Təşkilatdan verilən açıqlamaya görə, Türk Qızıl Ayparası Qəzzada bütün çətinliklərə baxmayaraq, insanların iztirablarını yüngülləşdirmək üçün fəaliyyət göstərir. İsrail qüvvələrinin humanitar yardım keçidinə müvəqqəti icazə verməsindən sonra, təşkilat yardım yük maşınlarının bölgəyə daxil olmasına başladı. Təxminən 3 min ton qidadan ibarət olan bu yardım, 50 min insanın bir aylıq ərzaq ehtiyacını qarşılayacaq gücdədir. Misir Qızıl Ayparası ilə əməkdaşlıq çərçivəsində çalışan Türk Qızıl Ayparası heyətləri, yardımların Qəzza əhalisinə ən qısa zamanda çatdırılması üçün səylərini davam etdirir.
Türk Qızıl Aypara Fəaliyyətlərini Genişləndirir
Münaqişələrin ilk günündən etibarən Qəzzada aşxana fəaliyyəti ilə gündəlik isti yemək dəstəyi təmin edən Türk Qızıl Ayparası, bölgəyə İordaniya üzərindən yardım girişini təmin etmək üçün də İordaniya Qızıl Ayparası ilə koordinasiyalı şəkildə fəaliyyət göstərir.
Yardım İşçilərinin Hədəf Alınması Qınandı
Açıqlamada fikirlərinə yer verilən Türk Qızıl Ayparasının Başqanı Fatma Meriç Yılmaz, İsrail qüvvələrinin dünən Qəzzanın cənubundakı Xan Yunisdə Fələstin Qızıl Ayparası mərkəzinə endirdiyi hücumu kəskin şəkildə qınadı. Yılmaz, Qəzzada daimi atəşkəsin təmin edilməsinin vacibliyini vurğulayaraq bunları qeyd etdi: “Yardım çatdırmaq üçün böyük səy göstərilən Qəzzada, bu yardımları canı bahasına paylayan Fələstin Qızıl Ayparası işçilərinin hədəf alınması bizim üçün dərin bir kədər mənbəyidir. Təəssüf ki, bir yardım işçisi həyatını itirdi, ikisi isə ağır yaralandı. Qardaş təşkilatımız Fələstin Qızıl Ayparasına qarşı bu hücumu ən sərt şəkildə qınayırıq. 6 oktyabr tarixindən bəri Qəzzada həyatını itirən humanitar yardım işçilərinin sayı 480-ə çatıb. Yardım işçiləri hədəf deyildir və bu hücumlar yalnız beynəlxalq hüququn deyil, insanlığın da açıq bir pozulmasıdır. Türk Qızıl Ayparası olaraq bir daha çağırışımızı təkrarlayırıq: Qəzzada daimi atəşkəs təmin edilməli, mülki şəxslər və yardım işçiləri qorunmalıdır.”
Gazze zolağına insanpərvər yardım çatdırmaq məqsədilə yola çıxan Azadlıq Donanması Koalisiyasına aid Hanzala gəmisində həbs olunan bütün fəallar sərbəst buraxılıb. Azadlıq Donanması Koalisiyasının verdiyi məlumata görə, İsrailin saxladığı 21 fəaldan son iki nəfər – amerikalı Kristian Smolls və tunisli Hatem Auini də azad edilib.
Həbs Və Azadlıq Şərtləri
Açıqlamada qeyd edilib ki, fəallar Givon həbsxanasında saxlanılıblar. Onlar beş gün davam edən qanunsuz həbsdən sonra İordaniyada Kral Hüseyn Körpüsü üzərində sərbəst buraxılıblar. Bildirilib ki, hər iki fəal pis rəftarı etiraz etmək üçün aclıq aksiyası keçirirdi. Auini sərhəddə Tunis səfirliyi tərəfindən qarşılanıb. Lakin dəfələrlə yardım tələb olunmasına baxmayaraq, Smollsun gəlişi əvvəlcədən bildirilsə də, ABŞ Konsulluğu və ya ABŞ Səfirliyi rəsmiləri onu sərhəddə qarşılamayıb.
