admin

Tag: orta dogu

  • İsrailin ölümə yazdıqları üzə çıxdı: Necə öldürüləcəklər?

    İsrailin ölümə yazdıqları üzə çıxdı: Necə öldürüləcəklər?

    Regionda Hərbi Gərginlik Artır: İsrailin İran Rəhbərliyinə Yönəlik “Ölüm Siyahısı”

    ABŞ-ın İranın üç əsas nüvə obyektinə endirdiyi zərbələrdən sonra regionda müharibənin şiddəti daha da artıb. İsrail mediasında yayılan xəbərlərə görə, Təl-Əviv İran İnqilab Keşikçiləri Korpusu və ordu daxilindəki əsas fiqurları əhatə edən aktiv bir “ölüm siyahısı” hazırlayıb. Bu siyahı, İranın hərbi komandanlıq zəncirində mümkün liderlik boşluğuna qarşı hazırlıq aparıldığını göstərir, eyni zamanda potensial sui-qəsd ssenarilərini də gündəmə gətirib.

    Ayətullah Xameneyi Sığınacaqda, Əlaqələr Kəsilib

    “The New York Times” qəzetinin təcrübəli İran müxbiri Farnaz Fassihi Ayətullah Əli Xameneyinin hazırda bütün elektron rabitəsi kəsilmiş şəkildə bir sığınacaqda olduğunu yazıb. Fassihinin X (əvvəlki adı Twitter) platformasında paylaşdığı məlumatlara görə, Xameneyiyə çatmaq olduqca çətindir və İranın ABŞ hücumlarına verəcəyi dəqiq cavab Ayətullah danışana qədər aydınlaşmayacaq. ABŞ və İsrail arasında Xameneyiyə qarşı sui-qəsdin təsiri ilə bağlı fikir ayrılıqları olduğu iddia edilir. Lakin Xameneyinin mümkün rəhbərlik boşluğunun yaşanmaması üçün üç potensial varis müəyyən etdiyi də iddialar sırasındadır.

    Siyahının Başında Əli Şəmxani Durur

    İsrailin “nüvə proqramından məsul rəsmi şəxs” kimi təsvir etdiyi Xameneyinin baş müşaviri Əli Şəmxani hədəf siyahısında ilk sırada yer alır. İsrailin ilk hücumları zamanı ağır yaralanan Şəmxaninin bir ayağının amputasiya edildiyi və səhhətinin kritik bir mərhələdən sonra sabitləşdiyi bildirilir. Hücumdan dərhal əvvəl Şəmxaninin X üzərindən etdiyi çoxdilli paylaşım da diqqət çəkib. Mesajında o, “Yüz dəfə yaralansam da, İran üçün fəda olaram. Ümidlə dirənən bir milləti məğlub etməyə çalışanlar, sonda külə dönər” ifadələrini işlətmişdi.

    Hədəf Təyin Edilən Digər Şəxslər

    İranın hərbi komandanlıq heyəti böyük ölçüdə yenidən qurulub. Bu şəxslərin də İsrailin radarında olduğu iddia edilir:

    • Əbdülrəhim Musəvi: İran Baş Qərargah rəisi vəzifəsinə namizəd göstərilən keçmiş ordu komandanı. ABŞ və İsrail əleyhdarı bəyanatları ilə tanınan Musəvi “İran xalqı heç vaxt təcavüzə boyun əymədi” deyərək yeni dövrün mesajını verib.
    • Məhəmməd Pakpur: İnqilab Keşikçiləri Quru Qoşunlarının keçmiş komandanı, yeni dövrdə general Hüseyn Səlamini əvəz edib. 2019-cu ildə ABŞ sanksiyalarına məruz qalan Pakpur şimal-qərbdəki üsyanları yatırması ilə tanınır.
    • Məhəmməd Kərimi: Şərqi İrandakı Bəluc etirazlarını sərt şəkildə yatırması ilə gündəmə gələn Kərimi Quru Qoşunları komandanlığına təyin edilib. Sərt idarəetmə tərzi ilə diqqət çəkir.
    • Əmir Hatəmi: Xameneyinin hərbi müşavirliyini icra edən və Bəsic quruluşundan yetişən Hatəmi yeni dövrdə İran ordusunun komandanlığına gətirilib. Daha əvvəl müdafiə naziri vəzifəsini də icra etmişdi.

    İranın Cavabı Nə Olacaq?

    İran hökuməti hələ də ABŞ-ın hücumuna rəsmi və hərtərəfli cavab verməyib. Lakin ölkədəki yeni hərbi yapılanma və ictimaiyyətə verilən sərt mesajlar yaxın günlərdə daha böyük bir qarşılıq veriləcəyinə işarə edir. İsrailin hədəf siyahısının mövcudluğu və Xameneyinin özünə qapanması regionda səssizliyin fırtınaqabağı bir gözləmə ola biləcəyini düşündürür.

    24 saat

  • ABŞ İsrailin İrana qarşı müharibəsinə qoşuldu – Yaxın Şərqdə son vəziyyət və gözləntilər

    ABŞ İsrailin İrana qarşı müharibəsinə qoşuldu – Yaxın Şərqdə son vəziyyət və gözləntilər

    Orta Şərqin bir çox bölgəsində hərbi təyyarələr və raketlər müntəzəm olaraq səmanı yarıb keçir. Bu dəfə İsrail ilə İran arasında başlayan regiondakı ən yeni müharibə bir daha milyonlarla insanı istəmədikləri bir qarşıdurmanın ortasında qoyub.

    Müharibə regionda uzun müddətdir düşmən mövqeyində olan və güclü silahlarla təchiz edilmiş iki tərəfi üz-üzə qoyur. Etnik və siyasi baxımdan regiondakı digərlərindən fərqlənən bu iki tərəfin mübarizəsinin qonşular tərəfindən sərhədləri aşmasından ehtiyat edilir.

