ABŞ prezidenti Donald Tramp poçtla səsverməni ləğv etmək üçün çalışacağını və 2026-cı il seçkilərinə qədər bu üsulu qadağan edən fərman üzərində işlərin aparıldığını bildirib. Konstitusiya ona belə səlahiyyət verməsə də, Tramp bu məsələdə israrlıdır.
## Tramp niyə poçtla səsverməni qadağan etmək istəyir?
Prezident iddia edir ki, poçtla səsvermə “korrupsiyalaşmış” bir metoddur və saxtakarlığa meyillidir. O, Kaliforniyada bəzi insanların ünvanlarına beş, altı, hətta yeddi bülletenin göndərildiyini iddia edir. Tramp dəfələrlə bu üsulun manipulyasiyaya uğradıla biləcəyini və ya insanların çoxsaylı dəfə səs verməsinə imkan yarada biləcəyini vurğulayıb.
Lakin 2020-ci il seçkilərindən dərhal sonra qeyri-partizan seçici məlumatları saytı olan VoteAmerica-nın qurucusu və baş icraçı direktoru Debra Kliver seçkilərdə geniş saxtakarlıq hallarının “əfsanə” olduğunu deyib. O izah edib ki, göndərilən bülletenlərin barkodu var və səsvermə zamanı həmin barkod geri göndərilən zərfdəki barkodla uyğunlaşdırılmalıdır. Əks halda, bülleten hesablanmayacaq.
Həmin seçkilərdən sonra ölkənin kibertəhlükəsizlik agentliyinin direktoru Kristofer Krebs 2020-ci il seçkilərini “Amerika tarixində ən təhlükəsiz” seçki adlandırıb.
ABŞ Siyahıyaalma Bürosunun məlumatına görə, 2024-cü ildə Tramp prezident seçkilərində qalib gəldikdə, ölkə üzrə bülletenlərin təxminən üçdə biri poçt vasitəsilə göndərilib.
## Trampın poçtla səsverməni dayandırmaq üçün gözlənilən fərmanı qanuni olacaqmı?
Prezident sosial media hesabında bu fərmanın “2026-cı il Aralıq Seçkilərinə DÜRÜSTLÜK gətirməyə kömək edəcəyini” bildirib. O iddia edir ki, ştatlar “səsvermənin hesablanmasında və təsnif edilməsində Federal Hökumət üçün sadəcə bir ‘agentdir’” və “Ölkəmizin XEYİRİ naminə, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Prezidenti tərəfindən təmsil olunan Federal Hökumət onlara nə deyirsə, onu etməlidirlər”.
Lakin Konstitusiyanın I maddəsinin 4-cü bölməsinə əsasən, seçkiləri tənzimləmək səlahiyyəti prezidentə deyil, ştatlara məxsusdur və bu yalnız Konqres tərəfindən dəyişdirilə bilər.
## Tramp ABŞ-ın poçtla səsvermədən istifadə edən yeganə ölkə olduğunu iddia edir. Bu doğrudurmu?
Tramp həmçinin deyib ki, “Biz hazırda Dünyada Poçtla Səsvermədən istifadə edən yeganə ölkəyik” və “Poçtla səsvermə varsa, heç vaxt dürüst seçkiləriniz olmayacaq. Respublikaçılar sərt mövqe tutmalı və buna son qoymalıdırlar, çünki Demokratlar bunu istəyirlər. Onların seçilə bilməsinin yeganə yolu budur”.
Əslində, İsveçdə yerləşən hökumətlərarası təşkilat olan Beynəlxalq Demokratiya və Seçki Yardımı İnstitutunun məlumatına görə, 30-dan çox ölkə bəzi və ya bütün seçicilər üçün poçtla səsverməyə icazə verir. Kanada, Birləşmiş Krallıq, İsveçrə, Almaniya və Danimarka da onların sırasındadır.
## ABŞ-da poçtla səsvermə
ABŞ-da poçtla səsvermə geniş yayılıb: 28 ştat hər hansı bir seçicinin poçtla bülleten tələb etməsinə icazə verir, qalanları isə xəstəlik və ya hərbi xidmət kimi sənədli əsas tələb edir.
Pandemiya 2020-ci il seçkilərində poçtla səsverməyə böyük təkan verdi. Seçki Yardımı Komissiyasının hesabatına görə, həmin il seçicilərin təxminən 43%-i bülletenlərini poçtla göndərib. 2024-cü ildə poçtla səsvermə azalıb və ümumi səslərin 30%-dən bir qədər çoxunu təşkil edib – təxminən 46,8 milyon səs. Komissiya bildirib ki, ötən ilki rəqəmlər hələ də pandemiya öncəsi səviyyələri üstələyir.
Cümə günü ABŞ prezidentinin Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşündə də poçtla səsvermə mövzusu müzakirə edilib. Görüşdən sonra Tramp “Fox News” telekanalına bildirib ki, “Vladimir Putin, ağıllı adam, dedi ki, ‘Poçtla səsvermə ilə dürüst seçkilər keçirə bilməzsiniz’. O, həmçinin ‘Hazırda dünyada bundan istifadə edən ölkə yoxdur’ dedi”.
Tramp bildirib ki, onlar 2020-ci il seçkilərini müzakirə ediblər və Putin ona deyib: “Siz o seçkilərdə çox böyük fərqlə qalib gəldiniz və [Bayden] bunu (poçtla səsvermə) əldə etdi”. Tramp tərəfdarları və respublikaçı dövlət katibləri tərəfindən aparılan auditlər və araşdırmalar da daxil olmaqla, heç bir araşdırma 2020-ci il seçkilərinin nəticələrinin qeyri-dəqiq olduğuna dair dəlil aşkar etməyib.
Seçki İnnovasiyası və Tədqiqat Mərkəzinin icraçı direktoru Devid Bekker CBS News-a verdiyi açıqlamada poçtla səsvermənin Vətəndaş Müharibəsindən bəri mövcud olduğunu qeyd edib və poçtla səsvermənin ləğvinin “çox pis bir fikir olduğunu və seçkilərimizi daha az təhlükəsiz və müdaxiləyə daha həssas edəcəyini” söyləyib.
Bekker deyib ki, “Dövlətlərdən bu prezidentin seçkilərini təsdiqləyən səsvermə maşınlarını aradan qaldırmalarını və ya dəyişdirmələrini tələb etmək, aralıq seçkilərdən cəmi 15 ay və ilkin seçkilərdən bir ildən az əvvəl mümkün deyil və xaosla nəticələnəcək”.