Fələstinli Məhbusların Vəziyyəti
Bəyanatda həmçinin vurğulanıb ki, ən azı 320-si uşaq olmaqla, 10 mindən çox fələstinli siyasi məhbus beynəlxalq hüquq pozuntularına məruz qalaraq İsrail işğal həbsxanalarında dəhşətli təcavüz və işgəncə formaları ilə saxlanılmaqda davam edir. Azadlıq Donanması Koalisiyası, missiyasını beynəlxalq hüquqa və işğala qarşı müqavimət göstərmək hüququna əsaslandığını ifadə edib.
Donanmanın Qətiyyəti
Açıqlamada qeyd olunub ki, İsrail fələstinliləri aclıq çəkməyə və kütləvi şəkildə həbs etməyə davam etsə də, koalisiya hər kəs üçün azadlıq, ləyaqət və ədalətə olan sadiqliyini təsdiqləyir. Bəyanatda “Mühasirə qırılana və Fələstin azad olunana qədər dayanmayacağıq,” deyə vurğulanıb.
Hanzala Gəmisinin Tutanlığı
İtaliyanın cənubundan iyulun 20-də Qəzzaya doğru yola çıxan Hanzala gəmisi, iyulun 26-sı şənbə gecəsi, beynəlxalq səviyyədə tanınmış Fələstin Dövlətinin ərazi sularına yaxınlaşarkən, Qəzza sahilindən təxminən 40 dəniz mili məsafədə İsrail ordusu tərəfindən tutulmuşdu. İsrail işğalı altındakı Fələstinin müqavimətini və fələstinli uşaqları əks etdirən simvolik cizgi filmi personajı Hanzalanın adını daşıyan yardım gəmisi, müdaxilədən sonra İsrailin Aşdod Limanına aparılıb. Aralarında iki jurnalist və iki avropalı parlamentarin də olduğu 21 nəfərdən ibarət gəmi heyəti İsrail tərəfindən həbs edilmişdi. Beynəlxalq hüquq prinsiplərinə zidd olduğu iddia edilən bu hadisə, dünya ictimaiyyətində geniş rezonans doğurmuşdu.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Yaxın Şərqdəki Fələstinli Qaçqınlara Yardım və İşlər üzrə Agentliyi (UNRWA) İsrailin Qəzza zolağına quru yolu ilə daha çox humanitar yardım daxil etmək əvəzinə, havadan yardım atmaq qərarını tənqid edib.
UNRWA-nın “X” sosial media hesabından verilən açıqlamada “Qəzza zolağına sərhəddən yüzlərlə yük maşını keçirə bilərkən, niyə hava yolu ilə yardım göndərməliyik?” ifadələri yer alıb.
Qəzzada dərinləşən aclıq
Açıqlamada vurğulanıb ki, hava yolu ilə yardımların göndərilməsi bölgədə dərinləşən aclığı aradan qaldıra bilməyəcək. Qeyd olunub ki, İsrailin blokadası səbəbindən Qəzzada yaranan aclıq fəlakətinə qarşı 6 min yük maşınına bərabər insani yardım Təl-Əviv rəhbərliyindən yaşıl işıq gözləyir.
“New York Times” qəzetinə danışan UNRWA-nın kommunikasiya direktoru Juliett Tuma bildirib ki, “Quru yolu ilə yardımların çatdırılması daha asan, daha effektiv, daha sürətli və daha ucuzdur.”
UNRWA İsrail tərəfindən tətbiq edilən blokadanın aradan qaldırılması, bütün sərhəd keçidlərinin açılması və ehtiyacı olan insanlar üçün yardımlara təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə çıxışın təmin edilməsi çağırışını edib.
İnsani böhranın miqyası
İsrailin hücumları və humanitar yardımın daxil olmasını məhdudlaşdıran sərt mühasirəsi altında olan Qəzza zolağı, aclığın yayıldığı, su, dərman, tibbi ləvazimatlar və gigiyena materiallarının tapılmadığı ciddi insani fəlakət yaşayır.
Bu zolaqda, xüsusilə də uşaqlar arasında, aclıqdan ölümlər artmaqdadır. Yerli və beynəlxalq dairələr İsrailin “açlığı və susuzluğu silah olaraq” istifadə etdiyini qeyd edirlər.
