Elektrikli Nəqliyyat Vasitələrində Dövlət Dəstəyi Faktoru
Hindistanda elektrikli iki təkərli nəqliyyat vasitələri (e2W) bazarında dövlət siyasətinin rolu getdikcə daha çox önəm qazanır. Hindistan Rezerv Bankının (RBI) son hesabatına əsasən, subsidiyalar və qrantlar şəklində maliyyə yardımı göstərən ştatlar, elektrikli nəqliyyat vasitələrinin (EV) qəbulunda daha güclü artım yaşayır. Hesabatda vurğulanır ki, ştat səviyyəsindəki siyasət tədbirləri bölgələr üzrə EV-lərin mənimsənilməsini formalaşdırmaqda əsas rol oynayır.
RBI-nin məlumatına görə, əksər ştat hökumətləri yeni e2W alışlarına subsidiyalar, vergi güzəştləri və qeydiyyat rüsumundan azadolma kimi təşviqlər tətbiq edib. Lakin, 23 ştatın təhlili əlavə subsidiyalar təklif edənlər və etməyənlər arasında mənimsənilmə nümunələrində kəskin fərqi ortaya çıxarıb.
Subsidiyaların Bazara Təsiri
2023-cü ilin sentyabr ayında, yalnız vergi və qeydiyyat rüsumundan azadolma təmin edən altı ştatda, əlavə subsidiya olmadan, mənimsənilmə nisbətində rübdən-rübə 24 faiz azalma qeydə alınıb. Müqayisə üçün, güzəştlərlə yanaşı əlavə subsidiyalar təqdim edən 17 ştatda 17 faizlik daha kiçik azalma müşahidə olunub. Bu, daha yüksək maliyyə dəstəyinin FAME II sxemindəki azaldılmış təşviqlərin mənfi təsirini azaltmağa kömək etdiyini göstərir. Bəzi analitiklər hökumətin bu sahədə sələfi olan təşəbbüsləri davam etdirməsinin vacibliyini vurğulayır.
Regional Fərqliliklər və Şarj Infrastrukturu
Hesabat regional fərqlilikləri də vurğulayır. EV siyasətlərini formalaşdırmaqda erkən addımlar atan Cənub və Qərb ştatları, davamlı olaraq bütün Hindistan üzrə orta səviyyədən yuxarı mənimsənilmə nisbətləri qeydə alıb, Şimal və Şərq ştatları isə geridə qalıb.
Şarj infrastrukturunun mənimsənilməni sürətləndirən digər əsas amil olduğu müəyyən edilib. Güclü şarj şəbəkələrinə malik ilk beş ştatdan üçü – Karnataka, Qoa və Maharashtra – cənub-qərb sahilində yerləşir, Delhi və Haryana isə şimaldan siyahıda yer alıb.
Andhra Pradesh, Assam, Bihar, Chattisgarh, Gujarat və Kerala da daxil olmaqla bir neçə ştat, şarj stansiyası avadanlıqlarına 25-60 faiz arasında kapital subsidiyaları təklif edir. Delhi daha da irəli gedərək şarj avadanlıqları üçün 100 faizlik qrantı təsdiqləyib.
RBI qeyd edib ki, e2W-lərin mənimsənilməsini sürətləndirmək Hindistanın dekarbonizasiya məqsədləri üçün vacibdir. O, subsidiyaların, vergi güzəştlərinin və şarj infrastrukturuna sərmayələrin qiymətə həssas bazarda mənimsənilməni artırmaq üçün əsas olduğunu vurğulayıb.
Elektrik Avtomobillərinin Nepaldakı Uğuru: Çətinliklər və Perspektivlər
Ölkə elektrik avtomobilləri üçün subsidiyalara böyük məbləğdə vəsait xərcləyib və dəstəyin çox tez dayandırılması elektrik enerjisinə keçidi zəiflədə bilər.
