Qəzzada dəhşətli reallıq: Məzarlıqlar sığınacaq olur
Evləri yerlə yeksan olan və sığınacaqsız qalmış on minlərlə fələstinli Qəzzada ümidsiz bir seçimlə üzləşib. Beynəlxalq hesabatlara görə, bölgədəki davamlı münaqişə minlərlə insanı doğma yurdlarından didərgin salıb. Təhlükəsiz məkanların tükəndiyi bir vaxtda, onlar üçün qalan yeganə çıxış yolu qəbiristanlıqlarda çadırlar qurmaqdır. Bu, evsiz qalan insanların həyat uğrunda apardığı mübarizənin ən ağrılı ifadələrindən biridir. Qəbir daşları arasında, çətinliklə də olsa, yeni bir həyat qurmağa çalışırlar.
Köçkünlərin faciəsi: Ölülər torpağında yaşamaq
Məcburi köçkünlərin üzləşdiyi ağır vəziyyət günü-gündən dərinləşməkdədir. Artıq heç bir sığınacağın qalmadığı bu münaqişə zonasında insanlar ölülər üçün ayrılmış torpaqlarda yaşayış məskəni salmağa məcbur qalıblar. Uşaqlar məzarların arasında oyun oynayır, ailələr isə bu qeyri-adi məkanda gecələyir. Bu vəziyyət, müharibənin dinc əhali üzərində buraxdığı ağır izlərin bariz nümunəsidir. Beynəlxalq təşkilatlar bu kritik vəziyyətə diqqət çəkərək təcili yardıma ehtiyac olduğunu bildirirlər. Müharibənin fəsadları minlərlə insanın köçkün düşməsinə səbəb olub.
Qəzzada məzarlıqlar məcburi köçkünlər üçün son sığınacaq olub
İsrailin Qəzzada saysız-hesabsız evləri məhv etməsi nəticəsində sığınacaqları və ya qayıdacaq yurdları olmayan on minlərlə məcburi köçkünlər son çarə olaraq məzarlıqlarda çadır qurmaq məcburiyyətində qalıb. Kövrək atəşkəs razılaşmasına baxmayaraq, bölgədəki humanitar böhran kəskin olaraq qalır.
Xan Yunis şəhərindən gələn məlumatlara görə, “Bu qəbiristanlıq dirilər üçün nəzərdə tutulmayıb. Lakin bu gün bura başqa gedəcək yeri olmayan onlarla ailəyə ev sahibliyi edir.” Fələstinlilərin burada məskunlaşması “istədikləri üçün deyil, əlçatan olan son boş yer olduğu üçündür”. Qeyd olunub ki, “Məzarlıqlar seçim deyil, çarəsizlikdən sığınacağa çevrilib.”
Gündəlik Həyatın Çətinlikləri
Qəzzanın şimalındakı Beyt Hanun qəsəbəsindən köçkün düşmüş 12 uşaq atası Rami Musleh qəbiristanlıqdan başqa heç bir uyğun seçim tapa bilməyib. Musleh bildirib ki, “Valideynlər üçün emosional yük ağırdır. Müharibənin psixoloji travması məzarlar arasında uşaq böyütməklə daha da pisləşir.”
Başqa bir sakin, Sabah Məhəmməd, qəbiristanlıqların artıq müqəddəsliyini itirdiyini vurğulayıb. “Qəbiristanlıqlar, bir zamanlar ölülər üçün müqəddəs məkanlar, indi canlı bir böhranın səssiz şahidləridir. Su yox, elektrik yox, məxfilik yox… sadəcə sağ qalmaq üçün minimum şərait var,” deyə o qeyd edib. “Qəzzada hətta ölülər üçün nəzərdə tutulan torpaq belə, artıq dirilərin yeganə sığınacağıdır.”
Köçkünlərin Artan Sayı və Humanitar Yardım Ehtiyacı
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatına görə, müharibə dövründə Qəzza zolağı boyunca ən azı 1.9 milyon insan – əhalinin təxminən 90 faizi – öz yurdlarından məcburi köçkünlər düşüb. Bir çoxları dəfələrlə, bəziləri 10 dəfədən çox köçürülüb. İsrail şimali Qəzza və Qəzza şəhərinin sakinləri üçün məcburi evakuasiya əmrləri verdiyi və cənuba qaçarkən bir çoxlarını bombaladığı üçün, cənubi Qəzzadakı Fələstinlilər həddindən artıq dolu sığınacaqlara sıxışdırılıb.
