Tag: #ŞanxayƏməkdaşlıqTəşkilatı

  • ŞANXAY ƏMƏKDAŞLIQ ZİRVƏSİ: ÇİN VƏ RUSİYA YENİ QLOBAL DÜZƏN SÖZÜ VERİR

    ŞANXAY ƏMƏKDAŞLIQ ZİRVƏSİ: ÇİN VƏ RUSİYA YENİ QLOBAL DÜZƏN SÖZÜ VERİR

    Çin Xalq Respublikasının Sədri Si Cinpin Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) üzvləri üçün yeni inkişaf bankı və maliyyələşdirmə seçimləri planlarını açıqlayıb.

    Yeni Beynəlxalq Nizamın Forması

    Çin və Rusiya Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) sammitində yeni beynəlxalq nizamla bağlı baxışlarını təqdim ediblər. Pekin Çinin rəhbərlik etdiyi bu iqtisadi və təhlükəsizlik qruplaşması ilə müttəfiq olan ölkələrə yeni maliyyə təşviqləri təklif edib.

    Çin Xalq Respublikasının Sədri Si Cinpin bazar ertəsi sammitdə çıxışı zamanı “Qlobal idarəetmə yeni yol ayrıcına çatıb” deyərək, bu sözləri ABŞ-ı tənqid kimi dəyərləndirilib.

    Si Cinpin bildirib ki, “Biz hegemonluq və güc siyasətinə qarşı qətiyyətlə çıxmalı və əsl çoxtərəfliliyi tətbiq etməliyik.”

    Si Cinpinin fikirləri Rusiya Prezidenti Vladimir Putin tərəfindən də dəstəklənib. Putin bildirib ki, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı “Avrasiyada yeni sabitlik və təhlükəsizlik sisteminin formalaşması üçün siyasi və sosial-iqtisadi təməl qoyarkən, həqiqi çoxtərəfliliyi bərpa edəcək”.

    Si və Putin Çinin şimalındakı Tyançin şəhərində keçirilən sammitdə bazar və bazar ertəsi toplaşan, əsasən Yaxın Şərq və Asiya ölkələrindən olan 20-dən çox liderlə danışıqlar aparıblar.

    İqtisadi Təşəbbüslər və İnkişaf Bankı

    Əsasən ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi beynəlxalq təsisatlara alternativ güc strukturu kimi qiymətləndirilən 10 üzvlü Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı Mərkəzi Asiya, Rusiya, Çin, Hindistan, İran, Pakistan və Belarusun böyük hissəsini əhatə edir. Səudiyyə Ərəbistanı, Kamboca, Qətər və Türkiyə daxil olmaqla ondan çox daimi dialoq tərəfdaşı ölkəsi mövcuddur.

    2001-ci ildə yarandığı gündən bəri Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı-nın fəaliyyəti əsasən simvolik olsa da, Si Cinpin sammitdə blok üçün daha böyük iddialar irəli sürüb.

    Si yeni bir ŞƏT inkişaf bankının yaradılmasını tələb edib və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı üzvləri üçün 2 milyard RMB (280 milyon dollar) qrant, üstəgəl əlavə 10 milyard RMB (1.4 milyard dollar) kredit elan edib.

    “The China-Global South Project” jurnalının baş redaktoru Erik Olander deyib ki, beynəlxalq maliyyəyə bu dönüş təşkilat üçün böyük bir dönüş nöqtəsidir.

    Olander Al Jazeera-ya verdiyi açıqlamada deyib: “ŞƏT-in 24 il əvvəl yaranmasından bəri, o, çox az nəzərəçarpacaq nailiyyətləri olan böyük ölçüdə səmərəsiz bir qurum olub. Düşünürəm ki, üzvlük genişləndikcə və Si ŞƏT-i əvvəllər görmədiyimiz inkişaf maliyyəsi ilə dəstəklədikcə bu, dəyişəcək.”

    Asiya Siyasətində Dönüş Nöqtəsi

    Si Cinpin həmçinin yeni bir Qlobal İdarəetmə Təşəbbüsü (QİT) də açıqlayıb.

