanı işğal etməsi səbəbindən iki ölkə arasında əməkdaşlıq yenidən başladı. ABŞ, 1980-ci illərdə Pakistanlı nüvə alimlərinə gizlicə texniki təlim keçdi və bu proqrama göz yumdu. 1990-cı ildə Soyuq Müharibənin qalibinin ABŞ olacağı dəqiqləşməyə başlayınca, Pakistana edilən iqtisadi və hərbi yardımlar nüvə silahı işləri səbəbindən dayandırıldı. Pakistan nüvə proqramıAbdul Qadeer Xan işlərini gizli şəkildə davam etdirirdi.

    Pakistan, aparılan işlər nəticəsində 1998-ci ildə ilk nüvə silahı sınağını etdi və dünyanın yeddinci nüvə gücü oldu. Xan, 1990-cı illərdə ABŞ tərəfindən nüvə döyüş başlığı daşıya bilən raketlər müqabilində Şimali Koreyaya son dərəcə həssas nüvə texnologiyası satmaqda günahlandırıldı. Abdul Qadeer Xanın daha sonra oxşar şəkildə İran və Liviyaya da nüvə işlərində kömək etdiyi iddia edildi.

    Əvvəlcə Qəbul Etdi, Sonra “Məcburi Oldu” Dedi

    Bu illərdə Abdul Qadeer Xanın Yaxın Şərqə səfərləri Mossad tərəfindən də yaxından izlənildi, lakin heç bir nəticə əldə edilmədi. ABŞ tərəfindən 2003-cü ildə Pakistana nüvə texnologiyasının yayılmasında Xanın roluna dair dəlillər göndərildi. Həbsə alınan doktor Abdul Qadeer Xan, 2004-cü ildə İran, Şimali Koreya və Liviyaya nüvə texnologiyası mövzusunda kömək etdiyini etiraf etdi. Daha sonra bu açıqlamanın ona məcburi şəkildə etdirildiyini bildirən Xan, 2009-cu ilə qədər ev dustaqlığında qaldı. Doktor Abdul Qadeer Xan 10 oktyabr 2021-ci ildə COVID-19-a yoluxdu və səhhətinin pisləşməsi səbəbindən yerləşdirildiyi xəstəxanada 85 yaşında həyatını itirdi.

    24 saat

  • Nüvə nəzarətçisi: İranın nüvə imkanları ciddi ziyan görüb

    Nüvə nəzarətçisi: İranın nüvə imkanları ciddi ziyan görüb

    İranın Nüvə Obyektləri Ciddi Zərər Görüb, Lakin Tam Məhv Olmayıb

    Keçən həftə ABŞ-ın İrana endirdiyi hava zərbələri nəticəsində ölkənin nüvə imkanları “ciddi zərər” görsə də, “tamamilə məhv olmayıb”. Bu barədə dünyanın qlobal nüvə nəzarəti orqanı olan Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) baş direktoru Rafael Mariano Qrossi bildirib. O qeyd edib ki, “hər şeyin yox olduğunu iddia etmək olmaz, orada hələ də nəsə var.”

    “Aydındır ki, ciddi zərər var, lakin bu, ilk növbədə, tam zərər deyil,” Qrossi “Face the Nation with Margaret Brennan” proqramında deyib. “İkincisi, İranın hələ də sənaye və texnoloji imkanları var. Beləliklə, istəsələr, bunu yenidən edə biləcəklər.”

    ABŞ və İsrail Zərbələrinin Təsiri

    ABŞ, iyunun 21-də İsrailin bir həftədən çox davam edən hücumlarından sonra İranın nüvə obyektlərinə üç zərbə endirib. ABŞ prezidenti Donald Tramp və Müdafiə naziri Pit Heqseth bu zərbələrin İranın nüvə obyektlərini “yox etdiyini” bildirmişdilər. Lakin Qrossinin şərhləri, ABŞ Müdafiə Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) erkən qiymətləndirməsini dəstəkləyir ki, bu da zərbələrin İranın nüvə proqramını yalnız bir neçə ay gecikdirdiyini göstərir. Tramp administrasiyası MKİ-nin qiymətləndirməsini “aşağı etibarlılıq” adlandıraraq tənqid edib, Heqseth və digər rəsmilər isə mətbuatı “sızan” hesabat barədə xəbər verdiyinə görə qınayıblar.