Məcburi köçkünlər üçün bir çadır qurmaq üçün cəmi bir kvadratmetr torpaq sahəsi belə, baha başa gəlir, çünki onların sabit gəliri yoxdur və qıt humanitar yardımdan asılıdırlar. BMT-nin Fələstinlilər üzrə agentliyi UNRWA bildirib ki, Qəzzanı indi 61 milyon ton dağıntı örtür və bütün məhəllələr yerlə bir edilib. Təşkilat qeyd edib ki, ailələr sığınacaq və su tapmaq üçün dağıntıların arasında axtarış aparırlar.
Beynəlxalq Çağırışlar və Atəşkəs
Oktyabrın 10-dan etibarən kövrək atəşkəs qüvvədə olsa da, İsrail Qəzzaya humanitar yardımın daxil olmasını ciddi şəkildə məhdudlaşdırmağa davam edir. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi çərşənbə günü İsrailin Qəzzaya yardımın daxil olmasına icazə verməli olduğunu, aclığı “müharibə metodu” kimi istifadə edə bilməyəcəyini bildirib. Yardım əsasən Karem Abu Salem (Kerem Şalom) keçidi vasitəsilə Qəzza zolağının mərkəzi və cənub hissələrinə çatdırılır, şimaldakı keçidlərin heç biri isə açılmayıb.
Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsindən İsrailə Humanitar Yardım Və UNRWA İlə Bağlı Sərt Xəbərdarlıq
2025-ci il oktyabrın 22-də Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi İsrailə Qəzza zolağındakı fələstinlilərə daha çox ərzaq və digər həyati zəruri ləvazimatlarla təmin etməsi barədə ciddi xəbərdarlıq ünvanlayıb. Həmçinin, məhkəmə İsrailin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstinli Qaçqınlara Yardım və İşlər üzrə Agentliyinə (UNRWA) qoyduğu qadağanı rədd edib, agentliyin fəaliyyətinin davam etdirilməsinin vacibliyini vurğulayıb.
Qəzza Zolağında Humanitar Böhranın Dərinləşməsi
Məhkəmənin qərarında İsrail üzərinə düşən öhdəliklər bir daha xatırladılıb. Qeyd olunub ki, İsrail Qəzza zolağında əhalinin əsas tələbatlarını qarşılamaq üçün təcili və effektiv tədbirlər görməlidir. Regionda yaranan ağır humanitar vəziyyət, xüsusilə də qida və su çatışmazlığı beynəlxalq ictimaiyyətin ciddi narahatlığına səbəb olur.
Bu xəbərdarlıq, bölgədəki Birləşmiş Millətlər Təşkilatı da daxil olmaqla, bir çox beynəlxalq təşkilatın illərdir dilə gətirdiyi narahatlıqların davamıdır. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin bu qəti mövqeyi, İsrailin beynəlxalq hüquq çərçivəsində üzərinə düşən öhdəliklərinə riayət etməsinin vacibliyini bir daha vurğulayır.
UNRWA-nın Fəaliyyətinə Qoyulan Qadağanın Ləğvi
Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi İsrailin UNRWA-nın fəaliyyətinə qoyduğu qadağanı qətiyyətlə rədd edərək, agentliyin fələstinli qaçqınlara göstərdiyi həyati əhəmiyyətli xidmətlərin əvəzolunmaz olduğunu qeyd edib. Bu qərar, agentliyin bölgədə on minlərlə insanın ehtiyaclarını qarşılamaq üçün davamlı və maneəsiz fəaliyyət göstərməsinin zəruriliyini təsdiqləyir.
UNRWA-nın fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması regiondakı onsuz da gərgin humanitar vəziyyəti daha da ağırlaşdıra bilərdi. Məhkəmənin bu addımı, beynəlxalq yardımın siyasi maneələrə görə dayandırılmasının qarşısını almaq məqsədi daşıyır və agentliyin müstəqil iş prinsiplərini dəstəkləyir.
Nuseyratda Qanlı Re: İsrailin Əməliyyatı Dəhşətli İzlər Buraxdı
Qəzza zolağının mərkəzində yerləşən Nuseyrat qaçqın düşərgəsində İsrail qüvvələrinin həyata keçirdiyi cəsarətli hərbi əməliyyat ölüm və dağıntı izləri qoyub. 2024-cü il iyunun 8-də İsrailin xüsusi təyinatlı qüvvələri Fələstinlilər qiyafəsinə girərək Həmasın saxladığı dörd əsiri xilas etmək üçün gizli əməliyyat həyata keçirib. Eyni zamanda, İsrail ordusu əraziyə ağır hava zərbələri endirib. İki istiqamətli hücum zamanı şəxsi evlər, ictimai bazarlar və mülki şəxslərlə dolu küçələr hədəf alınıb.