    “Çoxtərəflilik” və “suveren bərabərlik” kimi dəyərləri əsas götürən bu təşəbbüsün detalları hələ tam bəlli olmasa da, Olander qeyd edib ki, Si-nin çıxışı Pekinin qlobal iddialarına dair fikir verir.

    Olander əlavə edib: “QİT ilə Si əslində sakit qalan hissəni dilə gətirir ki, Çin ABŞ və Avropa rəhbərliyində olan nizamdan kənarda paralel bir qlobal idarəetmə sistemi yaratmağa çalışır. Bu, on il əvvəl təsəvvürəgəlməz olardı.”

    O, bu dəyişikliyi ABŞ-ın dünya işlərindəki yerinə dair dəyişən qavrayışlara və Cənub yarımkürəsinin beynəlxalq münasibətlərdə daha böyük söz sahibi olmaq tələbinə bağlayıb.

    ABŞ ilə Gərginliklər və Yeni Müttəfiqliklər

    Çinin çoxtərəflilik üçün təkan verməsi, ABŞ Prezidenti Donald Trampın rəhbərliyi altında Vaşinqtonla artan etimadsızlıq dövrünə təsadüf edir. Trampın ticarət müharibəsi Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı üzvlərinə və bəzən rəqib olan ölkələrə — Çin və Hindistan kimi — ümumi şikayətlər üçün zəmin yaradıb.

    Yeni Dehli və Çin arasında əlaqələr 2020-ci ildə Himalay dağları boyunca sərhəddə baş verən toqquşmalardan sonra pisləşmişdi.

    Analitiklərə görə, ötən il sərhəd razılaşmasından sonra əlaqələr normallaşmağa başlasa da, Trampın ticarət müharibəsi ölkələr arasında diplomatik əlaqələrin “buzunun əriməsini” sürətləndirib.

    Si Cinpin və Hindistanın Baş Naziri Narendra Modi sammitdə fikir ayrılıqlarını həll etməyə söz veriblər. Bu, Trampın Hindistan mallarına 50 faiz cəza tarifi tətbiq etməsindən və ölkəni Rusiya enerji ixracatını almasına görə tənqid etməsindən bir neçə gün sonra baş verib.

    Si, Modi və Putin də birlikdə söhbət edərkən və gəzərkən fotoşəkilləri çəkilib ki, bu da diplomatik birliyin başqa bir əlamətidir.

    Gələcək Tədbirlər

    Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı sammitində iştirak edən dünya liderlərinin əksəriyyətinin bu həftə Asiyada İkinci Dünya Müharibəsinin başa çatmasının xatirəsinə həsr olunmuş böyük hərbi parad üçün Pekində qalacağı gözlənilir.

    Onlara Şimali Koreya lideri Kim Çen In də qoşulacaq. Kim Çen In Si və Putinlə birlikdə paradda əhəmiyyətli mövqe tutacaq.

    24 saat

  • Modi: Hindistan-Çin əlaqələri inkişaf etdiriləcək

    Modi: Hindistan-Çin əlaqələri inkişaf etdiriləcək

    Hindistanın Baş Naziri Narendra Modi, ABŞ-ın Hindistan məhsullarına sərt gömrük rüsumları tətbiq etməsindən cəmi beş gün sonra, Çin Prezidenti Si Cinpinqə ikitərəfli əlaqələri inkişaf etdirməyə sadiq olduğunu bildirərək, Pekinlə artan yaxınlaşmaya işarə edib.

    Modi Tiantszində bazar günü başlayan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) zirvə görüşünün kənarında Si Cinpinqlə görüşdə deyib: “Biz qarşılıqlı hörmət, etimad və həssaslıq əsasında əlaqələrimizi inkişaf etdirməyə sadiqik”.

    Modi, yeddi ildən sonra ilk dəfə olaraq Çinə səfər edib. O, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və Asiya ilə Yaxın Şərqdən digər liderlərlə birlikdə iki günlük ŞƏT zirvə görüşündə iştirak edərək, geosiyasi arenalarda Qlobal Cənub həmrəyliyini nümayiş etdirir.

    Hindistan lideri Çin prezidenti ilə görüşündən videoçarxı öz X hesabında paylaşıb.