Mülki infrastrukturu da məhv edərək ərazinin 88 faizini dağıdan İsrail ordusu, deportasiya əmrləri ilə didərgin saldığı fələstinliləri tez-tez sığındıqları bölgələrdə hədəfə alır.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatına görə, təxminən 2,3 milyon əhalisi olan bu ərazidə İsrailin hücumları və deportasiya əmrləri nəticəsində didərgin düşənlərin sayının 2 milyona çatdığı, bir çox insanın dəfələrlə yerindən köçürüldüyü bildirilir.
Əsas ləvazimatlardan məhrum olan didərgin fələstinlilər, müvəqqəti çadırlarda və ya həddindən artıq izdihamlı məkanlarda, gigiyena vasitələrinin çatışmazlığı, tualetlərin belə qeyri-kafi olduğu, yoluxucu xəstəliklərin yayıldığı məktəblərdə sağ qalmağa çalışırlar. İsrail ordusu isə gündəlik təşkil etdiyi hücumlarla didərgin düşənlərin çadırlarını və sığındıqları mülki məntəqələri bombalayır.
Böyük Britaniyanın Xarici İşlər naziri Devid Lammi Qəzzada yaşanan humanitar yardım böhranını pisləyib. O bildirib ki, Fələstin ərazisindəki müharibəni dayandırmaq üçün atəşkəs razılaşması əldə edilməzsə, Birləşmiş Krallıq İsrailə qarşı əlavə tədbirlər görə bilər.
Çərşənbə axşamı Parlamentin Xarici İşlər Komitəsinə danışan Lammi, ABŞ və İsrail tərəfindən dəstəklənən və Qəzza Humanitar Fondu (GHF) adlandırılan yeni yardım paylama mexanizmini də tənqid edib. “Qurulmuş yardım fondunu dəstəkləmədiyimizi çox açıq şəkildə bildirmişik,” deyə Lammi qeyd edib. “Bu sistem yaxşı işləmir. Həddindən artıq çox insan aclıq həddindədir. Həddindən artıq çox insan həyatını itirib. Biz qurulmuş bu sistemi qlobal səviyyədə qınamağa rəhbərlik etmişik.”
Son həftələr ərzində GHF vasitəsilə humanitar yardım əldə etməyə çalışarkən yüzlərlə Fələstinli İsrail atəşi nəticəsində həyatını itirib. Bir qanunvericinin Qəzzadakı “dözülməz” vəziyyət davam edərsə, Britaniya hökumətinin İsrailə qarşı tədbirlər görüb-görməyəcəyi barədə sualına Lammi, “Bəli, görəcəyik,” cavabını verib.
Londonun Təzyiq Siyasəti və Fələstinin Tanınması
Keçən ay Birləşmiş Krallıq işğal altında olan Qərbi Sahildəki Fələstin icmalarına qarşı zorakılığı qızışdırdıqlarına görə İsrail hökumətinin nazirləri İtamar Ben-Qvir və Bezalel Smotriçə qarşı sanksiya tətbiq edən Avstraliya, Kanada, Yeni Zelandiya və Norveçə qoşulmuşdu. Həftələr əvvəl Birləşmiş Krallıq Qəzzadakı blokada səbəbindən İsraillə azad ticarət müqaviləsi danışıqlarını dayandırmışdı; bu blokada ərazidə aclıq böhranına səbəb olmuşdu. Keçən il London İsrailə bəzi silah ixracını da dayandırmışdı.
Bu addımları alqışlarkən, bəzi Fələstin hüquqlarını müdafiə edənlər onları simvolik adlandıraraq, İsrailin beynəlxalq humanitar hüququ açıq şəkildə pozmasına görə ciddi nəticələr yaratmadığını bildirmişdilər. Çərşənbə axşamı Lammi, köçkünlərin zorakılığını və Qərbi Sahildə qanunsuz İsrail yaşayış məntəqələrinin genişləndirilməsini pisləyərək, bunların “beynəlxalq hüququ tapdaladığını” söyləyib.