Şahidlər Dəhşətli Anları Danışır
Hücumlar nəticəsində azı 274 Fələstinli həlak olub, yüzlərlə insan isə yaralanıb. Bu qanlı hadisədən sonrakı dəhşətli mənzərələr və şahid ifadələri hücumların sürətini, intensivliyini, təhlükəsiz keçidin olmamasını və qanlı nəticələrini ortaya qoyur. Nuseyrat sakinlərinin sözlərinə görə, ailələri, həyat yoldaşları və uşaqları təhdid edilib, bəziləri isə gözlərinin önündə öldürülüb. Bu, bütöv bir icmanı sarsıdan həmin günün nadir anlarından biridir.
Hadisə şahidləri xüsusilə hava zərbələrinin yaratdığı panikanı və mülki əhaliyə dəyən böyük ziyanı qeyd edirlər. Qaçqın düşərgəsi ətrafında yerləşən infrastruktura ciddi zərər dəyib, minlərlə Fələstinli əsas xidmətlərdən məhrum olub. Bu faciəvi hadisə Qəzza zolağında gərginliyi daha da artırıb və beynəlxalq ictimaiyyətdə ciddi narahatlıq doğurub.
ABŞ vitse-prezidenti Ceyms Deyvid Vens İsraildəki təmaslarını davam etdirir. Vens Qüdsdə Baş nazirlik Ofisində İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahu tərəfindən rəsmi mərasimlə qarşılanıb.
Qarşılamadan sonra nahar edən tərəflər daha sonra danışıqlara başlayıblar. İsrail Baş naziri Netanyahu görüşdən sonra verdiyi açıqlamada İsrailin “ABŞ-ın köləsi” olduğu fikrini rədd edib.
Müttəfiqlik Əlaqələri Vurğulanıb
Netanyahu bəyanatında bildirib: “Bunu çox aydın şəkildə demək istəyirəm. Bir həftə deyilir ki, İsrail ABŞ-ı idarə edir. Növbəti həftə isə ABŞ İsraili. Bu tamamilə cəfəngiyatdır. Bizim ortaq dəyərləri və hədəfləri paylaşan bir tərəfdaşlıq, bir müttəfiqlik münasibətimiz var. Müzakirələrimiz ola bilər, bəzi məsələlərdə fikir ayrılıqları yaşana bilər, lakin ümumilikdə deməliyəm ki, keçən il təkcə hədəflər üzərində deyil, həm də bu hədəflərə necə çatmaq mövzusunda razılıq əldə etmişik.”
Həmasın Təcrid Edilməsi Əsas Məqsəd
Netanyahu Qəzza zolağında atəşkəs razılaşmasına toxunaraq deyib: “İsrailin məqsədi Həması ərəb və müsəlman dünyasından təcrid etməkdir. İnanıram ki, biz ABŞ prezidentinin komandası ilə birlikdə bunu mükəmməl şəkildə bacarmışıq.”
O, ABŞ ilə misilsiz bir tərəfdaşlıqlarının olduğunu vurğulayaraq əlavə edib: “Bu tərəfdaşlıq Yaxın Şərqi və dünyanı dəyişdirir. Bu, təkcə təhlükəsizlik baxımından deyil, həm də sülhün yayılması üçün imkanlar yaradır. Biz də bunun üzərində böyük diqqətlə çalışırıq.”
Gələcək Üçün Çətin, Lakin Mümkün Yol
Netanyahu Vensə müraciət edərək deyib: “Sizin aydınlığınız, kəskinliyiniz, ortaq işimizə verdiyiniz dəstək və həm konfrans görüşlərində, həm də özəl görüşlərdə şahidi olduğum səmimi dostluğunuz məni heyran etdi.”
O, “Tamamilə yeni bir baxışla inanılmaz bir gələcək qururuq” deyərək əlavə edib: “Asan olmayacaq, lakin məncə mümkündür.”
Qəzza zolağını kimin idarə edəcəyi, təhlükəsizliyi kimin təmin edəcəyi kimi məsələləri də müzakirə etdiklərini qeyd edən İsrail Baş naziri, “Çox yaxşı fikirlər ortaya çıxdı” deyib.