    Si Cinpinq də Hindistanla sərhəd fərqlərini həll etməyə və əməkdaşlığı gücləndirməyə söz verib. Çin dövlət televiziyası CCTV-nin məlumatına görə, o, Tiantszin görüşünün “ikitərəfli əlaqələrin davamlı, sağlam və sabit inkişafını daha da yüksəldəcəyinə” ümid etdiyini bildirib.

    Si Cinpinq vurğulayıb ki, tərəflər “sərhəd məsələsinin ümumi Hindistan-Çin münasibətlərini təyin etməsinə imkan verməməlidirlər”, əlavə edib ki, hər iki ölkə üçün əsas diqqət iqtisadi inkişaf olmalıdır. Si Cinpinq deyib: “Nə qədər ki, rəqib yox, tərəfdaş olmaq və təhdid yox, inkişaf imkanları təmin etmək kimi ümumi məqsədə sadiq qalacaqlar, Hindistan-Çin münasibətləri çiçəklənəcək və sabit şəkildə irəliləyəcək”.

    Pekinə doğru yaxınlaşma

    Modinin bu açıqlaması, uzun müddət müttəfiqi olan ABŞ-ın çarşamba günü Nyu Dehlinin Rusiya nefti alması səbəbindən Hindistan məhsullarına 50 faizlik sərt gömrük rüsumları tətbiq etməsindən sonra gəldi. Bu addım ölkəsinin Çinlə əlaqələrinin davamlı istiləşməsini sürətləndirmiş ola bilər.

    İki günlük ŞƏT zirvəsinin keçirildiyi Tiantszindən Al Jazeera-nın müxbiri Katrina Yu bildirib ki, Modi “Pekinə daha da yaxınlaşmaq qərarına gəlib”. Bu da ABŞ-ın Hindistanı Çinə qarşı bir əks çəki kimi istifadə etdiyi günlərin bitdiyinə işarədir. Bazar günü keçirilən görüşdə Modi, Hindistan və Çin qoşunlarının 2020-ci ildə toqquşduğu mübahisəli Himalay sərhədində “sülh və sabitlik” şəraitinin yaradıldığını deyib.

    Modi qeyd edib ki, Hindistan və Çin sərhəd idarəçiliyi mövzusunda razılığa gəliblər və 2020-ci ildən bəri dayandırılmış ölkələr arasındakı birbaşa uçuşlar “bərpa olunur”. Al Jazeera-nın Yu bildirib ki, ölümcül toqquşmalar nüvə silahına malik strateji rəqiblər arasında münasibətlərdə “ən aşağı nöqtə” idi, lakin münasibətlər “sərhəd və digər məsələlərlə bağlı mütəmadi danışıqlar və görüşlərlə” son aylarda yaxşılaşıb.

    Son aylarda Çin hindistanlı zəvvarların Tibetdəki buddist məkanlarını ziyarət etməsinə icazə verib və hər iki ölkə qarşılıqlı turist viza məhdudiyyətlərini qaldırıb. Çinin xarici işlər naziri Van Yi-nin Hindistana əsas səfəri zamanı Çin bu ay nadir torpaqlar, gübrələr və tunel qazma maşınlarına tətbiq edilən ixrac məhdudiyyətlərini qaldırmağa razılaşıb.

    Bu ay Çinin Hindistandakı səfiri Xu Feyhonq bildirib ki, ölkəsi Vaşinqtonun Hindistana tətbiq etdiyi sərt gömrük rüsumlarına qarşıdır və Nyu Dehli ilə “möhkəm dayanacaq”.

    Güclü blok

    Modi və Putin ŞƏT zirvəsinə qatılan 20-dən çox dünya lideri arasındadır. Çin və Rusiya bəzən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatını NATO hərbi ittifaqına alternativ kimi təqdim edirlər. Bu ilki zirvə ABŞ prezidenti Donald Trampın Ağ Evə qayıdışından sonra ilkdir.

    Sinqapurun Nanyanq Texnologiya Universitetinin köməkçi professoru Dilan Loh deyib: “Çin uzun müddətdir ki, ŞƏT-i yeni növ beynəlxalq münasibətləri təşviq edən, Qərb liderliyi altında olmayan bir güc bloku kimi təqdim etməyə çalışır və bunun daha demokratik olduğunu iddia edir”.