Böyük Britaniyanın İsrailə təzyiqinin İsrail hökumətinin davranışını dəyişməsinə səbəb olub-olmadığı soruşulduqda, Lammi dəyişikliyin “kifayət etmədiyini” etiraf edib. Bununla belə, o, Londonun mövqeyini, o cümlədən İsrailə qarşı son addımlarını və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstinli Qaçqınlara Yardım və İşlər Agentliyinə (UNRWA) dəstəyini müdafiə edib. “Çox rahatam ki, bu hökumətin etdiyi işdən daha çoxunu edən başqa bir G7 tərəfdaşı və ya Avropadakı başqa bir müttəfiq tapa bilməzsiniz,” deyə o qeyd edib. Nəhayət, Lammi Böyük Britaniyanın Yaxın Şərqdəki təsirini aşağı salaraq, onun “yalnız bir aktor” olduğunu söyləyib.
Birləşmiş Krallıq BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvüdür. Həmçinin İsrailin əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir. Bir çox media xəbərlərinə görə, Britaniya Hərbi Hava Qüvvələri ərazidəki İsrail əsirlərini tapmaq üçün Qəzza üzərində yüzlərlə müşahidə uçuşu həyata keçirib. Böyük Britaniya həmçinin ölkə daxilində Fələstin hüquqları müdafiəçilərinə qarşı sərt tədbirlər görüb, bu yaxınlarda “Palestine Action” müdafiə qrupunu qadağan edərək onlarla tərəfdarını həbs edib.
Böyük Britaniyada Leyboristlər hökuməti, son bir ildə bir neçə Avropa ölkəsinin etdiyi bir addım olaraq, Fələstini dövlət olaraq tanımayıb. Lammi bildirib ki, London Fələstini tanımasını sadəcə simvolik bir jest deyil, iki dövlətli həllə doğru konkret bir təkanın tərkib hissəsi olmasını istəyir. O əlavə edib ki, Birləşmiş Krallıq Fələstini elə bir anda tanımaq istəyir ki, bu, genişlənməyə, zorakılığa, Qəzzada gördüyümüz dəhşətlərə qarşı və Fələstin dövlətçiliyi arzusunun ədalətli səbəbinə doğru dəyişikliyə kömək etsin.
Lakin Xarici İşlər Komitəsinin sədri Emili Tornberri Lammiyə xəbərdarlıq edib ki, yaşayış məntəqələrinin genişləndirilməsi və ilhaq təhdidləri ilə, əgər Böyük Britaniya Fələstini tanımaq qərarını təxirə salmağa davam etsə, “tanıyacaq heç nə qalmayacaq”. Tornberri deyib: “Biz Fələstin dövlətini tanımalı və sonra onun praktik olaraq reallaşması üçün çalışmalıyıq. Amma əgər biz geri çəkilməyə davam etsək, bu, əllərimizdən sürüşüb gedəcək.”
Mayın 27-dən bəri İsrail və ABŞ-ın dəstəklədiyi Qəzza Humanitar Fondu (QHF) tərəfindən idarə olunan humanitar yardım paylama məntəqələrində ərzaq gözləyən ən azı 583 fələstinli həlak olub, 4186 nəfər isə yaralanıb. Bu məlumat Qəzza Zolağının Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən açıqlanıb.
Mühasirədə olan anklavda kütləvi aclıq təhlükəsi yarandığı bir vaxtda, ölümlər gündəlik olaraq baş verir. Beynəlxalq təşkilatlar bir neçə həftədir ki, Qəzzanın 2,1 milyon sakininin bazarların boşalması, təmiz suyun azlığı və humanitar yardım tədarükünün nizamlı olmaması səbəbindən fəlakətli ərzaq qıtlığı ilə üzləşdiyini xəbərdar edirlər.
QHF-nin fəaliyyətinin ilk səkkiz günündə 100-dən çox insan İsrail qüvvələrinin atəşi nəticəsində öldürülüb.
Əl-Cəzirə telekanalının Qəzza şəhərindən reportaj verən müxbiri Hani Mahmud bildirib ki, İsrail digər qrupların təchizat gətirməsinə ciddi məhdudiyyətlər qoymağa davam etdiyi üçün QHF zolaqda yeganə ərzaq mənbəyi olaraq qalır.