Türkiyə Sualına Təpki
Jurnalistlərin “Qəzza zolağında Türkiyənin mümkün iştirakının olub-olmayacağı” ilə bağlı sualını eşidən Netanyahunun üzünün ifadəsi dəyişib və o, kəkələyərək bildirib: “Bu məsələ ilə bağlı qərar, əlbəttə ki, İsrail ilə birlikdə veriləcək. Bu barədə çox aydın fikirlərim var. Nələr olduğunu bilirsiniz, deyilmi?”
Asılı Dövlət İstəmirik
ABŞ vitse-prezidenti Vens isə görüşdən sonra deyib: “Biz asılı dövlət istəmirik, İsrail də belə bir dövlət deyil. Biz tərəfdaşlıq istəyirik. Burada bir müttəfiq axtarırıq. Prezident inanır ki, İsrail Körfəz ərəb müttəfiqlərimizlə birlikdə bu bölgədə çox müsbət liderlik rolu oynaya bilər. Beləliklə, ABŞ Yaxın Şərqlə daha az maraqlana bilər, çünki regiondakı müttəfiqlərimiz işə qarışır, nəzarəti ələ alır və öz regionlarına sahib çıxırlar.”
Qərarların Ortaq Şəkildə Qəbulu
Regionda baş verənlərə önəm verdiklərini bildirən Vens əlavə edib: “Biz bunu İbrahim Sazişlərini inkişaf etdirmək üçün bir fürsət hesab edirik. Düşünürəm ki, Qəzza razılaşması İbrahim Sazişlərinin açılmasında həlledici bir hissədir. Lakin bu, Yaxın Şərqdə daimi, davamlı və regiondakı səmimi insanların öz regionlarına sahib çıxmasını təmin edən bir müttəfiqlik strukturuna imkan yarada bilər. Bu, ABŞın da maraqlarındadır. Mən bunun İsrailin maraqlarına da xidmət etdiyinə inanıram. İsrailin təhlükəsizliyi ilə bağlı qərarları biz veririk. Lakin regionumuz üçün ortaq qərarlar qəbul edirik və düşünürəm ki, bu, hər iki tərəfə xidmət edəcək.”
Qəzzanın Silahsızlaşdırılması Əsas Hədəf
Qarşılarında çox çətin bir vəzifə olduğunu vurğulayan Ceyms Deyvid Vens deyib: “Vəzifəmiz Həması silahsızlandırmaq, Qəzzanı yenidən qurmaq, oradakı insanların həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq və eyni zamanda Həmasın İsraildəki dostlarımız üçün artıq təhlükə olmamasını təmin etməkdir.”
Yeni Sülh Planı Yolda
ABŞ vitse-prezidenti Vens İsrail və ərəb ölkələri ilə çox müsbət danışıqlar apardığını, bu ölkələrin prosesdə “müsbət və konstruktiv rol oynamağa başladığını” vurğulayaraq deyib: “Bu kritik günlərdə birlikdə çalışmaqdan həyəcan duyuruq. Yalnız bir həftə əvvəl mövcud olmayan bir sülh planı və infrastrukturu qururuq. Bu asan olmayacaq, lakin məncə mümkündür.”
Bu prosesin gərgin iş tələb etdiyini vurğulayan Vens, “Əvvəllər heç vaxt edilməmiş bir şeyi həyata keçirmək üçün müstəsna bir yoldayıq. Əgər Qəzza planı düzgün şəkildə həyata keçirilərsə, bu, dünya miqyasında sülh sazişləri üçün nümunəvi bir model ola bilər” ifadələrini işlədib.
Fələstinli Tibb İşçilərinin Azad Edilməsi Üçün Beynəlxalq Çağırışlar Artır
Daha çox həkim və səhiyyə mütəxəssisi Dr. Hussam Abu Safia və İsrail hakimiyyəti tərəfindən girov götürülən ən azı 94 digər fələstinli tibb işçisinin azad edilməsini tələb etmək üçün səfərbər olurlar.
Bazar ertəsi, Healthcare Workers Watch (HWW) və Amnesty International UK tərəfindən təşkil edilən tədbirdə, həkimlər və səhiyyə işçiləri Londonun mərkəzindəki St Thomas Xəstəxanasının qarşısında etiraz aksiyası keçirərək, İsraildə dözülməz şəraitdə saxlanılan bütün şəxslərin dərhal və qeyd-şərtsiz azad edilməsini tələb ediblər.