    2001-ci ildə yaradılmış ŞƏT Çin, Hindistan, Rusiya, Pakistan, İran, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Özbəkistan və Belarusdan ibarətdir, daha 16 ölkə müşahidəçi və ya “dialoq tərəfdaşları” kimi təşkilata daxildir. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvləri birlikdə dünya əhalisinin 42 faizini və ya üç milyarddan çox insanı, planetin quru sahəsinin isə təxminən dörddə birini təmsil edir.

    Getdikcə güclənən blok qlobal ümumi daxili məhsulun 23 faizini, yəni ildə təxminən 24 trilyon dolları təşkil edir. O, dünya neftinin təxminən 20 faizinə və qlobal qaz ehtiyatlarının təxminən 44 faizinə nəzarət edir. Bütün bunlar Hindistan-Çin münasibətlərinin və regiondakı dinamiklərin əhəmiyyətini artırır.

    24 saat

  • İran Müdafiə Nazirinin İsrail gərginliyindən sonra Çinə ilk səfəri

    İran Müdafiə Nazirinin İsrail gərginliyindən sonra Çinə ilk səfəri

    İranın Müdafiə Naziri Gərginliklərin Ardınca Çinə Səfər Etdi

    İranın müdafiə naziri Əziz Nasirzadə, ölkəsinin diplomatik və iqtisadi tərəfdaşı olan Çinə ilk xarici səfərini gerçəkləşdirib. Bu səfər, İsraillə 12 gün davam edən və ABŞ-ı da qısa müddətə regional münaqişəyə cəlb edən toqquşmanın ardınca baş tutub.

    Çin dövlət mediasının məlumatına görə, Əziz Nasirzadə, Pekin və Moskvanın ABŞ-ın dəstəklədiyi bloklara alternativ beynəlxalq birliklər yaratmağa çalışdığı bir dövrdə əhəmiyyəti artan Çin və Rusiya liderliyindəki regional təhlükəsizlik təşkilatı olan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) görüşündə iştirak edən doqquz müdafiə nazirindən biridir.

    İki günlük toplantı çərşənbə günü Çinin sahil şəhəri Qingdaoda başlayıb. Bu görüş, İran və İsrail arasında günlərdir davam edən hava hücumlarının, həmçinin ABŞ-ın üç İran nüvə obyektinə endirdiyi zərbələrin ardından atəşkəsin elan olunmasından bir gün sonra baş tutub.

    ŞƏT görüşü, Haaqada NATO liderlərinin iclası ilə eyni vaxta təsadüf edib. Həmin iclasda ABŞ prezidenti Donald Tramp ABŞ-ın potensial nüvə sazişi ilə bağlı “gələn həftə” İranla görüşəcəyini bildirib.

    Pekinin növbəli ŞƏT sədrliyi çərçivəsində təşkil etdiyi bu toplantı, Çinin əsas beynəlxalq oyunçu rolunu vurğulayır. Bu, Çinin İran-İsrail gərginliyi zamanı əsasən kənarda qalmasına baxmayaraq, Tehranın Pekinlə münasibətlərinə verdiyi əhəmiyyəti də göstərir.

    Çinin müdafiə naziri Donq Cun çərşənbə günü iştirakçı ölkələrə etdiyi çıxışda İran-İsrail gərginliyinə birbaşa toxunmayıb. Lakin o, Çini qlobal təhlükəsizlik üçün alternativ baxışa malik bir ölkə kimi təqdim etməyə çalışıb.

    Donq, Pekinin adətən ABŞ-ı tənqid etmək üçün istifadə etdiyi dilə müraciət edərək, “Unilateralizm və proteksionizm artır, hegemonluq, yüksək səviyyəli və qısasçı hərəkətlər beynəlxalq nizamı ciddi şəkildə pozur, bu praktikaları xaos və zərərin ən böyük mənbələrinə çevirir” deyib.

    Çinin müdafiə naziri, Çin və Rusiyadan əlavə, Hindistan, İran, Pakistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Özbəkistan və Belarusun daxil olduğu Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı ölkələrini koordinasiyanı gücləndirməyə, “beynəlxalq ədalət və vicdanı müdafiə etməyə” və “qlobal strateji sabitliyi qorumağa” çağırıb.