    Pandora Qutusunun Açılışı və İranın Reaksiyası

    Şənbə gecəsi ABŞ prezidenti Donald Tramp Amerika qüvvələrinin İrandakı üç nüvə obyektini vurduğunu elan etdi. Bu obyektlər arasında dağın dərinliklərinə basdırılmış Fordo nüvə zənginləşdirmə müəssisəsi də var idi.

    Ekspertlərin fikrincə, bu addım Tehranı Orta Şərqdəki Amerika bazalarına və ya müttəfiqlərinə hücum etməyə, yaxud Yəməndəki Husilər kimi vəkil qüvvələrdən istifadə edərək ticarət yollarını sabotaj etməyə, yaxud neft infrastrukturuna ziyan vuraraq qlobal iqtisadiyyata zərbə endirməyə təhrik edə bilər.

    Cons Hopkins Universitetinin Orta Şərq Araşdırmaları Bölməsindən dosent Narges Bacoğlu qeyd edib ki, “Biz Pandoranın qutusunu açırıq. İran ağ təslim bayrağını qaldırmayacaq”.

    Analizlər göstərir ki, bu müharibə Orta Şərqdəki güc balanslarının son illərdə nə dərəcədə dəyişdiyini aydın şəkildə ortaya qoyur.

    Müharibənin Qaydasızlığı və BMT-nin Fəaliyyətsizliyi

    Xəbərlərə görə, bu yeni münaqişədə tərəflərin mülki insanları öldürmək və ya xəstəxanaları vurmaq kimi əməllərə görə məsuliyyət daşıyacağı gözlənilmir. İsrail bunu Qəzzada dəfələrlə təkrar edib, Tehran isə keçən cümə axşamı bu ölkədə oxşar hücumlar həyata keçirib.

    Bununla belə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının bu müharibəni dayandırmaq üçün hərəkətə keçəcəyi ehtimalı da azdır. Bunun ən böyük səbəbi, ABŞ-ın müharibəni dayandırmağa yönəlmiş hər hansı bir qərarı demək olar ki, qəti şəkildə veto edəcəyidir.

    Professor Bacoğlu bildirir ki, “Biz yeni bir beynəlxalq dövrə, yeni bir dünya nizamına qədəm qoyuruq. Bu, bir növ köhnə dünya nizamıdır: güc və vəhşi qanunlar… Lakin 21-ci əsrin texnologiyası və silahları ilə”.

    İsrailin Gələcək Addımları və Regional Qorxular

    Netanyahunun başlatdığı hücumun geniş hədəflərinin “regional transformasiya və rejim dəyişikliyi” olduğunu da vurğuladı. O, “Biz Orta Şərqin simasını dəyişdiririk və bu, İranın daxilində köklü dəyişikliklərə səbəb ola bilər” dedi.

    Bu müharibə Orta Şərqin qalan hissəsi üçün son dərəcə arzuolunmaz bir inkişafdır. Digər hökumətlər regionda dağıntılara səbəb olmuş münaqişələri geridə qoyub yenidənqurma prosesinə və iqtisadi inkişafa diqqət yetirmək istəyirlər.

    Bloomberg Economics tədqiqat qrupunun Orta Şərq üzrə baş analisti Dina Esfəndiyari region liderlərinin müharibəyə qarşı reaksiyalarının mürəkkəb olduğunu bildirir:

    O, qeyd edir ki, “Regiondakı rəsmilər Tehranın yüksək səviyyəli heyətinin bir-bir aradan qaldırılmasından və onun vəkil qüvvələrinin liderlərinin də hədəfə alınmasından səssizcə məmnundurlar. Onların nöqteyi-nəzərindən bu, regiondakı real təhdidlərdən birinin aradan qaldırılması deməkdir”.

    Analiz belə yekunlaşır: “Lakin onlar İsrailin regionda daha böyük rol oynamasından da ehtiyat edirlər. Çünki ABŞ-dan aldığı böyük hərbi və diplomatik dəstək nəzərə alındıqda, bu, çox ehtimal olunandır. Bu da digər ölkələri belə bir sualla üz-üzə qoyur: Bu dövlət növbəti addımda haraya yönələcək?”

    24 saat

  • Rusiya İrana dayaq oldu, İsrailin addımını qızışdırıcı saydı

    Rusiya İrana dayaq oldu, İsrailin addımını qızışdırıcı saydı

    İran Xarici İşlər naziri Abbas Arakçi təmaslar keçirmək üçün dünən Rusiyanın paytaxtı Moskvaya gəlmişdi.

    Bu gün danışıqlara başlayan Arakçi, Kreml Sarayında Rusiya Prezidenti Vladimir Putin tərəfindən qəbul edilib. Putin ilə Arakçinin Kremldə görüşü başlayıb.

    Putin’dən İran Xalqına Dəstək Mesajı

    Putin görüşdə etdiyi çıxışına “Regionda və ölkənizin ətrafında vəziyyətin kəskin şəkildə pisləşdiyi çətin bir dövrdə Rusiyaya səfər edirsiniz” deyərək başlayıb.

    Rusiya Yaxın Şərqdə artan gərginlik şəraitində İran xalqına yardım etmək üçün səy göstərdiyini bildirib. Putin həmçinin vurğulayıb ki, “Bu ölkə ilə uzun müddət davam edən, yaxşı və etimada əsaslanan münasibətlərimiz var. Biz də öz növbəmizdə bu xalqa kömək etmək üçün səy göstəririk”.

    İrana Qarşı Təcavüz və Beynəlxalq Reaksiyalar

    Putin İrana qarşı hücumları təcavüz kimi qiymətləndirərək “Bu, qətiyyən təhrik edilməmiş bir təcavüzdür, heç bir əsası və ya əsası yoxdur” deyib.

    Arakçi öz növbəsində Rusiya-İran münasibətlərinə toxunaraq bildirib ki, “Əlaqələrimiz çox yaxın və yaxşıdır. Son illərdə münasibətlərimiz strateji xarakter alıb”. O, son hücumlara da toxunaraq, “Orta Şərqdə gərginlik səviyyəsi hər keçən gün artır. Çünki təkcə İsrail deyil, amerikalılar da bizə, nüvə obyektlərimizə hücum etmək qərarına gəliblər” ifadəsini işlədib.