Mahmud deyib: “Burada bir çox insan QHF-nin mərkəzlərindən uzaq durmağa çalışır, çünki ora getmək təhlükəlidir və yardım axtaranlara qəsdən atəş açılır. Lakin yenə də uzaq durmaq bir həll yolu deyil, çünki ərzaq bağlamaları yoxdursa, bu o deməkdir ki, uşaqlar yatağa ac gedəcəklər.”
Humanitar yardım paylama məntəqələri haradadır?
Əvvəlki Birləşmiş Millətlər Təşkilatının rəhbərlik etdiyi paylama şəbəkəsi zolaq boyu təxminən 400 məntəqədə fəaliyyət göstərsə də, ABŞ şirkəti üçün işləyən silahlı özəl təhlükəsizlik podratçıları tərəfindən qorunan QHF cəmi dörd “böyük mərkəz” qurub: üçü cənubda və biri mərkəzi Qəzzada. Şimalda, vəziyyətin ən ağır olduğu yerdə isə heç bir məntəqə yoxdur.
[Əl-Cəzirə]
QHF mərkəzləri nizamlı deyil, bəzən cəmi bir saat açıq olur. Bir dəfə bir məntəqə Facebook-da açıldığını elan edib, lakin səkkiz dəqiqə sonra təchizatın artıq qurtardığını bildirib.
Mərkəzlər ilk gələnə ilk xidmət verilir prinsipi ilə işləyir, bu da çarəsiz kütlələrin məhdud resurslar uğrunda mübarizəsi zamanı tez-tez xaos yaradır.
İnsanlar bu humanitar yardım paylama məntəqələrinə necə daxil olurlar?
Bu mərkəzlərə çatmaq təhlükəlidir. Fələstinlilər bəzən aktiv döyüş zonalarından keçərək, biometrik nəzarət-buraxılış məntəqələrini aşaraq və ağır ərzaq tədarükünü ailələrinə daşıyaraq kilometrlərlə yol qət etməli olurlar.
Mövcud sistem ən həssas təbəqəni – yaşlıları, yaralıları və əlilləri – yəni bu səfərləri edə bilməyənləri kənarda qoyur.
Qutuların içərisində nə var?
Yardım qutuları minimum yaşayış ehtiyaclarını belə çətinliklə qarşılayır. Ümumdünya Ərzaq Proqramı gündə adambaşına 2100 kalori tövsiyə etdiyi halda, İsrail yardımı 1600 kalori ilə məhdudlaşdırıb.
QHF bağlamaları bir qədər çox – təxminən 1750 kalori – təklif etsə də, qida tələblərini çox az qarşılayır və tərkibində təmiz su, dərman, yorğan və ya yanacaq yoxdur. Bir çoxları üçün qutu almaq rahatlıq deyil, nadir bir bəxtdir.
Əl-Cəzirə müxbiri Hind əl-Xudari Qəzzadan verdiyi reportajda ərzaq paylarının ailələri uzun müddət saxlamağa kifayət etmədiyini bildirib.
O, tipik bir QHF qutusunun tərkibində 4 kq un, bir neçə paket makaron, iki banka paxla konservi, bir paket çay və bir neçə peçenye olduğunu təsvir edib. Bəzi bağlamalara mərcimək və az miqdarda şorba qarışığı daxil edilsə də, miqdar minimaldır.
Yardım axtaranlar qəsdən güllələnirmi?
İsrailin “Haaretz” qəzetinin İsrailli əsgərlərə istinadən yazdığına görə, qoşunlara fələstinlilərin kütlələrinə atəş açmaq və heç bir təhlükə yaratmayan insanlara qarşı lazımsız ölümcül güc tətbiq etmək əmri verilib.
Bir əsgər “Haaretz”ə deyib: “Tanklardan pulemyotlarla atəş açdıq və qumbara atdıq. Bir hadisə zamanı dumanın pərdəsi altında irəliləyən bir qrup mülki şəxs vuruldu.”
Başqa bir halda, bir əsgər yerləşdiyi Qəzza bölgəsində “hər gün bir ilə beş nəfər arasında insanın öldürüldüyünü” bildirib.
Həmin əsgər deyib: “Bu, bir qətl sahəsidir.”
QHF nədir?