Katmandunun Nəqliyyat Problemi və Elektrik Avtomobilləri
Katmandunun dar küçələri, piyadalar və riqşalar üçün nəzərdə tutulsa da, mühərriklərlə doludur. Avtobuslar, motosikletlər, kiçik yük maşınları və taksilər geniş vadini səs-küylü və zəhərli qazlarla doldurur. Şəhərin 3 milyondan çox sakini üçün gediş-gəliş belə təhlükəli və göz qamaşdıran bir işgəncəyə çevrilib.
Lakin son zamanlarda yeni bir mühərrik növü bu sıxlığı azaltmağa başlayıb. Zərif elektrik avtomobilləri sakit bir səs ilə hərəkət edir. Parlaq salonlarda ən son modellərin satışı sürətlə artır, magistral yollardakı enerji doldurma stansiyaları sürücülərin vaxt keçirməsi üçün kafeləri olan istirahət məntəqələrinə çevrilib.
Elektrik Avtomobilləri Bazarının Sürətli İnkişafı
Keçən il ərzində elektrik avtomobilləri Nepalda satılan bütün minik avtomobillərinin 76%-ni və yüngül kommersiya vasitələrinin yarısını təşkil edib. Beş il əvvəl bu rəqəm demək olar ki, sıfıra bərabər idi. Nepalda elektrik avtomobilləri bazar payı hazırda yalnız Norveç, Sinqapur və Efiopiya kimi bir neçə ölkədən geri qalır. 2024-cü ildə bütün ölkələr üzrə orta göstərici 20% təşkil edirdi.
Bu sürətli dəyişiklik, Nepalın hidroenerji sərvətindən istifadə etməyə, idxal olunan yanacaqdan asılılığı azaltmağa və smoku təmizləməyə yönəlmiş dövlət siyasətinin nəticəsidir. Bu, həmçinin dünyanın batareya ilə işləyən avtomobillərinin əsas istehsalçısı olan Nepalın ən böyük qonşusu Çindən gələn güclü təkanla dəstəklənir.
Nepal Gömrük Departamentinin Mövqeyi
Nepal Gömrük Departamentinin baş direktoru Mahesh Bhattarai bildirib: “Elektrik avtomobillərindən istifadə bizim üçün müqayisəli üstünlükdür. Bu, bizim xeyrimizədir. Qlobal bazarda Çin elektrik avtomobilləri genişlənir. Eyni şey Nepalda da baş verir.”
Bu səylər, daxili avtomobil sənayesini qorumaq üçün Çin elektrik avtomobillərini bloklayan ABŞ və Avropa siyasətləri ilə ziddiyyət təşkil edir. Eyni zamanda, bir çox zəngin ölkənin artıq keçdiyi çirklənmə mərhələsindən keçmədən daha zəngin olmaq istəyən digər inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün ümidvericidir.
Gələcək Nəsillər Üçün Təmiz Nəqliyyat
Beynəlxalq Enerji Agentliyinin hesablamalarına görə, dünya 2050-ci ilə qədər 1 milyard ədəd nəqliyyat vasitəsi əlavə edəcək. Onların böyük əksəriyyəti aşağı və orta gəlirli ölkələrdə olacaq və elektrik avtomobillərinin qəbulu gələcək hava çirkliliyi və iqlimin istiləşməsinə səbəb olan emissiya səviyyələrini müəyyən etməyə kömək edəcək.
Birləşmiş Millətlər Ətraf Mühit Proqramının davamlı nəqliyyat şöbəsinin rəhbəri Rob de Jong bildirib: “Biz əmin olmaq istəyirik ki, bu inkişaf etməkdə olan bazarlarda sürətli artım inkişaf etmiş bazarların keçdiyi yolu təkrarlamasın.”
Problemlər və Çətinliklər
Lakin Nepalın təcrübəsindən göründüyü kimi, bəzi maneələr mövcuddur. Ölkə elektrik avtomobilləri üçün subsidiyalara böyük məbləğdə vəsait xərcləyib və dəstəyin çox tez dayandırılması batareya enerjisinə keçidi zəiflədə bilər. Hətta benzinlə işləyən minik avtomobilləri mərhələli şəkildə dayandırılsa belə, havanı təmizləmək üçün ictimai nəqliyyat da elektrik enerjisinə keçməlidir.