    Rusiya Tarixin Doğru Tərəfindədir

    Ali Dini Lider Ayətullah Əli Xamenei və Prezident Məsud Pezeşkiyanın xoş arzularını Putinə çatdıran Arakçi ABŞ-ın bu ölkəyə yönəlik hücumlarını pislədiyi üçün Putinə təşəkkür edib. Arakçi Rusiyanın “tarixin doğru tərəfində” dayandığını bildirib.

    İranın Nüvə Məsələsi və Legitim Müdafiə Hüququ

    Arakçi, “Regionda vacib və kritik danışıqlar aparılır. Rusiyadakı dostlarımızla daimi yaxın təmasdayıq. Nüvə məsələsində Rusiya həm tərəfdaşımız, həm də dəstəkçimizdir və nüvə danışıqlarında iştirak edib. Gərginlik hazırda İsrail və ABŞ-ın haqsız hücumları səbəbindən artır. Bu hücumlar Birləşmiş Millətlər Təşkilatının və beynəlxalq hüquqa ziddir. İran isə bu hücumlara qarşı legitim müdafiə hüququndan istifadə edir” ifadələrini işlədib.

    Əvvəlki Görüşmənin Xatırlatması

    Rusiya lideri ilə Arakçi arasındakı son görüş 17 apreldə baş tutmuşdu. Görüşdə ikitərəfli əlaqələrin inkişafı, regional əməkdaşlıq və beynəlxalq əməkdaşlıq, eləcə də qlobal və regional məsələlər müzakirə edilmişdi.

    24 saat

  • Yaponiya və Cənubi Koreya başçıları NATO Zirvəsində olmayacaq

    Yaponiya və Cənubi Koreya başçıları NATO Zirvəsində olmayacaq

    Yaponiyanın NATO Zirvəsindən Geri Çəkilməsi

    Yaponiyanın Xarici İşlər Nazirliyi 24-25 İyun tarixlərində Niderlandın Haaqa şəhərində keçiriləcək NATO Zirvəsi ilə bağlı bəyanat yayıb. Açıqlamada qeyd olunub ki, ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə endirdiyi hava zərbəsindən sonra Yaxın Şərqdə artan gərginlik səbəbindən Baş nazir İşiba bu beynəlxalq tədbirdə iştirak etməyəcək. Onun yerinə ölkəni Xarici İşlər naziri İvaya Takeşi təmsil edəcək. Bu qərar, regional sabitliyə verilən əhəmiyyəti bir daha nümayiş etdirir.

    Yaxın Şərqdəki Gərginlik və Digər Liderlərin Qərarları

    Həmçinin, Cənubi Koreya Prezident Administrasiyasından verilən məlumata görə, Prezident Li “ölkədaxili prioritetlər və Yaxın Şərqdəki artan qeyri-müəyyənlik” səbəbindən NATO Zirvəsinə qatılmayacaq. Açıqlamada Li-nin bu qərarı vəziyyəti hərtərəfli nəzərdən keçirdikdən sonra qəbul etdiyi vurğulanıb. Prezidenti bu toplantıda Milli Təhlükəsizlik üzrə Müşavir Vi Sunq-lak əvəz edəcək. Bu hadisələr beynəlxalq diplomatiya sahəsində mürəkkəb mənzərə yaradır.

    Bundan əlavə, Avstraliyanın Baş naziri Entoni Albanezin də növbəti NATO Zirvəsində iştirak etməyəcəyi əvvəlcədən elan edilmişdi. Dünyanın müxtəlif bölgələrindən liderlərin bu qərarları Yaxın Şərqdəki hadisələrin qlobal əks-sədasını göstərməklə yanaşı, hər ölkənin öz təhlükəsizlik və prioritetlərini əsas götürdüyünü vurğulayır. Bu ilki NATO sammiti, xüsusilə də geostrateji dəyişikliklər fonunda diqqət mərkəzindədir.

    24 saat

  • İran dəstəkli qruplardan ABŞ bazalarına cavab riski

    İran dəstəkli qruplardan ABŞ bazalarına cavab riski

    ABŞ-ın İrandakı üç nüvə obyektinə endirdiyi zərbədən sonra Tehranın cavab addımı atıb-atmayacağı geniş müzakirə olunur. Regionda gərginlik pik həddə çatıb.

    ABŞ-ın Xəbərdarlığı və İranın Mövqeyi

    ABŞ prezidenti Donald Tramp və yüksək vəzifəli rəsmilər Tehranın cavab addımının “böyük bir səhv olacağı” barədə xəbərdarlıq ediblər. Vaşinqton rəsmiləri bu hərəkətlərin ABŞ-İran münasibətlərini daha da pisləşdirəcəyini vurğulayırlar. Bununla belə, İran özünü müdafiə etmək haqqı olduğunu bəyan edir və hər cür təxribata cavab veriləcəyini bildirir.

    Potensial Təhdidlər və Nüvə Obyektlərinə Zərbə

    “New York Times” qəzetinin məlumatına görə, adları açıqlanmayan ABŞ kəşfiyyat və ordu rəsmiləri İran tərəfindən dəstəklənən qrupların İraqdakı və bəlkə də Suriyadakı ABŞ hərbi bazalarına hücum edə biləcəyinə dair siqnallar aşkarlayıblar. Bu, bölgədəki ABŞ qüvvələri üçün ciddi təhdid hesab olunur. ABŞ prezidenti Donald Trampın bəyanatına görə, hücum hədəfləri İranın Fordo, Natanz və İsfahan nüvə obyektləri olub.

