Birləşmiş Ştatlar qoşunlarının dörd il əvvəl ölkədən çıxarılmasından sonra hakimiyyəti ələ keçirən Əfqanıstanın yeni səfirinin etimadnaməsini Rusiya qəbul edib. Bu addım ölkənin Taliban hökuməti ilə dostluq əlaqələrini dərinləşdirmək məqsədi daşıyır.
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi cümə axşamı verdiyi bəyanatda bildirib ki, “Əfqanıstan İslam Əmirliyi hökumətinin rəsmi tanınması aktı ölkələrimiz arasında müxtəlif sahələrdə məhsuldar ikitərəfli əməkdaşlığın inkişafına təkan verəcək”. Bu hərəkət Rusiyanı Taliban hökumətini tanıyan dünyanın ilk ölkəsi edir.
Əfqanıstan xarici işlər naziri Əmir Xan Muttaqi, Rusiyanın Kabildəki səfiri Dmitri Jirnovla cümə axşamı keçirdiyi görüşün X platformasında yayımlanan videosunda deyib: “Bu cəsarətli qərar başqaları üçün nümunə olacaq. Tanınma prosesi başladığı indi Rusiya hər kəsdən öndədir”.
Bu addım, Əfqanıstan Mərkəzi Bankının milyardlarla dollar aktivlərini donduraraq Talibanın bəzi yüksək rütbəli liderlərinə qarşı sanksiyalar tətbiq edən Vaşinqton tərəfindən yaxından izləniləcək. Bu sanksiyalar Əfqanıstanın bank sektorunun beynəlxalq maliyyə sistemindən böyük ölçüdə kəsilməsinə səbəb olub.
Qrup 2021-ci ilin avqustunda, ABŞ qüvvələrinin ölkənin beynəlxalq səviyyədə tanınmış hökumətinə dəstəyi dayandırıb çıxmasından sonra Əfqanıstanda hakimiyyəti ələ keçirmişdi.
ABŞ-ın geri çəkilməsini “uğursuzluq” adlandıran Moskva, o vaxtdan bəri Taliban hakimiyyəti ilə əlaqələri normallaşdırmaq üçün addımlar atır, onları potensial iqtisadi tərəfdaş və terrorizmlə mübarizədə müttəfiq hesab edir.
Taliban nümayəndə heyəti 2022 və 2024-cü illərdə Rusiyanın Sankt-Peterburqdakı əsas iqtisadi forumunda iştirak edib, qrupun yüksək rütbəli diplomatı isə keçən oktyabr ayında Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovla Moskvada görüşüb.
2024-cü ilin iyulunda Rusiya prezidenti Vladimir Putin Talibanı “terrorizmlə mübarizədə müttəfiq” adlandırıb – xüsusilə də həm Əfqanıstanda, həm də Rusiyada ölümcül hücumlara görə məsuliyyət daşıyan İslam Dövləti Xorasan Vilayətinə (İD-XV) qarşı.
Aprel ayında Rusiyanın Ali Məhkəməsi qrupdan “terrorçu” təyinatını götürüb.
Həmin ay Lavrov bildirib ki, “Kabildəki yeni hakimiyyət bir reallıqdır” və Moskvanı Talibanla bağlı “praqmatik, ideologiyadan uzaq siyasət” aparmağa çağırıb.
Rusiya və Taliban münasibətlərinin təkamülü
Moskvanın Talibanla bağlı mövqeyi son iyirmi ildə kəskin şəkildə dəyişib.
Qrup 1994-cü ildə Əfqanıstan Vətəndaş Müharibəsi zamanı, əsasən 1980-ci illərdə Sovet İttifaqına qarşı vuruşan keçmiş ABŞ dəstəkli mücahid döyüşçülər tərəfindən formalaşmışdı.
Sovet-Əfqan müharibəsi Moskva üçün ağır məğlubiyyətlə nəticələnmiş və bu, SSRİ-nin süqutunu sürətləndirmiş ola bilər.
Rusiya 2003-cü ildə Şimali Qafqazdakı separatçılara dəstəyinə görə Talibanı “terrorçu” qara siyahısına salmışdı.
Lakin Talibanın 2021-ci ildə yenidən hakimiyyətə qayıtması, təsir uğrunda rəqabət aparan Rusiya və regionun digər ölkələrini mövqelərini dəyişməyə məcbur edib.
Rusiya, Taliban hakimiyyəti ələ keçirdikdən sonra Kabildə biznes nümayəndəliyi açan ilk ölkə olub və Əfqanıstanı Cənub-Şərqi Asiyaya gedən qaz üçün tranzit mərkəzi kimi istifadə etmək planlarını elan edib.
Əfqanıstan hökuməti heç bir beynəlxalq təşkilat tərəfindən rəsmi olaraq tanınmır və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı bu idarəetməni “de-fakto Taliban hakimiyyəti” adlandırır.