Bu etiraz İsrail məhkəməsinin geniş şəkildə qınanan “Qeyri-qanuni Döyüşçülər Qanunu”na əsasən Abu Safia’nın həbs müddətini daha altı ay uzatmasından bir neçə gün sonra baş verib.
Healthcare Workers Watch (HWW), Amnesty International UK, doctors and healthcare workers protested outside St Thomas’ Hospital in central London on October 20 [Image courtesy Healthcare Workers Watch]
Daha beş səhiyyə işçisi İsrail həbsində olarkən ölüb və ya öldürülüb, beş nəfər isə hələ də itkin düşmüş hesab olunur. Fələstin Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, son iki ildə İsrailin hücumlarında ən azı 1722 səhiyyə işçisi həlak olub.
HWW-nin bildirdiyinə görə, tibb işçilərinin əksəriyyəti İsrail ordusu tərəfindən xəstəxanalardan və ya təcili yardım maşınlarından vəzifə başında olarkən qaçırılıb. HWW və digər təşkilatlar tərəfindən toplanmış ifadələr fələstinlilərin İsrail həbsxanasında məruz qaldıqları işgəncə və sui-istifadə hallarına dair məlumatları əhatə edir.
Reanimasiya həkimi və Qəzza Medic Voices-in həmtəsisçisi Dr. Rebecca İnqlis qeyd edir: “İsrailin yüzə yaxın səhiyyə işçisini davamlı olaraq həbsdə saxlaması beynəlxalq humanitar hüququn açıq şəkildə pozulmasıdır. Fələstinli saxlanılanların İsrail həbsində işgəncələrə məruz qalmasına dair geniş dəlilləri nəzərə alaraq, onların rifahı ilə bağlı ciddi narahatlığımız var.”
Dr. Hussam Abu Safia kimdir?
Şimali Qəzzadakı Kamal Advan Xəstəxanasının direktoru Abu Safia, İsrail qüvvələri tərəfindən 2024-cü il dekabrın 27-də, qoşunların o zaman bölgədə fəaliyyət göstərən son tibb müəssisələrindən biri olan xəstəxanaya basqın etməsindən sonra həbs edilib.
Amnesty International bildirir ki, xəstəxana direktoru İsrail təhlükəsizlik qanununa əsasən ittiham irəli sürülmədən və məhkəməsiz saxlanılır.
Fasiləsiz bombardmana və öz oğlunun İsrail hava zərbəsində faciəvi ölümünə baxmayaraq, Abu Safia iş başında qalıb, xəstələrə qulluq edib və təsəvvürəgəlməz şəraitdə komandasına rəhbərlik edib.
Onun həbsindən sonra işgəncə, fiziki zorakılıq və alçaldıcı rəftar, o cümlədən əhəmiyyətli dərəcədə çəki itirməsi, adekvat tibbi xidmətin, gigiyenanın və hüquqi yardıma vaxtında çıxışın rədd edilməsi barədə etibarlı hesabatlar yayılıb – bütün bunlar beynəlxalq qanunların açıq pozulmasıdır.
Qəzzadakı xəstəxanaların ən azı 94 faizi zərər görüb və ya tamamilə dağıdılıb, bir çoxu artıq fəaliyyət göstərmir. Buna əlavə olaraq, təcrübəli həkimlər və səhiyyə mütəxəssisləri öldürülüb, həmçinin səhiyyə işçilərinin – əksəriyyəti xəstəxanalarda və səhiyyə müəssisələrində işləyərkən həbs olunub – saxlanılması Qəzzanın həssas səhiyyə sisteminə böyük təzyiq yaradıb.
2023-cü il oktyabrın 7-dən 2025-ci il oktyabrın 20-dək HWW, ümumilikdə 431 fələstinli tibb işçisinin həbs olunması halını sənədləşdirib.
2025-ci il oktyabrın 20-nə olan məlumata görə:
Həbs olunmuş 431 səhiyyə işçisindən 309-u azad edilib; bunlardan 67-si oktyabrın 13-də baş tutan son mübadilə razılaşması çərçivəsində sərbəst buraxılıb.
Beş səhiyyə işçisi hələ də itkin düşmüş hesab olunur (üç baş həkim, bir UNRWA əczaçısı və bir baş fizioterapevt).
Beş səhiyyə işçisinin İsrail həbsində öldüyü və ya həlak olduğu bildirilir, lakin onların cəsədləri ailələrinə qaytarılmayıb.