    ABŞ dövlət katibi Marko Rubio, ABŞ-ın İranda rejim dəyişikliyi hədəfi güdmədiyini, lakin İranın hər hansı bir misilsiz qisas cəhdinin indiyə qədərki ən böyük səhvi olacağını müdafiə edib. ABŞ Silahlı Qüvvələrinin Qərargah rəisi Den Keyn də qoşunların yüksək hazırlıq vəziyyətində olduğunu və İrandan gələ biləcək hər hansı bir cavab zərbəsinə və ya vəkil hücumuna qarşı tamamilə hazır olduqlarını bildirib. O, ABŞ-ın özünü müdafiə edəcəyini qeyd edib.

    24 saat

  • ABŞ boş hədəfə vurdu: Hücum əvvəlcədən bilindi

    ABŞ boş hədəfə vurdu: Hücum əvvəlcədən bilindi

    ABŞ prezidenti Donald Tramp, İranın nüvə proqramına qarşı həyata keçirilən son hava zərbəsində Fordo, Natanz və İsfahandakı üç nüvə obyektinin “tamamilə məhv edildiyini” açıqladı. Lakin əməliyyatdan dərhal sonra ortaya çıxan iddialar diqqəti bu hadisənin pərdəarxasına yönəltdi: İran bu hücumu əvvəlcədən bilirdimi?

    Məlumat Sızması İddiaları: ABŞ-dan Tehrana Gizli Mesaj?

    Qətər mərkəzli Amwaj.media-nın yüksək vəzifəli bir İranlı mənbəyə istinadən verdiyi xəbərə görə, Vaşinqton rəhbərliyi 2024-cü il iyunun 21-də Tehrana mesaj göndərərək müharibə istəmədiklərini və yalnız müəyyən nüvə obyektlərini hədəf alacaqlarını bildirib. Bu mesaj, adı açıqlanmayan üçüncü bir ölkə vasitəsilə İrana çatdırılıb. İranlı mənbənin sözlərinə görə, hücumdan əvvəl hədəf alınan obyektlər böyük ölçüdə boşaldılmış, zənginləşdirilmiş uran da “təhlükəsiz yerlərə” daşınmışdı. Bu iddialar hərbi əməliyyatın xarakterini tamamilə dəyişir.

    Peyk Görüntüləri İddiaları Gücləndirir: Boşaldılan Konvoylar

    Fordo Nüvə Obyektinə aid 2024-cü il 19 iyun tarixli Maxar peyk görüntülərində ərazidən ayrılan 16 yük maşınından ibarət bir konvoy diqqət çəkib. TS2 Space adlı müdafiə şirkəti bu hərəkətliliyin sentrifuqaların və ya mühafizə avadanlıqlarının “təşviş içində” təxliyəsinə işarə etdiyini bildirib. Bundan əlavə, Natanz və İsfahan obyektlərindən də son günlərdə intensiv daşımaların aparıldığına dair görüntülər ictimaiyyətə yayılıb. Bu faktlar ABŞ-ın İrana mesaj göndərməsi və Tehranın bu xəbərdarlığı nəzərə alması iddialarını gücləndirir.

    Trampın Bəyanatı və Mütəxəssis Rəyləri

    Hücumdan dərhal sonra “Truth Social” vasitəsilə açıqlama verən ABŞ prezidenti Donald Tramp, “Dünənki hərbi müvəffəqiyyətimiz əla idi, bombanı onların əlindən aldıq,” dedi. Müdafiə naziri Pit Heqset isə İranın nüvə imkanlarının “məhv edildiyini” iddia etdi. Lakin bir çox mütəxəssis, əməliyyatın hədəf aldığı obyektlərdəki yüksək zənginləşdirilmiş uranın böyük ölçüdə əvvəlcədən daşındığını və İranın nüvə qabiliyyətinin hələ tamamilə aradan qalxmadığını vurğulayır.

    “Gecəyarısı Çəkici Əməliyyatı”: Hədəflər və Nəticələr

    ABŞ, “Gecəyarısı Çəkici Əməliyyatı” adlandırılan bu hücumla İranın nüvə infrastrukturunu hədəf alıb. ABŞ ərazisindən qalxan 7 ədəd B-2 “ruh” bombardmançı təyyarəsi 14 ədəd 30 min funtluq GBU-57 bunker dəlici bomba atıb. Həmçinin, bir Amerika sualtı gəmisindən iki düzinə Tomahawk raketi buraxılıb. Hücumdan sonra Donald Tramp, “Bu davam edə bilməz. Ya sülh olacaq, ya da İran üçün daha böyük bir faciə yaşanacaq,” sözləri ilə yeni təhdidlər səsləndirdi.

    Nüvə Riski Tamamilə Aradan Qalxdımı?

    Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) məlumatlarına görə, İran 2024-cü ilin may ayına qədər yüzdə 60 nisbətində zənginləşdirilmiş 408.6 kiloqram urana sahib idi. Bu miqdarın böyük hissəsinin Fordoda saxlandığı və hücumdan qısa müddət əvvəl daşındığı bildirilir. Bu fakt, uranın təhlükəsiz yerə köçürüldüyü iddialarını dəstəkləyir və nüvə riskinin tamamilə aradan qalxmadığı sualını ortaya qoyur.

    Tehranın Reaksiyası və Qeyri-müəyyənlik

    İranın dini liderinə yaxın şəxslərdən biri olan Əli Şəmxani, “Obyektlərin tamamilə məhv edildiyini güman etsək belə, zənginləşdirilmiş material, yerli bilik və siyasi iradə hələ də əlimizdədir. Oyun bitməyib,” deyərək cavab verib. ABŞ Silahlı Qüvvələrinin Qərargah Rəisi General Dan Keyn isə “İlkin tapıntılara görə, hər üç obyekt ciddi zərər görüb,” açıqlamasını vermişdi. Lakin İran bu açıqlamanı təsdiqləmədi və obyektlərdə aşkar bir zərərin olmadığını bildirdi. Bu ziddiyyətli bəyanatlar, əməliyyatın həqiqi nəticələri haqqında qeyri-müəyyənliyi artırır.