2023-cü il oktyabrın 7-də müharibə başlamazdan əvvəl Qəzzaya gündə təxminən 500 yük maşını humanitar yardım daxil olurdu. İsrailin anklavda müharibəyə başlamasından sonra bu vəziyyət dəyişdi. Humanitar yardım tədarükü gündə 80 yük maşınından azaldı, mart ayında isə İsrail təxminən üç ay davam edən bütün təchizat blokadası zamanı onları tamamilə dayandırdı.
Mayın 27-də QHF ənənəvi Birləşmiş Millətlər Təşkilatı çərçivəsindən kənarda yeni paylama sistemi tətbiq edərək, humanitar yardım əməliyyatlarını öz üzərinə götürdü.
Bu il ABŞ-da qurulan təşkilat “The New York Times” qəzeti tərəfindən “İsrailin ideyası” kimi təsvir edilib – bu, İsrailin 2023-cü ildə Qəzzanın gələcəyini planlaşdırmağa başladığı uzunmüddətli strategiyasının bir hissəsidir.
QHF maliyyə mənbələrini ictimaiyyətə açıqlamayıb. O, 100 milyon dollar vəsaitə zəmanət aldığını bildirsə də, təfərrüatlar qeyri-müəyyən olaraq qalır. ABŞ Dövlət Departamenti bu yaxınlarda 30 milyon dollar dəstək vəd edib.
Qəzzanın uşaqları necə təsirlənir?
UNICEF Qəzzada uşaqların qeyri-sağlam qidalanmasının “həyəcanverici sürətlə” artdığını xəbərdar edib.
Təkcə may ayında 6 aylıqdan 5 yaşa qədər ən azı 5119 uşaq kəskin qeyri-sağlam qidalanma səbəbindən xəstəxanalara yerləşdirilib – bu, aprel ayına nisbətən təxminən 50 faiz, müvəqqəti atəşkəsin daha geniş humanitar yardım girişinə imkan verdiyi fevral ayına nisbətən isə 150 faiz artım deməkdir.
UNICEF-in Yaxın Şərq və Şimali Afrika üzrə regional direktoru Eduar Beyqbeder bildirib: “İlin əvvəlindən may ayının sonuna qədər cəmi 150 gün ərzində 16,736 uşaq – gündə orta hesabla 112 uşaq – müalicəyə qəbul edilib.”
O əlavə edib: “Bu halların hər birinin qarşısını almaq olar. Onların ehtiyac duyduğu qida, su və qidalanma müalicələri əngəllənir. Bunlar həyat bahasına başa gələn süni qərarlardır.”
Ərzaq humanitar yardımının paylanması ilə bağlı sənədləşdirilmiş 19 ölümcül hadisənin yarısından çoxunda uşaqlar tələfatlar arasında olub, bu da Qəzzanın ən gənc sakinlərinin həssaslığını vurğulayır.
Fələstinlilər İsrailin atəşinə və snayper təhlükəsinə baxmayaraq, 2025-ci il iyunun 28-də Xanyunisdə, Qəzza zolağında ərzaq bağlamaları almaq üçün “ölüm yolu” kimi tanınan bir marşrutla hərəkət edirlər [Doaa Albaz/Anadolu]
İsrail Qəzza əhalisini aclıqla necə təhdid edir?
İsrailin yardım blokadası səbəbindən Qəzza Zolağındakı hər beş fələstinlidən biri aclıqla üzləşir. Humanitar yardım paylama məntəqələrindəki xaos Qəzzada hökm sürən dəhşətli aclığı vurğulayır.
Ən son İnteqrasiya olunmuş Qida Təhlükəsizliyi Faza Təsnifatı (IPC) hesabatına görə, anklav əhalisinin 93 faizi – 1,95 milyon insan – kəskin ərzaq qıtlığı ilə üzləşir.
Xüsusilə Qəzzanın şimalında bəzi qubernatorluqlar daha ağır aclıq səviyyələri ilə üzləşir.
IPC bildirib ki, İsrailin davam edən blokadası “qubernatorluqlar daxilində və arasında daha çox kütləvi yerdəyişməyə səbəb ola bilər”, çünki insanların sağ qalması üçün vacib olan əşyalar tükənəcək.