HWW, “həbsi təsdiqlənənlər” və ya “azad edilməsi təsdiqlənənlər” siyahılarına daxil olmayan 22 səhiyyə işçisinin ailələrindən hələ ki, yeni məlumat almadığını bildirib.
(Al Jazeera)
Digər Hansı Səhiyyə Mütəxəssisləri Həbsdə Saxlanılır?
İsrail tərəfindən hələ də həbsdə saxlanılan səhiyyə mütəxəssisləri orta hesabla 511 gün həbsdə keçiriblər, bəziləri isə müharibənin ilk həftələrindən əsirlikdədir.
Həbsdə olan 95 nəfərdən 80-i Qəzzadan, qalan 15-i isə işğal olunmuş İordan çayının qərb sahilindəndir.
Təkcə Qəzzadan 31 tibb bacısı, daha sonra 17 həkim, 15 xəstəxana dəstək və idarəetmə heyəti üzvü, 14 feldşer, iki əczaçı və bir tibb texniki həbs edilib. İyirmi beş nəfər yüksək vəzifələrdə, 50 nəfər orta səviyyəli vəzifələrdə çalışıb, beş nəfər isə kiçik səhiyyə işçisi olub. Bir nəfər istisna olmaqla, digərləri kişilərdir.
Səhiyyə işçilərinin əksəriyyəti Şimali Qəzzada yaşayıb, saxlanılanların 36-sı oradan, 24-ü Xan Yunisdən, 18-i Qəzza şəhərindən və 3-ü Rəfahdan olub.
Aşağıdakı cədvəldə İsrail tərəfindən hələ də əsirlikdə saxlanılan 95 tibb işçisi haqqında daha ətraflı məlumatlar təqdim olunur.
ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzza ilə bağlı çağırışları
ABŞ prezidenti Donald Trampın verdiyi bəyanata görə, bir sıra Orta Şərq ölkələri Qəzzaya Fələstin qrupuna qarşı mübarizə aparmaq üçün qoşun göndərməyi təklif ediblər. Bu açıqlama ərazidəki kövrək atəşkəs fonunda Həmasa qarşı təhdidləri yenidən gündəmə gətirib.
Tramp çərşənbə axşamı “Truth Social” platformasında yazıb: “Orta Şərqdəki və onun ətrafındakı indiki möhtəşəm müttəfiqlərimizin bir çoxu böyük həvəslə mənə açıq şəkildə bildiriblər ki, əgər Həmas bizimlə olan razılaşmanı pozaraq pis davranmağa davam edərsə, mənim xahişimlə Qəzzaya ağır qüvvələrlə daxil olmaq və ‘Həması yola gətirmək’ imkanını məmnuniyyətlə qəbul edərlər.”
Tramp qoşun göndərməyi təklif edən ölkələrin adlarını çəkməsə də, regiona göstərdiyi yardıma görə İndoneziyanı xüsusi qeyd edib. Prezident deyib: “Böyük və qüdrətli İndoneziya ölkəsinə və onun möhtəşəm liderinə Orta Şərqə və ABŞ-a göstərdikləri bütün köməyə görə təşəkkür etmək istərdim.”
Orta Şərq ölkələrindən Həmasa qarşı təkliflər
Cakarta və digər hökumətlər Qəzzada təhlükəsizliyi və sabitliyi bərpa etmək üçün sülhməramlı qoşunlar göndərməyi təklif etsələr də, heç bir ölkə Həmasla birbaşa toqquşmağa hazır olduğunu bildirməyib.
ABŞ prezidenti əlavə edib: “Min ildən bəri Orta Şərqə qarşı belə bir sevgi və ruh görməmişəm! Bu, seyr etməyə dəyər gözəl bir şeydir! Mən bu ölkələrə və İsrailə ‘HƏLƏ YOX!’ dedim! Qrupun doğru olanı edəcəyinə hələ də ümid var.” Tramp xəbərdarlıq edib: “Əgər etməsələr, qrupun sonu SÜRƏTLİ, QƏZƏBLİ və QƏDDArca olacaq!”
Tramp tez-tez Fələstin qrupuna qarşı oxşar təhdidlər səsləndirsə də, ABŞ-ın və ya hər hansı başqa bir qüvvənin Fələstin qrupunu İsrailin edə bilmədiyi şəkildə “yola gətirmək” üçün nə edə biləcəyi bəlli deyil. Son iki ildə İsrail Həmasın siyasi və hərbi liderlərinin əksəriyyətini məhv edib, eyni zamanda Qəzzanı yerlə bir edərək ərazidə aclıq yaradıb. Bu kampaniya aparıcı hüquq təşkilatları və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının araşdırmaçıları tərəfindən soyqırım kimi qiymətləndirilir.