    24 saat

  • ABŞ-ın Çin planı: İran yalnız başlanğıc

    ABŞ-ın Çin planı: İran yalnız başlanğıc

    İran-İsrail gərginliyi sadəcə iki ölkə arasındakı münaqişə kimi deyil, həm də qlobal miqyasda təsirləri olan, ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı və Çin kimi əsas oyunçuların strateji maraqlarının kəsişdiyi mürəkkəb bir tənlik kimi qəbul edilir. Bu qarşıdurma, regional balanslara və qlobal güc münasibətlərinə ciddi təsir göstərmə potensialına malikdir.

    ABŞ-ın uzun müddətdir Səudiyyə Ərəbistanı ilə qurduğu əlaqələr bu ölkəni həm İrana qarşı bir tarazlıq ünsürü, həm də İsraillə gizli əməkdaşlıq çərçivəsində mövqeləndirməsinə səbəb olub. Digər tərəfdən, Çin isə İranın ən böyük strateji tərəfdaşlarından biri olaraq müharibənin gedişatına təsir etmə potensialına malikdir. Çinin enerji təhlükəsizliyi üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən Hürmüz boğazının bağlanması və ya ABŞ-ın nəzarətinə keçməsi Pekinin iqtisadi sabitliyini təhdid edə bilər. Üstəlik, İran Çinin Orta Şərqə açılan qapısı mövqeyindədir və 25 illik, 400 milyard dollarlıq strateji tərəfdaşlıq sazişi ilə Pekin üçün əvəzedilməzdir. Bu səbəbdən, Çinin İrana birbaşa dəstək verməsi müharibənin balansını köklü şəkildə dəyişə bilər, çünki bu münaqişə eyni zamanda Çinin enerji, ticarət və regional hakimiyyət strategiyasını təhdid edir.

    Geosiyasi Hesablamaların Fonunda

    İran-İsrail gərginliyi iki ölkənin sadəcə birbaşa qarşıdurması deyil, həm də qlobal aktorların maraqlarının, strateji rəqabətinin və geosiyasi hesablamaların səhnəsidir. Münaqişənin pərdəarxasını araşdırdığımızda, əsas aktorlar – ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı və Çin arasında həm maraq birliyini, həm də ziddiyyətləri görmək mümkündür. Xəritəni diqqətlə oxuduqda, müharibədə fiziki olaraq iştirak etməyən, lakin nəticəni formalaşdıran iki güclü aktorun ABŞ və Çin olduğu aydın görünür. Digər gizli aktor isə müharibədə birbaşa rol almayan Səudiyyə Ərəbistanıdır. Xüsusilə ABŞ ilə qurduğu strateji tərəfdaşlıq və İsrailə qarşı izlədiyi gizli siyasət, Ər-Riyadı bu münaqişəyə yaxınlaşdırır.

    ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanının Strateji Əməkdaşlığı

    Yeni Orta Şərqin təməlinin ABŞ prezidenti Donald Tramp vasitəsilə atılması və Şahzadə Məhəmməd bin Salmana verilən rola nəzər salaq. 2017-ci ildə Səudiyyə taxtında balansları dəyişdirən əhəmiyyətli bir hadisə yaşandı. Gənc şahzadə Məhəmməd bin Salman ənənələri pozaraq əsas varis əmisi oğlunu sıradan çıxardı və taxtın varisi oldu. Bu idarəçilik inqilabının arxasında səssiz, lakin təsirli bir qüvvə dayanmaqda idi: ABŞ. Donald Tramp administrasiyası Cozef Kuşner vasitəsilə bin Salmanı birbaşa dəstəklədi və Qərb ictimaiyyətinə “modernləşən şahzadə” kimi yeni bir imiclə təqdim etdi. ABŞ üçün məsələ aydın idi: həm neft bazarında əməkdaşlıq edəcək, İsrailin təhlükəsizliyi ilə uyğunlaşacaq və İrana qarşı duracaq bir tərəfdaş lazım idi. Bu tərəfdaş bölgədə gücləndirilərək dəstəklənəcək və təsirli hala gətiriləcəkdi. Səudiyyə Ərəbistanı dini mərkəz olmağın ağırlığı və bənzərsiz təbii resursları səbəbiylə ideal namizəd idi. Nəticədə, taxt müqabilində bin Salman bu vəzifəyə gətirildi.

    Müharibənin Səssiz Qazananları

    Vəzifəyə gələn kimi Şahzadə Salman Qətərə embarqo tətbiq etdi və tərəfdaşları BƏƏ, Bəhreyn və Misiri də buna cəlb etdi. Çünki Qətər İsraili təhdid edən Müslüman Qardaşları və Həması dəstəkləyir və İsraillə ortaq düşmənləri olan İranla da əlaqələri var idi. Ardından, 2020-ci ildə yenə Donald Tramp administrasiyası və onu hakimiyyətə gətirən Trampın kürəkəni Cozef Kuşnerlə, İsraillə “sülh, əməkdaşlıq və diplomatiya” sazişlərini ehtiva edən İbrahim Razılaşmalarını tərəfdaşları BƏƏ və Bəhreyn üçün fəaliyyətə keçirdi. Ancaq şəraitə görə özünün imzalamağı mümkün deyildi, İsraillə müharibə etməməyi və normallaşmağı nəzərdə tutan bu razılaşmalar birbaşa özü tərəfindən imzalanmazdı. Lakin dolayısı yolla İsraili İrana qarşı səssiz bir müttəfiq kimi mövqeləndirmək də istəyirdi. Halbuki Kral Salmanın Fələstinə olan həssaslığı və ictimaiyyətin reaksiyası buna mane idi. O isə bu razılaşma xaricində başqa bir formulu işə saldı: İsrail təyyarələrinə Səudiyyə hava sahəsini açdı, BƏƏ ilə kəşfiyyat mübadiləsini təşviq etdi, bu yolla dolayısı ilə BƏƏ üzərindən İsrailə məlumat ötürüldü və ABŞ-ın Donald Tramp dövründəki regional ittifaq vizyonunu dəstəklədi. Nəticədə, şahzadə Salman razılaşmanı imzalamadan imzalayan lider olaraq da önə çıxdı. Daha da əhəmiyyətlisi, diplomatik olaraq görünmədən həm Fələstin həssaslığını qorudu, həm də İsraillə gələcəkdəki mümkün tərəfdaşlığın zəminini hazırladı.

    ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı tərəfdaşlığı sonrakı illərdə də davam etdi və qazan-qazan siyasəti tətbiq olundu. Rusiya-Ukrayna müharibəsi ABŞ tərəfindən dəstəkləndi və Rusiyaya embarqo tətbiq edildi, enerji qiymətləri yüksəldi. Müharibə üzündən enerji böhranı yaşayan ölkələr enerji tədarükçüsü olan Səudiyyə Ərəbistanı və ABŞ-dan yüksək qiymətə enerji; neft və mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) aldılar və bu müharibənin səssiz qazananları ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı oldu.

    İran-İsrail müharibəsinə gəldikdə, Səudiyyə Ərəbistanı və ABŞ münasibətlərində yenidən qazan-qazan tərəfdaşlığı davam etdi. Səudiyyə Ərəbistanı və İsrail, tarixi olaraq, geosiyasi istila səbəbindən düşmənlərdir. Digər tərəfdən, İran isə Səudiyyə Ərəbistanı ilə məzhəbsəl olaraq düşməndir, üstəlik bir çox ölkə üzərində vəkalət müharibəsi aparırlar. Yəni İsrail və İran Səudiyyə Ərəbistanının iki əsas düşmənidir. İsrailin Fələstindən sonra İranı istila etmə prosesi, Səudiyyə Ərəbistanının bölgədəki rəqiblərinin/düşmənlərinin bir-birlərini yıpratma və çökərtmə prosesidir. Müharibəyə hava sahəsini açaraq dəstək verməsi; həm bölgədə onu qoruyan güclü ABŞ dəstəyini itirməmək, həm də düşmənlərinin bir-birlərini zəiflətməsini təmin etmək üçün əhəmiyyətlidir. Bundan əlavə, bu müharibənin uzanması Rusiya-Ukrayna müharibəsində olduğu kimi, dünyada enerji böhranına və qiymətlərin yüksəlməsinə səbəb olacaq ki, bu da zəngin neft yataqlarına sahib olan Səudiyyə Ərəbistanının ixrac portfelini genişləndirəcək və onu daha da zənginləşdirəcək.

    Buna görə də, İsrailin ABŞ dəstəyi ilə İrana qarşı hərbi əməliyyatından əvvəl ABŞ prezidenti ilə bir araya gələrək strateji və iqtisadi tərəfdaşlığını bir daha təsdiq etməsi və böyük miqdarda sazişlər imzalaması təsadüfi deyil. İran-İsrail müharibəsinin böyüməsi vəziyyətində müharibədə iştirak etmədən qazananlardan biri yenə, iki düşməninin bir-birini zəiflətməsi və İrandan açılan enerji boşluğunu doldurması ilə zənginləşəcək olan Səudiyyə Ərəbistanı olacaq.

    Çinin İran Dəstəyinin Potensial Təsirləri

    Bəs müharibəni bitirə biləcək və ya İran üçün zəfərə gedən yolu aça biləcək aktor Çinə gələk. Çin dünyanın ikinci ən böyük hərbi gücüdür və bəzi sahələrdə (insan gücü, donanma ölçüsü, raket texnologiyası) ABŞ-ı keçmişdir. Çinin İrana hərbi və texnoloji dəstək verməsi müharibənin balansını dəyişdirər və İran əhəmiyyətli nəticələr əldə edə bilər. Bəs Çin nə üçün İrana dəstək verərək müharibənin taleyini dəyişdirsin? Bu sualın cavabı: bu müharibə Çinin “strateji və maliyyə varlığına təhdid” təşkil etdiyi üçün tərəfləri uzlaşdırması və ya İranın yanında yer alaraq əldə etdiyi status-kvonu qoruması zəruridir.

    Hədəf Tək İran Deyil: Çin üçün Nəzərdə Tutulan Təhdidlər

    İranın nəzarətində olan Hürmüz boğazı Çin üçün enerji təhlükəsizliyinin “olmazsa olmaz” nöqtəsidir. Çünki Çinin xaricdən asılı olduğu neft və təbii qazın çox böyük hissəsi Hürmüz boğazından keçir. Hürmüzün bağlanması halında Çinin neft ehtiyatları yalnız 90-100 gün dayana bilər. Bu isə iqtisadi böhran deməkdir. Hürmüz boğazı Çin üçün yalnız enerji deyil, həm də geosiyasi olaraq varlıq məsələsidir. Bu boğazda yaşanacaq bir böhran Çinin sənayesini, inkişafını, daxili sabitliyini və “Bir Kəmər, Bir Yol” strategiyasını birbaşa təhdid edir. Müharibə müddətində Hürmüz boğazının bağlanması və ya ABŞ-ın əlinə keçməsi hər iki halda Çin üçün böyük təhdiddir.

    Digər bir məsələ isə İranın geosiyasi əhəmiyyəti və Orta Asiyaya açılan qapı olmasıdır. Çox zəngin neft və təbii qaz yataqlarına və ucuz işçi qüvvəsinə sahib bu coğrafiyanın ən böyük tərəfdaşı Çin, daha sonra isə Rusiyadır. İran üzərindən bölgəyə qonşu olan ABŞ, Çinin bu bölgədəki strateji və iqtisadi varlığını təhdid edəcək. Beləliklə, hədəf tək İran deyil; İran vasitəsilə açılan qapı ilə Orta Asiya üzərində kimin söz sahibi olacağıdır. Bütün bunlarla yanaşı, Çinin İran üzərindən Orta Şərqlə apardığı ticarət sazişləri də bu vəziyyətdə risk altındadır. Və son olaraq 2021-ci ildə 25 illik İran-Çin 400 milyard dollarlıq strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalandı. Saziş; Çinin İrandan stabil və endirimli qiymətlərlə neft, təbii qaz və neft-kimya məhsulları alma zəmanəti, enerji, nəqliyyat, infrastruktur, maliyyə, müdafiə, kibertəhlükəsizlik kimi məsələləri əhatə edir. Çin bütün bu sərmayə və imkanların pozulmasını istəməyəcək. Nəticə olaraq, Çin əslində İsrailin İrana hücum etməsi prosesi ilə, ABŞ ilə İran üzərindən bir vəkalət müharibəsinə girə bilər.

