İsrailin Qəzza Hücumları Fonunda Atəşkəsin Gələcəyi
İsrail ordusu Qəzzaya endirdiyi hücumlarda azı 20 fələstinlini öldürüb. Baş nazir Binyamin Netanyahunun cənubi Rəfahda baş verən atışma zamanı bir İsrail əsgərinin yaralanmasından sonra “güclü” zərbələr əmri verməsi bu hücumlara səbəb olub. Çərşənbə axşamı baş verən bu hücumlar, ABŞ prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə oktyabrın 10-da müharibənin dağıtdığı ərazidə qüvvəyə minən atəşkəsdən bəri müşahidə edilən ən əhəmiyyətli gərginlik ocağı olub.
Həmasın silahlı qanadı Qəssam Briqadaları İsraili atəşkəsi pozmaqda ittiham edərək, itkin düşən girovun cəsədinin təhvil verilməsini təxirə salacağını bəyan edib. Təşkilat, İsrailin hər hansı bir gərginliyi artırma cəhdinin bölgədə qalan 13 girovun cəsədlərinin axtarış, qazıntı və çıxarılması əməliyyatlarını əngəlləyəcəyini və bu da cəsədlərin tapılmasında gecikmələrə yol açacağını xəbərdar edib.
Vaşinqtonda ABŞ-ın vitse-prezidenti JD Vans hücumlara və hər iki tərəfin pozuntu iddialarına baxmayaraq, atəşkəsin hələ də davam etdiyini vurğulayıb. Vans Kapitol Təpəsində jurnalistlərə deyib: “Bu, kiçik toqquşmaların olmayacağı demək deyil. Biz bilirik ki, Həmas və ya ərazi daxilindəki başqa bir qrup [İsrail] əsgərinə hücum edib. Biz İsraillilərin cavab verəcəyini gözləyirik, lakin düşünürəm ki, prezidentin sülhü buna baxmayaraq davam edəcək.” Həmas Rəfahdakı hücumda hər hansı iştirakını inkar edib.
Qəzzada Gərginlik və Təşviş
Ərazidəki tibbi mənbələr “Əl-Cəzirə”yə çərşənbə axşamı baş verən hücumların qurbanları arasında şimali Qəzza şəhərinin Sabra məhəlləsindəki yaşayış binasına endirilən zərbədə öldürülən dörd nəfərin, cənubi Xan Yunisdə isə beş nəfərin olduğunu bildirib. Mənbələr azı 50 nəfərin də yaralandığını qeyd edib.
“Əl-Cəzirə”nin Qəzza şəhərindən xəbər verən müxbiri Hani Mahmud, “əl-Şifa” Xəstəxanasının arxasına raket düşdüyünü və bölgə səmasında pilotsuz uçuş aparatlarının fəaliyyətinin güclü olduğunu deyib. “Şahidlər zərbəni çox güclü kimi təsvir etdilər. Biz təxminən 20 dəqiqə uzaqlıqdakı bir ərazidəyik və burdan eşidə bilirdik. Hücum xəstəxana daxilindəki xəstələr və tibb işçiləri arasında böyük gərginlik və təşviş yaratdı,” o bildirib.
Sabra məhəlləsində dağıntılar altında qalan fələstinliləri xilas etmək səyləri gecə boyu davam edib, işçilər əl ilə dağıntıları qazıb. Həkimlər yaralılar arasında qadın və uşaqların olduğunu deyib. Vətəndaş müdafiə işçisi İbrahim Əbu Riş hadisə yerindən bildirib: “Bu, razılaşmanın pozulmasıdır. Bizdə qurbanlar var. Ekipajlarımız mümkün qədər çox insanı tapmaq və xilas etmək üçün bu binada axtarış aparır.”
Hücumlar, Netanyahunun ofisinin baş nazirin orduya bölgədə “güclü zərbələr endirmək” əmri verdiyini bildirən açıqlamasından sonra baş verib. Açıqlamada hücumların xüsusi səbəbi göstərilməyib, lakin bundan sonra İsrailin müdafiə naziri İsrail Katsın Rəfahdakı hücuma görə Həması günahlandıran açıqlaması gəlib. Kats qrupun İsrail əsgərlərinə iddia edilən hücumlara görə “ağır bədəl ödəyəcəyini” vəd edib. “Associated Press” agentliyi iki adı açıqlanmayan ABŞ rəsmisinə istinadən bildirib ki, İsrail Qəzzaya son zərbələri endirməzdən əvvəl Vaşinqtonu xəbərdar edib.
Qəzza Hökumət Media Ofisi bildirib ki, atəşkəsin qüvvəyə minməsindən bəri İsrail hücumlarında azı 94 fələstinlini öldürüb və ehtiyacı olanlara yardımların axınına ciddi məhdudiyyətlər qoymağa davam edir.
Açıq Şəkildə Pozuntu İddiaları
Həmas İsrail hücumlarına son qoyulmasını tələb edib. Təşkilat Teleqramda bildirib ki, Qəzzada İsrailin davamlı bombardmanı “ABŞ prezidenti Trampın himayəsi altında Şarm əl-Şeyxdə imzalanan sülh sazişinin açıq şəkildə pozulmasıdır”. Həmas həmçinin razılaşmaya sadiq qaldığını qeyd edib.