Atəşkəsin pozulması və humanitar böhran
Atəşkəs 10 oktyabrda qüvvəyə mindikdən sonra İsrail tərəfindən 100-ə yaxın fələstinli öldürülüb. Tramp öz administrasiyasının vasitəçiliyi ilə əldə olunan atəşkəsi regiona sülh gətirəcək tarixi bir dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirirdi. Lakin barışıq qüvvəyə mindiyi andan etibarən İsrail, dəqiq işarələnməmiş, İsrail ordusunun nəzarəti altında olan ərazilərə yaxınlaşdığını iddia etdiyi fələstinliləri öldürməyə davam edib.
Bundan əlavə, İsrail razılaşmada əraziyə humanitar yardımın sürətləndirilməsinə dair öhdəliklərə baxmayaraq, bölgəyə yardımı məhdudlaşdırmağa davam edir. Hökumət Media Ofisinin məlumatına görə, atəşkəsin başlamasından bəri İsrail anklava cəmi 986 yardım yük maşınının girişinə icazə verib ki, bu da gündəlik 600 olmaqla gözlənilən 6600 yük maşınının cüzi bir hissəsidir.
Bazar günü, iki İsrail əsgərinin Rəfahda öldürülməsindən sonra İsrailin onlarla fələstinlini qətlə yetirən hava zərbələri endirməsi və əraziyə yardım girişini tamamilə dayandırması ilə razılaşma pozulma nöqtəsinə gəlib. İsrail qoşunların öldürülməsində Fələstin qrupunu günahlandırdı, lakin qrup bu insidentin İsrailin nəzarətində olan ərazidə baş verdiyini vurğulayaraq hər hansı əlaqəni inkar etdi. Bəzi ABŞ media orqanları İsrail əsgərlərinin partlamamış döyüş sursatının üzərindən keçdikdən sonra həlak olduğunu bildiriblər.
Qəzzanın gələcəyi və Həmasın silahsızlanması
Atəşkəsi təhdid edən gündəlik məsələlərdən başqa, ərazinin uzunmüddətli gələcəyi, o cümlədən ərazinin necə idarə olunacağı ilə bağlı suallar davam edir. Tramp Fələstin qrupunun silahsızlanmasının vacibliyini vurğulasa da, Fələstin qrupu silahları təhvil verməyi Fələstin dövlətinin qurulması ilə əlaqələndirir.
Bazar günü Tramp “Fox News”ə verdiyi müsahibədə Fələstin qrupunun silahsızlanması üçün konkret bir zaman çərçivəsinin olmadığını bildirdi. Həmin gün daha sonra İsraildə səfərdə olan vitse-prezidenti JD Vans, Həmas silahsızlanmadan əvvəl Qəzzaya beynəlxalq qüvvənin yerləşdirilməsinin və “təhlükəsizlik infrastrukturu”nun yaradılmasının zəruri olduğunu irəli sürdü.
İki illik amansız müharibə və davamlı blokada Qəzzə zolağında həyatı dözülməz səviyyəyə çatdırıb. Küçələrdə yığılan tonlarla zəhərli tullantı bölgədəki böyüyən ictimai sağlamlıq böhranını daha da kəskinləşdirir. Əsas xidmətlərin, o cümlədən sanitariya və təmizlik sistemlərinin tamamilə iflic vəziyyətinə düşməsi, əhalinin həyatını ciddi təhlükə altında qoyur.
2025-ci ilin oktyabrın 21-də yayılan məlumatlara görə, vəziyyət kritik həddə çatıb. Məişət və tibbi materialların idarəolunmaz şəkildə toplanması, infeksion xəstəliklərin yayılması üçün münbit şərait yaradır. Münaqişə zonalarında yaşayan insanlar, xüsusən də uşaqlar, bu çirklənmiş mühitdən daha çox zərər çəkirlər.
Kommunal Xidmətlər Çökmə Nöqtəsində
Qəzzədəki kommunal xidmətlər, xüsusən də sanitariya işçiləri, hazırkı vəziyyətlə mübarizə aparmaqda tamamilə aciz qalıblar. Uzunmüddətli münaqişə nəticəsində infrastrukturların dağıdılması və zəruri avadanlıqların çatışmazlığı onların işini iflic edib. Tullantıların daşınması və atılması üçün zibilxanalara giriş demək olar ki, mümkün deyil. Hətta qeyri-stabil atəşkəs şəraitində belə, vəziyyət yaxşılaşmır, çünki yanacaq, ehtiyat hissələri və digər zəruri resurslara olan humanitar yardım təchizatı davamlı olaraq məhdudlaşdırılır.