    Avropanın Qənimət Hesabları

    Bəs Avropa bu işin harasındadır? Avropanı bu mövzuda ayrı-ayrı nəzərdən keçirmək lazımdır. Fransa, Almaniya kimi ölkələr İsrailin müdafiə haqqı olduğunu bəhanə edərək, həm işğal sonrası İrandan, həm də gələcəkdə mümkün Orta Asiya dövlətləri açılımından pay ala bilmək üçün İsrailə dəstək olmağa və bu prosesə müdaxilə etməyə çalışırlar. Müharibənin başladığı gün İsrailin yanında olduqlarını bildirən Almaniya və Fransanın bir həftə ərzində mövqelərini dəyişərək, Cenevrədə İran ilə vasitəçilik üçün görüşdüklərini bilirik. Yəni, ya İsrail tərəfində rol almağa çalışan, əgər bu olmazsa, vasitəçiliklə bir şəkildə masaya daxil olmağa çalışan müstəmləkəçi Fransa, Almaniya kimi dövlətləri görürük. Bu baxımdan, İran rejiminin demokratik olub-olmaması, ya da uranın hansı məqsədlə emal edildiyi o qədər də əhəmiyyətli görünmür. Əgər bu əhəmiyyətli olsaydı, Qərbin müttəfiqi Səudiyyə Ərəbistanının qadın hüquqları və nə dərəcədə demokratik olduğu, ya da digər ölkələrin nüvə fəaliyyətləri və uran zənginləşdirmələri də müzakirə mövzusu olardı. İran-İsrail gərginliyi fonunda oynanılan bu oyun, daha çox geosiyasi üstünlük, iqtisadi qazanc və regional hakimiyyət uğrunda aparılan böyük bir siyasi şahmatı xatırladır.

    24saat

  • Trampdan İran zərbəsi açıqlaması: Əsas obyektlər vuruldu

    Trampdan İran zərbəsi açıqlaması: Əsas obyektlər vuruldu

    ABŞ prezidenti Tramp: İranın Əsas Nüvə Təsisləri Tamamilə Məhv Edildi!

    ABŞ prezidenti Donald Tramp bəyan edib ki, bu hücumlar nəticəsində İranın əsas nüvə zənginləşdirmə müəssisələri “tamamilə məhv edilib”. Bu açıqlama, İranın üç ayrı nüvə obyektinə endirilən zərbələrdən sonra keçirdiyi mətbuat konfransında səsləndirilib. Tramp, “İranın əsas nüvə zənginləşdirmə təsisləri darmadağın edildi,” deyə vurğulayıb.

    İrana Sülh Çağırışı: “Ya Sülh, Ya da Daha Ağır Hücumlar Olacaq”

    ABŞ prezidenti Donald Tramp İran üzərinə endirilən hücumda İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahu ilə komanda şəklində çalışdıqlarını bildirib. O, çıxışında İrana sərt mesaj ünvanlayaraq, “İran sülh bağlamaq məcburiyyətindədir. Əgər bu baş verməzsə, növbəti hücumlar daha ağır olacaq,” deyə xəbərdarlıq edib.

    Donald Tramp bu gecəki zərbələri “möhtəşəm bir uğur” kimi qiymətləndirib. O, əsas məqsədlərinin İranın nüvə zənginləşdirmə qabiliyyətini yox etmək və dünyanın bir nömrəli terroru dəstəkləyən dövlətinin yaratdığı nüvə təhdidini aradan qaldırmaq olduğunu bildirib.

    ABŞ-İsrail Əməkdaşlığı və Nüvə Təhdidinin Aradan Qaldırılması

    Tramp Binyamin Netanyahu və İsrail ordusuna verdikləri dəstəyə görə təşəkkürünü bildirib. “Bu gecəki hücumların hamısından daha çətin, açıq şəkildə daha ölümcül idi. Lakin əgər sülh dərhal gəlməzsə, digər hədəfləri də dəqiqliklə, sürətlə və ustalıqla vuracağıq,” deyə Tramp əlavə edib.

    ABŞ prezidenti Donald Tramp qeyd edib ki, İran üzərinə endirilən bu cür hücumu dünyada başqa heç bir ordu icra edə bilməzdi. O, çıxışını “Tanrını sevdiyimizi və böyük ordumuzun onları qoruduğunu söyləmək istəyirəm. Tanrı Yaxın Şərqi qorusun. Tanrı İsraili qorusun və Tanrı Amerikanı qorusun,” sözləri ilə tamamlayıb.

    Trampdan İrana Sərt Xəbərdarlıq: “Daha Böyük Qüvvə ilə Qarşılaşacaqlar”

    Daha sonra “Truth Social” hesabından sonuncu açıqlamasını verən ABŞ prezidenti Donald Tramp, İranı yeni təhdidlərlə üz-üzə qoyub. Böyük hərflərlə yazılmış bu son dəqiqə bəyanatında deyilir: “İran tərəfindən Amerika Birləşmiş Ştatlarına qarşı hər hansı cavab tədbiri, bu gecə şahid olunanlardan qat-qat böyük bir qüvvə ilə qarşılanacaq. Təşəkkürlər! Donald J. Tramp, Amerika Birləşmiş Ştatları Prezidenti.”