    Zənginləşdirilmiş Uranın Yeri və Müfəttişlərə Giriş

    Cümə axşamı keçirilən brifinqdə jurnalistlər Heqsethdən dəfələrlə İsrail və ABŞ zərbələri başlamazdan əvvəl İranın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarını köçürüb-köçürmədiyi barədə suallar veriblər. Müdafiə naziri isə “Nəzərdən keçirdiyim heç bir kəşfiyyat məlumatı, uranın olmalı olduğu yerdə olmadığını – köçürüldüyünü və ya başqa şəkildə – göstərmir” deyib.

    Qrossi bazar günü İranın zənginləşdirilmiş uranı köçürmək planları barədə məlumat vermədiyini, lakin eyni zamanda bunu paylaşmaq üçün “fiziki zaman” olmadığını bildirib. BAEA baş direktoru, İranın “mühafizə tədbirləri görəcəyini elan etdikdə” zənginləşdirilmiş uranın köçürülməsinin “bunun bir hissəsi ola biləcəyini güman etməyin məntiqli olduğunu” da etiraf edib. Lakin o, “buna görə də İranın müfəttişlərimizə öz əvəzolunmaz işlərini mümkün qədər tez davam etdirməyə icazə verməsi ilk növbədə çox vacibdir” deyə vurğulayıb.

    Brennan, Qrossiyə uranın köçürülüb-köçürülmədiyi qeyri-müəyyən olduğu və bütün sentrifuqaların hesaba alınmadığı üçün İranın istəsə, “bombaya doğru irəliləyə biləcəyi” barədə sual verib. Qrossi “həyəcan təbili çalmaq” istəmədiyini, lakin “nəyin orada olduğunu, harada olduğunu və nə baş verdiyini müəyyən etmək, təsdiqləmək üçün vəziyyətdə olmalıyıq” deyib.

    Qrossi bildirib ki, “İranın nüvə proqramı çox geniş və iddialı idi, və onun bir hissəsi hələ də orada ola bilər, əgər yoxsa belə, bilik hələ də qalır. Sənaye potensialı mövcuddur. İran, aydın olduğu kimi, nüvə texnologiyası baxımından çox inkişaf etmiş bir ölkədir. Beləliklə, bunu geri qaytara bilməzsiniz. Sahib olduğunuz bilikləri və ya imkanları yox edə bilməzsiniz. Bu, nəhəng bir ölkədir, elə deyilmi? Ona görə də düşünürəm ki, hərbi əməliyyatlar olsun ya olmasın, bunu qəti şəkildə hərbi yolla həll edə bilməyəcəyimizi anlamaq üçün hamımızın bu təşviqi olmalıdır.”

    İranın Nüvə Ambisiyaları və Təhdidlər

    Qrossi təsdiqləyib ki, onun Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi müfəttişləri İranın nüvə proqramının yalnız dinc məqsədlər üçün olduğu və silah inkişaf etdirməyə çalışmadığı iddialarını heç vaxt təsdiqləyə bilməyiblər.

    “Biz bu istiqamətə yönəlmiş bir proqram görmədik, lakin eyni zamanda, cavablandırılmamış çox vacib suallar var idi,” Qrossi qeyd edib.

    ABŞ Dövlət Katibi Marko Rubio şənbə günü verdiyi bəyanatda İranda Qrossinin həbsi və edamı ilə bağlı çağırışların olduğunu bildirib. Nüvə müfəttişlərinə qarşı iddia edilən təhdidlər barədə suala cavab olaraq, İranın BMT-dəki səfiri Amir Səid İravani “Face the Nation” proqramında ayrı bir çıxışında İranın Qrossi də daxil olmaqla, nüvə müfəttişlərini təhdid etmədiyini deyib.

    İravani bildirib ki, nüvə müfəttişləri “İrandadır”. O, onların “təhlükəsiz vəziyyətdə” olduğunu, lakin “saytlarımıza daxil ola bilməyəcəklərini” söyləyib.

    İravani həmçinin əlavə edib ki, İran Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinin (NPT) üzvü olduğu üçün nüvə “zənginləşdirmə bizim haqqımızdır və ayrılmaz haqqımızdır, biz bu haqqı tətbiq etmək istəyirik”.