Həmasın bölgədəki siyasi bürosunun üzvü Süheyl əl-Hindi “Əl-Cəzirə”yə deyib: “İsrail anlamalıdır ki, biz razılaşmaya sadiqik və onlar bizi onu pozmaqda əsassız yerə ittiham etməyi dayandırmalıdırlar.” O, qrupun İsrail girovlarının cəsədlərinin çıxarılması zamanı “əhəmiyyətli çətinliklərlə” üzləşdiyini bildirib. “Biz cəsədləri tapmaq üçün mümkün olan hər şeyi etdik və qalan cəsədlərin çıxarılmasındakı istənilən gecikməyə görə [İsrail] işğalı tam məsuliyyət daşıyır,” o deyib.
Qəssam Briqadaları çərşənbə axşamı planlaşdırılan təhvil-təslimdə gecikməni elan etdikdən sonra, o gün aparılan axtarış əməliyyatları zamanı daha iki İsrail girovu Amiram Kuper və Sahar Baruxun cəsədlərini tapdığını da bildirib. Bu hadisə Netanyahunun Bazar ertəsi Həmas tərəfindən təhvil verilən qalıqların hələ qaytarılmamış 13 ölü girovdan olmadığını, əksinə, cəsədi demək olar ki, iki il əvvəl İsrail qüvvələri tərəfindən tapılan bir girovun qalıqları olduğunu deməsindən sonra baş verib.
Netanyahunun ifrat sağçı kabineti buna cavab olaraq sərt tədbirlər görülməsini tələb edib. Maliyyə naziri Bezalel Smotriç “Həmasın təkrar və davamlı pozuntularına cavab olaraq” azad edilmiş fələstinlilərin yenidən həbs edilməsini təkid edib. İsrailin Milli Təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir düzgün cavabın [Həması] “tamamilə məhv etmək” olduğunu deyib. İsrail mediasına görə, digər variantlara əraziyə onsuz da məhdud olan humanitar yardımların dayandırılması, anklav üzərində İsrail nəzarətinin genişləndirilməsi və ya Həmas liderlərini hədəf alan hava zərbələrinin əmri daxildir.
Bu arada, bir ABŞ rəsmisi “Əl-Cəzirə”yə deyib ki, İsrailin bölgədə törətdiyi dağıntılar fonunda İsrail girovlarının cəsədlərinin yerini müəyyən etmək “çətin, mürəkkəb və vaxt aparan” bir işdir. Rəsmi bildirib ki, yenidənqurma və yardımın çatdırılmasını asanlaşdırmaq üçün yaradılmış ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi Mülki-Hərbi Əməkdaşlıq Mərkəzi Misirli texniki qrupların cəsədləri çıxarmaq üçün əraziyə gəlməsində mühüm rol oynayıb.
Atəşkəs Tərəzi Üzərində
Analitiklər Netanyahunun mövcud atəşkəsi pozmaq məqsədilə müqavilənin əvvəlindən təxribatçı hərəkətlər etdiyini deyirlər. Kopenhagendə yerləşən Avropa Xarici Əlaqələr Şurasının analitiki Məhəmməd Şehada “Əl-Cəzirə”yə bildirib: “Netanyahu atəşkəsin ilk günündən bəri ərazidəki gərginliyi davam etdirmək üçün mümkün olan hər fəndi axtarıb.”
“Biz bunu İsrailin Rəfah sərhəd keçidini açmaqdan imtina etməsində, bu anadək daxil olan yardımların miqdarını məhdudlaşdırmasında… [və] saxta və əsassız iddialarla bu bombardmanları davam etdirməsində görürük,” o əlavə edib. Şehada deyib ki, İsrail rəhbərliyi Trampın vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş sülh razılaşmasını Həmasla nə qədər poza biləcəyini yoxlayır. “Biz eyni şeyi təkrar-təkrar görürük. Bu, əsasən Netanyahunun Trampla sərhədləri sınaqdan keçirməsi və Qəzzada gərginliyi davam etdirmək üçün bir əsas yaratmağa çalışmasıdır,” o əlavə edib.
Lakin İsrailli siyasi analitik Ori Qoldberq daha əvvəl “Əl-Cəzirə”yə deyib ki, o, mübahisənin bütün atəşkəs razılaşmasını pozacağına inanmır, çünki ABŞ və onun regional tərəfdaşları iki illik müharibəyə son qoymaq üçün bu razılaşmaya böyük sərmayə qoyublar. Qoldberq deyib: “Bu, sülh razılaşmasının gələcəyi, mövcudluğu, milyonlarla insanın təcili ehtiyac duyduğu yardım, iki illik ağır müharibəyə son qoymaq şansı – bütün bunların bir ‘pozuntu’ səbəbindən sadəcə kənara atılacağı fikri gülüncdür.”
“Əl-Cəzirə”nin Qətərdən xəbər verən müxbiri Nida İbrahim isə bildirib ki, Netanyahunun əlləri bağlıdır, çünki ABŞ İsrailin bölgədəki müharibəsini davam etdirməsinə icazə verməyəcəyini deyib. “Biz bilirik ki, amerikalıların İsrailin cənubundakı ‘mülki koordinasiya mərkəzi’ vasitəsilə ərazidə nəyin baş verdiyi və nəyin baş vermədiyi barədə daha çox söz haqqı var,” o deyib. “İndi isə elə hiss olunur ki, israillilər istədikləri hər şeyi – istədikləri kimi hücum edə bildikləri və hansı sərhədlərin açıq olub-olmadığını idarə edə bildikləri öz şərtlərinə uyğun bir atəşkəsi bəhanə etmək üçün bu toqquşmaları axtarırlar,” o əlavə edib.