    24saat

  • İranın taktikası İsraili sarsıtdı: Dəmir Günbəz 90%-dən 65%-ə düşdü

    İranın taktikası İsraili sarsıtdı: Dəmir Günbəz 90%-dən 65%-ə düşdü

    Dəmir Qübbənin Effektivliyi İranın Yeni Nəsil Füzələri Qarşısında Azaldı

    Son 24 saat ərzində İranın həyata keçirdiyi miqyaslı füze hücumları İsrailin hava müdafiə sistemi olan “Dəmir Qübbə”nin indiyədək görünməmiş səmərəlilik düşüşü ilə müşayiət olunub. NBC News-ə danışan yüksək rütbəli keçmiş İsrail istihbarat rəsmisinə görə, sistem gələn füzələrin yalnız 65 faizini neytrallaşdıra bilib. Bu göstərici bir gün əvvəl 90 faiz civarında idi və ciddi bir azalma deməkdir.

    İranın Yeni Nəsil Füzələrinin Təsiri

    Məlumata görə, İranın istifadə etdiyi yeni nəsil füzələr həm daha yüksək sürətə malikdir, həm də təkmilləşdirilmiş yönləndirmə sistemləri sayəsində hədəflərə daha dəqiq şəkildə çatır. Bu texnoloji üstünlük, “Dəmir Qübbə” kimi qabaqcıl bir hava müdafiə sistemi üçün belə böyük çətinliklər yaratdığını göstərir. İsrailin müdafiə qabiliyyətinə ciddi təsir edən bu yeni reallıq, regional təhlükəsizlik dinamikasını yenidən şəkilləndirə bilər.

    Strateji Səbir Doktrinasının Nəticələri

    Eyni mənbə qeyd edib ki, İran hələ də böyük miqdarda füze ehtiyatına malikdir və Tehranın “strateji səbir” doktrinası ilə hərəkət etdiyi müşahidə olunur. Bu doktrina, uzunmüddətli hədəflərə çatmaq üçün tədrici və planlı addımlar atmağı nəzərdə tutur. Hücumların bu qədər dəqiq olması, İranın artıq kəmiyyətə deyil, keyfiyyətli, yüksək dəqiqlikli füzələrə üstünlük verdiyini təsdiqləyir. Bu, gələcək potensial İran-İsrail qarşıdurmalarının xarakterinin dəyişə biləcəyinə işarədir, çünki Tehran öz hərbi arsenalını getdikcə daha dəqiqliklə təkmilləşdirir.

    24saat

  • İran-Avropa yüksək səviyyəli toplantı Cenevrədə başladı

    İran-Avropa yüksək səviyyəli toplantı Cenevrədə başladı

    Cenevrədə Yüksək Səviyyəli Görüş: İranın Nüvə Proqramı və Regional Gərginlik Masada

    İsveçrənin Cenevrə şəhərindəki bir oteldə İranın nüvə proqramı və bölgədəki gərginlikləri müzakirə etmək üçün yüksək səviyyəli diplomatik görüş başlayıb. Toplantıya İranın Xarici İşlər Naziri Abbas Əraqçi başçılıq edən heyətlə yanaşı, Almaniya Xarici İşlər Naziri Yohan Vadephul, Böyük Britaniya Xarici İşlər Naziri Devid Lammi, Fransa Xarici İşlər Naziri Jan-Noel Barro və Avropa Birliyinin (AB) Xarici Əlaqələr və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Yüksək Nümayəndəsi Kaya Kallas iştirak edir.

    Nüvə Proqramı və İsrail-İran Münaqişəsi Diqqət Mərkəzində

    Beynəlxalq medianın böyük maraqla izlədiyi bu əhəmiyyətli görüşdə, əsasən İranın nüvə proqramı ilə bağlı vəziyyət və İsrailin İrana qarşı hücumları ilə başlayan son münaqişələrin həlli yolları müzakirə olunur. Görüşün gərgin regional vəziyyətdə beynəlxalq sülh və sabitliyin təmin olunması üçün böyük əhəmiyyət kəsb etdiyi vurğulanır.

    İranın Şərtləri: “Hücumlar Dayanmasa, Müzakirə Olmaz”

    Cenevrədəki görüşdən əvvəl Tehran şəhərində İran dövlət televiziyasına müsahibə verən Xarici İşlər Naziri Əraqçi, ölkəsinin mövqeyini açıqlamışdı. O bildirmişdi ki, İran, ABŞ-ı İsrailin İrana qarşı hücumlarında ortaq və şərik hesab edir. Əraqçi, “Sionist rejimin hücumları davam edərkən ABŞ danışıqlar tələb edir və dəfələrlə mesajlar göndərib. Hücumlar dayanmayınca heç bir müzakirədən söhbət gedə bilməz,” deyə vurğulamışdı. Bu bəyanat görüşün gərgin atmosferini daha da artırıb.

    Diplomatik Cəhdlər və Avropanın Təşəbbüsü

    Fransa Prezidenti Emmanuel Makron, Cenevrədəki bu görüş barədə açıqlama verərək, ölkəsinin Xarici İşlər Naziri Barronun avropalı və iranlı həmkarları ilə bir araya gələcəyini və İrana nüvə mövzusunda diplomatik və texniki danışıqlar təklifinin ediləcəyini bildirmişdi. Almaniya Xarici İşlər Naziri Yohan Vadephul da MDR radiosuna verdiyi müsahibədə İngiltərə və Fransa ilə Cenevrədəki İran Xarici İşlər Naziri Abbas Əraqçi ilə keçiriləcək görüşdən məmnunluğunu ifadə edərək, “Həmkarlarımla birlikdə Cenevrədə bu görüşləri aparmaqdan böyük məmnuniyyət duyuram və uğurlu olacağımıza ümid edirəm. Çünki diplomatik görüşlər hər zaman hərbi münaqişələrdən daha yaxşıdır,” qeyd etmişdi. Beynəlxalq ictimaiyyət, bölgədəki gərginliyi azaltmaq üçün diplomatik vasitələrin önəmini vurğulayır.

    Diplomatiyanın gücü ilə həll yollarının tapılması ümid edilir.

    24 saat