    Çinin rəsmi xəbər agentliyi Sinhuanın məlumatına görə, iştirakçı ölkələr “hərbi əməkdaşlığı möhkəmləndirmək və inkişaf etdirmək üçün güclü istək” ifadə ediblər.

    Xinhua həmçinin İranın müdafiə naziri Nasirzadənin “Çinə İranın qanuni mövqeyini anladığı və dəstəklədiyi üçün minnətdarlığını” bildirdiyini qeyd edib.

    Nazir, Çinin “ədaləti qorumağa davam edəcəyinə və cari atəşkəsi qorumaqda, regional gərginliyi azaltmaqda daha böyük rol oynayacağına” ümid etdiyini vurğulayıb.

    Pekin və İran-İsrail Gərginliyi

    Çin rəsmiləri İsrailin 13 iyun 2025-ci ildə İrana qarşı görünməmiş hücumunu qınayıb. Bu hücum, yüksək səviyyəli hərbi liderlərin məhv edilməsinə və son münaqişəyə səbəb olmuşdu. ABŞ-ın sonrakı bombardmanları da eyni şəkildə pislənilib. Çin atəşkəsi dəstəkləyib və Vaşinqtonun münaqişəyə müdaxiləsini “beynəlxalq nüvə silahlarının yayılmaması rejiminə ağır zərbə” kimi tənqid edib.

    İranın əsas diplomatik və iqtisadi dəstəkçisi olan Pekin, son illərdə əməkdaşlığı daha da dərinləşdirmək üçün addımlar atıb, o cümlədən birgə dəniz təlimləri keçirib. Çin rəsmiləri uzun müddətdir ABŞ-ın İrana tətbiq etdiyi sanksiyalara qarşı çıxır və ABŞ-ın 2015-ci il İran nüvə sazişindən çıxmasını tənqid edirlər.

    Çin, uzaq ara İranın ən böyük enerji alıcısı olaraq qalır, baxmayaraq ki, 2022-ci ildən bəri rəsmi gömrük məlumatlarında İran neft alışını bildirməyib. CNN-in məlumatına görə, raket yanacağı istehsalı üçün lazım olan Çin istehsalı kimyəvi maddələr son aylarda İrana çatdırılıb.

    Analitiklər bildirir ki, son günlərdə Çin diplomatik səylərindən kənara çıxaraq münaqişəyə daha çox qarışmaq istəməyib. Əksinə, vəziyyətdən istifadə edərək özünü məsuliyyətli qlobal oyunçu, ABŞ-ı isə sabitlik pozucu qüvvə kimi göstərməyə çalışıb.

    Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının Genişlənməsi

    2001-ci ildə Çin, Rusiya, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Özbəkistan tərəfindən terrorizmlə mübarizə və sərhəd təhlükəsizliyini təşviq etmək məqsədilə qurulan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı, Pekin və Moskvanın onları sıxışdıran ABŞ ittifaq sisteminə qarşı çıxmaq üçün ortaq ambisiyaları sayəsində son illərdə böyüyüb.

    Birlik bir ittifaq olmasa da, qrup “regionda sülhü, təhlükəsizliyi və sabitliyi qorumaq və təmin etmək üçün birgə səylər göstərmək” məqsədi daşıyır. Bu, qlobal sistemdə beynəlxalq təhlükəsizlik mühitinin formalaşmasında müstəqil yanaşmaların inkişafına şərait yaradır.

    Lakin ŞƏT, Pakistan və Hindistan kimi üzvlər arasında üst-üstə düşən maraqlar və ziddiyyətlər, həmçinin Çin və Hindistan arasında uzun müddətdir davam edən sərhəd gərginlikləri səbəbindən uzun müddətdir məhdud hesab olunur. Bu ilin əvvəlində Pakistan və Hindistan arasında şiddətli toqquşma yaşanıb.

    Hindistanın müdafiə naziri Racnat Sinq də Qingdao görüşündə iştirak edib. Bu, iki ölkə arasında 2020-ci ildə baş vermiş ölümcül sərhəd toqquşmasından sonra Hindistan müdafiə nazirinin Çinə ilk səfəridir.

    24 saat