Bu vəziyyət, zolaqda ekoloji fəlakətin miqyasını göstərən qorxunc bir mənzərə yaradır. BMT və digər beynəlxalq təşkilatlar dəfələrlə xəbərdarlıq ediblər ki, regionun ətraf mühiti və ictimai sağlamlığı uçurumun bir addımlığındadır. Təcili və hərtərəfli müdaxilə olmadan, regionda geri dönülməz ekoloji və humanitar nəticələr yarana bilər.
21 oktyabr 2025-ci il tarixində Qəzza zolağında vəziyyət gərgin olaraq qalır. İsrail qüvvələrinin regiondakı ölümcül hücumları ara vermədən davam edir. Bu hücumlar nəticəsində mülki əhali arasında çoxsaylı itkilər qeydə alınır, yaşayış məntəqələri və infrastruktur ciddi zərər görür. Beynəlxalq ictimaiyyətin təcili atəşkəs çağırışlarına baxmayaraq, bölgədəki hərbi əməliyyatlar davam edir ki, bu da onsuz da kritik həddə çatan humanitar böhranı daha da dərinləşdirir.
Atəşkəs danışıqları və diplomatik səylər
Yaxın Şərqdəki gərginliyi azaltmaq məqsədilə diplomatik fəaliyyət güclənir. ABŞ vitse-prezidenti və digər yüksək rütbəli rəsmilər regionda dayanıqlı atəşkəs danışıqları aparmaq üçün İsrailə səfər edib. Bu səfərlər tərəflər arasında gərginliyi azaltmaq və humanitar vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün bir razılaşma əldə etmək məqsədi daşıyır. Beynəlxalq vasitəçilər təcili atəşkəs çağırışlarını təkrarlayaraq, uzunmüddətli sülh perspektivlərinin yaradılmasına ümid edirlər. Bu çərçivədə, beynəlxalq diplomatiya fəaliyyətləri davam edir.
Qəzza İnsan Haqları Mərkəzi ABŞ mərkəzli “X” sosial media platformasındakı hesabı vasitəsilə məsələ ilə bağlı yazılı açıqlama yayıb. Mərkəzin açıqlamasında İsrail ordusunun Qəzza zolağına qarşı qanlı hücumları davam etdirdiyi qeyd olunub.
Ordunun bu gün törətdiyi son hücumda bir avtomobili hədəf alaraq eyni ailədən 11 mülki vətəndaşı qətlə yetirdiyi ifadə edilib. Açıqlamada bunun atəşkəs razılaşmasının açıq və bariz şəkildə pozulması olduğu vurğulanıb.
Bildirilib ki, Qəzza zolağında atəşkəs razılaşması qüvvəyə mindiyi vaxtdan bəri İsrail tərəfindən 129 hücum və atəş açma hadisəsi qeydə alınıb. Bu hadisələrdə 34 fələstinli həyatını itirib, 122 nəfər isə yaralanıb.
İnsan Haqları Mərkəzinin bəyanatında İsrailin bu mövqeyinin mülki vətəndaşların həyatına açıq hörmətsizliyi və beynəlxalq humanitar hüquqa ən kiçik bir hörmət belə göstərmədən öldürmə və məhv etmə siyasətini israrla davam etdirməsini əks etdirdiyi vurğulanıb.
Atəşkəs Razılaşmasının Tarixçəsi
ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Tramp oktyabrın 9-da Misirdə davam edən danışıqlarda İsrail və HƏMAS-ın Qəzzada atəşkəs planının ilk mərhələsini təsdiqlədiyini açıqlamışdı.
Danışıqların aparıldığı Misirdə razılaşma imzalanarkən, İsrail hökumətinin təsdiqi ilə oktyabrın 10-da razılaşma qüvvəyə minib.
İsrail ordusunun razılaşmada qeyd olunduğu kimi “Sarı Xətt”dən geri çəkilməsindən sonra Qəzza zolağında atəşkəsin həmin gün saat 12:00-dan etibarən qüvvəyə mindiyi açıqlanmışdı.
İsrailin Qəzza zolağına 2 il davam edən hücumlarında 67 min 967 fələstinli həyatını itirib, 170 min 179 nəfər isə yaralanıb.
