İranın Nüvə Obyektləri Ciddi Zərər Görüb, Lakin Tam Məhv Olmayıb
Keçən həftə ABŞ-ın İrana endirdiyi hava zərbələri nəticəsində ölkənin nüvə imkanları “ciddi zərər” görsə də, “tamamilə məhv olmayıb”. Bu barədə dünyanın qlobal nüvə nəzarəti orqanı olan Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) baş direktoru Rafael Mariano Qrossi bildirib. O qeyd edib ki, “hər şeyin yox olduğunu iddia etmək olmaz, orada hələ də nəsə var.”
“Aydındır ki, ciddi zərər var, lakin bu, ilk növbədə, tam zərər deyil,” Qrossi “Face the Nation with Margaret Brennan” proqramında deyib. “İkincisi, İranın hələ də sənaye və texnoloji imkanları var. Beləliklə, istəsələr, bunu yenidən edə biləcəklər.”
ABŞ və İsrail Zərbələrinin Təsiri
ABŞ, iyunun 21-də İsrailin bir həftədən çox davam edən hücumlarından sonra İranın nüvə obyektlərinə üç zərbə endirib. ABŞ prezidenti Donald Tramp və Müdafiə naziri Pit Heqseth bu zərbələrin İranın nüvə obyektlərini “yox etdiyini” bildirmişdilər. Lakin Qrossinin şərhləri, ABŞ Müdafiə Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) erkən qiymətləndirməsini dəstəkləyir ki, bu da zərbələrin İranın nüvə proqramını yalnız bir neçə ay gecikdirdiyini göstərir. Tramp administrasiyası MKİ-nin qiymətləndirməsini “aşağı etibarlılıq” adlandıraraq tənqid edib, Heqseth və digər rəsmilər isə mətbuatı “sızan” hesabat barədə xəbər verdiyinə görə qınayıblar.
Zənginləşdirilmiş Uranın Yeri və Müfəttişlərə Giriş
Cümə axşamı keçirilən brifinqdə jurnalistlər Heqsethdən dəfələrlə İsrail və ABŞ zərbələri başlamazdan əvvəl İranın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarını köçürüb-köçürmədiyi barədə suallar veriblər. Müdafiə naziri isə “Nəzərdən keçirdiyim heç bir kəşfiyyat məlumatı, uranın olmalı olduğu yerdə olmadığını – köçürüldüyünü və ya başqa şəkildə – göstərmir” deyib.
Qrossi bazar günü İranın zənginləşdirilmiş uranı köçürmək planları barədə məlumat vermədiyini, lakin eyni zamanda bunu paylaşmaq üçün “fiziki zaman” olmadığını bildirib. BAEA baş direktoru, İranın “mühafizə tədbirləri görəcəyini elan etdikdə” zənginləşdirilmiş uranın köçürülməsinin “bunun bir hissəsi ola biləcəyini güman etməyin məntiqli olduğunu” da etiraf edib. Lakin o, “buna görə də İranın müfəttişlərimizə öz əvəzolunmaz işlərini mümkün qədər tez davam etdirməyə icazə verməsi ilk növbədə çox vacibdir” deyə vurğulayıb.
Brennan, Qrossiyə uranın köçürülüb-köçürülmədiyi qeyri-müəyyən olduğu və bütün sentrifuqaların hesaba alınmadığı üçün İranın istəsə, “bombaya doğru irəliləyə biləcəyi” barədə sual verib. Qrossi “həyəcan təbili çalmaq” istəmədiyini, lakin “nəyin orada olduğunu, harada olduğunu və nə baş verdiyini müəyyən etmək, təsdiqləmək üçün vəziyyətdə olmalıyıq” deyib.
Qrossi bildirib ki, “İranın nüvə proqramı çox geniş və iddialı idi, və onun bir hissəsi hələ də orada ola bilər, əgər yoxsa belə, bilik hələ də qalır. Sənaye potensialı mövcuddur. İran, aydın olduğu kimi, nüvə texnologiyası baxımından çox inkişaf etmiş bir ölkədir. Beləliklə, bunu geri qaytara bilməzsiniz. Sahib olduğunuz bilikləri və ya imkanları yox edə bilməzsiniz. Bu, nəhəng bir ölkədir, elə deyilmi? Ona görə də düşünürəm ki, hərbi əməliyyatlar olsun ya olmasın, bunu qəti şəkildə hərbi yolla həll edə bilməyəcəyimizi anlamaq üçün hamımızın bu təşviqi olmalıdır.”
İranın Nüvə Ambisiyaları və Təhdidlər
Qrossi təsdiqləyib ki, onun Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi müfəttişləri İranın nüvə proqramının yalnız dinc məqsədlər üçün olduğu və silah inkişaf etdirməyə çalışmadığı iddialarını heç vaxt təsdiqləyə bilməyiblər.
“Biz bu istiqamətə yönəlmiş bir proqram görmədik, lakin eyni zamanda, cavablandırılmamış çox vacib suallar var idi,” Qrossi qeyd edib.
ABŞ Dövlət Katibi Marko Rubio şənbə günü verdiyi bəyanatda İranda Qrossinin həbsi və edamı ilə bağlı çağırışların olduğunu bildirib. Nüvə müfəttişlərinə qarşı iddia edilən təhdidlər barədə suala cavab olaraq, İranın BMT-dəki səfiri Amir Səid İravani “Face the Nation” proqramında ayrı bir çıxışında İranın Qrossi də daxil olmaqla, nüvə müfəttişlərini təhdid etmədiyini deyib.
İravani bildirib ki, nüvə müfəttişləri “İrandadır”. O, onların “təhlükəsiz vəziyyətdə” olduğunu, lakin “saytlarımıza daxil ola bilməyəcəklərini” söyləyib.
İravani həmçinin əlavə edib ki, İran Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinin (NPT) üzvü olduğu üçün nüvə “zənginləşdirmə bizim haqqımızdır və ayrılmaz haqqımızdır, biz bu haqqı tətbiq etmək istəyirik”.
İravani zənginləşdirmənin “heç vaxt dayanmayacağını” düşünmədiyini də əlavə edib.
24 saat
