MAQATE inspektorları İranı tərk etdi
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə proqramına nəzarət edən qurumu olan Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) bir qrup inspektoru, Tehranın İsrail və ABŞ ilə 12 günlük qarşıdurmadan sonra təşkilatla əməkdaşlığı dayandırması qərarından sonra İranı tərk edib.
Cümə günü X platformasında yerləşdirilən bəyanatda Agentlik əməkdaşlarının Avstriyanın Vyana şəhərindəki baş qərargahına qayıdacağı bildirilib. Bəyanatda həmçinin BAEA-nın baş direktoru Rafael Qrossinin İranla danışıqlar aparmağın və monitorinq və yoxlama işlərini mümkün qədər tez bərpa etməyin “həlledici əhəmiyyətini” vurğuladığı qeyd olunub.
Əl-Cəzirənin Tehran müxbiri Rəsul Sərdar bildirib ki, beynəlxalq agentliyin əməkdaşlarının nə qədərinin ölkəni tərk etdiyi bəlli deyil. “İstifadə olunan dilə əsasən, onların hamısının, yoxsa bir qisminin İranı tərk etdiyi aydın deyil, lakin biz anlayırıq ki, onların bəziləri hələ də buradadır,” deyə o qeyd edib. O, əlavə edib ki, inspektorlar cümə günündən bir-iki gün əvvəl təyyarə ilə deyil, quru yolu ilə Ermənistana keçərək daha sonra Vyanaya yola düşüblər. Sərdar bu hadisənin İranda “nüvə qeyri-müəyyənliyi” dövrünü başlatdığını vurğulayıb.
BAEA rəsmiləri 13 iyun tarixində İsrailin İranın hərbi obyektlərini hədəf alaraq bir neçə yüksək rütbəli komandir, alim və mülki şəxsin həyatına son qoyduğu hadisədən sonra başlayan 12 günlük son döyüşlər zamanı paytaxtda qalıblar. Daha sonra ABŞ da münaqişəyə qoşularaq İranın nüvə obyektlərinə yeraltı sığınacaqları dağıdan bombalar atmışdı. ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası bu əməliyyatların ölkənin nüvə proqramını bir-iki il geri saldığını iddia etmişdi.
MAQATE-yə etimadsızlıq və Tehranın qərarı
ABŞ və İsrailin hava hücumlarından sonra, hələ də Nüvə Silahlarının Yayılmaması Haqqında Müqaviləyə sadiq qaldığını bəyan edən İran, BAEA-ya qarşı artan etimadsızlığını açıq şəkildə nümayiş etdirib. Münaqişə başlayandan bəri İran rəsmiləri Agentliyi təkcə İsrail və ABŞ-ın hücumlarını pisləmədiyi üçün deyil, həm də İsrailin hücumundan bir gün əvvəl, yəni 12 iyunda Tehranı nüvə öhdəliklərinə əməl etməməkdə ittiham edən qətnamə qəbul etdiyi üçün sərt şəkildə tənqid ediblər.
Çərşənbə günü İran prezidenti Məsud Pezeşkian ölkəyə nüvə nəzarətçisi ilə əlaqələri kəsməyi əmr edib. Əməkdaşlığın dayandırılması ilə bağlı qanun layihəsi artıq İran parlamentində qəbul edilib və ölkənin Keşikçilər Şurası tərəfindən təsdiqlənib. Keşikçilər Şurasının sözçüsü Hadi Tahan Nazif qərarın “İran İslam Respublikasının milli suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə tam hörmət” məqsədilə verildiyini bildirib. İran dövlət televiziyasının məlumatına görə, qanun layihəsində dayandırmanın “müəyyən şərtlər yerinə yetirilənə qədər, o cümlədən nüvə obyektlərinin və alimlərin təhlükəsizliyinin təmin olunmasına qədər qüvvədə qalacağı” qeyd olunur.
Bazar ertəsi xarici işlər naziri Abbas Araqçi Qrossinin İsrail və ABŞ tərəfindən bombalanmış nüvə obyektlərini ziyarət etmək tələbini rədd edib. “Qrossinin mühafizə bəhanəsi ilə bombalanmış əraziləri ziyarət etməkdə israrı mənasız və bəlkə də pis niyyətli ola bilər,” deyən Araqçi, “İran öz maraqlarını, xalqını və suverenliyini müdafiə etmək üçün istənilən addımı atmaq hüququnu özündə saxlayır,” deyə əlavə edib.
ABŞ Dövlət Departamenti sözçüsü Tammi Brüs İranın BAEA ilə əməkdaşlığı dayandırmaq qərarını “qəbuledilməz” adlandırıb və Tehranı “geri addım atmağa və sülh və rifah yolunu seçməyə” çağırıb. O, bir daha təkrarlayıb: “İran nüvə silahına sahib ola bilməz və olmayacaq.”
Tehran illərdir nüvə silahı istehsal etmək istədiyini rədd edərək, nüvə proqramının yalnız mülki məqsədlər üçün olduğunu bildirir. Nə ABŞ kəşfiyyatı, nə də Qrossi Tehranın nüvə silahı qurduğuna dair heç bir sübut tapdıqlarını deməyiblər.