    İravani zənginləşdirmənin “heç vaxt dayanmayacağını” düşünmədiyini də əlavə edib.

    24 saat

  • Nüvə silahı kimin haqqı İsrail-İran gərginliyi fonunda

    Nüvə silahı kimin haqqı İsrail-İran gərginliyi fonunda

    İranın Nüvə Proqramı və Beynəlxalq Gərginlik

    Beynəlxalq arenada gərginlik pik həddə çatarkən, Birləşmiş Ştatlar və İsrailin İrana qarşı hərbi addımlar atması, Tehranın nüvə silahları əldə etməyə çalışdığına dair iddialar fonunda diqqət mərkəzinə çevrilib. Rəsmi Tehran bu ittihamları qətiyyətlə rədd edərək, nüvə proqramının yalnız dinc məqsədlərə xidmət etdiyini vurğulayır.

    Nüvə Silahları Kimin Haqqıdır?

    Hazırda dünyada doqquz ölkə nüvə silahlarına malikdir ki, bunların arasında ABŞ və İsrail də var. Bu fonunda, adıçəkilən iki nüvə dövlətinin nüvə silahı olmayan bir ölkəyə qarşı hərbi təzyiq göstərməsi, qlobal miqyasda mühüm suallar doğurur. Kim beynəlxalq münasibətlərdə nüvə arsenalı saxlamaq haqqını müəyyən edir? Və ABŞ ilə İsrailin bu cür addımları, digər ölkələri özlərinin nüvə silahlarını inkişaf etdirməyə daha çox təşviq etmə riski daşıyırmı?

    Nüvə Yayılmaması Siyasəti və Ekspert Rəyləri

    Bu fundamental suallar jurnalist Adrian Finighan tərəfindən aparılan geniş müzakirədə ekspertlər masasına qoyulub. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) yoxlama və təhlükəsizlik siyasəti koordinasiyası üzrə keçmiş rəhbəri Tariq Rauf, Vaşinqtonda yerləşən Inkstick Media-nın baş redaktoru və nüvə yayılmaması üzrə aparıcı mütəxəssis Laicie Heeley, eləcə də Londonun New Left Review jurnalının tanınmış tarixçisi və redaktoru Tariq Əli mövzuya işıq salıblar. Onların təhlilləri, nüvə dövlətlərinin hərəkətlərinin nüvə yayılmaması rejiminin gələcəyinə necə təsir edə biləcəyini dəyərləndirməyə imkan verir.

    24 saat

  • Tramp: İranda rejim dəyişikliyi olmayacaq – gərginliyi azaltmağa çağırış

    Tramp: İranda rejim dəyişikliyi olmayacaq – gərginliyi azaltmağa çağırış

    ABŞ Prezidenti Trampın İran Siyasətinə Aydınlıq Gətirildi

    ABŞ Prezidenti Donald Tramp İran İslam Respublikasında rejimin dəyişdirilməsini dəstəkləmədiyini bildirib. O qeyd edib ki, bu cür bir addım regionda sabitliyi pozaraq geniş miqyaslı xaosa səbəb ola bilər. Prezident Trampın sözlərinə görə, İran hazırda nüvə silahı əldə etmək barədə düşünmür və bu məsələ ölkənin gündəmində ən son yerlərdən birini tutur. Bu mövqe, beynəlxalq aləmdə mövcud gərginlik fonunda diqqət çəkir.

    Regionda Atəşkəs Vəziyyəti: İsrail-İran Gərginliyi

    ABŞ prezidentinin bu bəyanatı, İsrail və İran arasında 12 gün davam edən gərgin hərbi əməliyyatlardan sonra əldə olunan atəşkəs fonunda səsləndirilib. Hər iki tərəf beynəlxalq vasitəçilərin səyləri nəticəsində əldə edilmiş elan olunmuş atəşkəsə tam əməl etdiyini bildirir. Yaxın Şərqdəki bu cür gərginliklərin tənzimlənməsi beynəlxalq ictimaiyyətin əsas diqqət mərkəzində qalmaqda davam edir və regionun sabit gələcəyi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

    24 saat