Çoxmillətli inkişaf krediti təşkilatı olan Asiya İnkişaf Bankı Nepalın bəndlərinin, ötürmə xətlərinin və enerji doldurma şəbəkələrinin əsas maliyyəçisi olub. Bankın Nepalda daimi nümayəndəliyinin rəhbəri Arnaud Cauchois geri sürüşmə riskinə görə ehtiyatlıdır.
Cauchois bildirib: “Bu elektrik avtomobillərinə keçidin Nepal üçün iqtisadi əhəmiyyətini nəzərə alaraq, düşünürəm ki, böyük siyasət dəyişikliyinin baş verəcəyini gözləmirəm. Amma bu, inamdan daha çox arzuya bənzəyir.”
Bir çox ölkə nəqliyyat parkını elektrikləşdirməyə çalışır, lakin bunu etmək üçün ən bariz hal Nepalda müşahidə olunur. Çünki burada Himalay dağlarından axan çaylarda təmiz enerji mövcuddur.
2015-ci ildə Hindistanla sərhəd toqquşması Nepalın neft idxalını, o zamanlar isə ən böyük enerji mənbəyini sıxışdırdı. Bundan sonra hökumət ucuz, çirkləndirməyən elektrik enerjisi mənbələri təmin edən hidroenerji və şəbəkə infrastrukturuna böyük sərmayə qoydu. Demək olar ki, bütün ev təsərrüfatlarının indi elektrik enerjisinə çıxışı var və plansız elektrik kəsilmələrinə son qoyulub.
Daxili enerjinin potensialını maksimuma çatdırmaq üçün Nepal ondan nəqliyyatda istifadə etməlidir. Lakin elektrik avtomobilləri adambaşına düşən iqtisadi istehsalı təxminən 1400 dollar olan bir ölkədə hələ də kütləvi şəkildə qəbul edilmək üçün çox bahalı idi. Buna görə də hökumət təşviqlər təmin etmək üçün bütün imkanlardan istifadə etdi.
Nepalın əsas gəlir mənbəyi idxala qoyulan vergilərdir. Elektrik avtomobillərini ucuzlaşdırmaq üçün hökumət 2021-ci ildə avtomobillərə tətbiq olunan gömrük və aksiz vergilərini birlikdə maksimum 40% səviyyəsində müəyyən etdi, benzinlə işləyən avtomobillər üçün isə bu rəqəm 180% təşkil edirdi. İndi bir Hyundai SUV-nin elektrik versiyası 38.000 dollardan ucuz başa gəlir, benzinlə işləyən model isə təxminən 40.000 dollardır.
Nepal Elektrik İdarəsi Katmanduda və ölkə daxilindəki magistral yollarda 62 enerji doldurma stansiyası tikdi. Hər kəsə enerji doldurma cihazları qurmağa icazə verdi, idxalına cüzi tariflər tətbiq etdi və transformatorları – ən bahalı komponenti pulsuz verdi.
Nəhayət, hökumət enerji doldurma cihazları üçün elektrik enerjisi xərclərini bazar qiymətlərindən aşağı səviyyədə müəyyən etdi. Bu qiymətlərlə benzinlə işləyən avtomobilə yanacaq doldurmaq, elektrik avtomobilini doldurmaqdan təxminən 15 dəfə baha başa gəlirdi. Bu, otellər, restoranlar və digər yol kənarı sahibkarları üçün özləri enerji doldurma cihazları quraşdırmaq üçün kifayət qədər biznes modeli yaratdı.
Marta qədər elektrik idarəsini idarə edən Kul Man Ghising deyib: “Əvvəlcə hər kəs qorxurdu – necə qurmaq və işləyəcəkmi və ya yoxmu. Lakin biz çalışdıq, çalışdıq və çalışdıq.” Agentliyin məlumatına görə, hazırda müəssisələr təxminən 1200 enerji doldurma cihazı quraşdırıblar və xüsusi yaşayış yerlərində daha minlərlə cihazın olması ehtimal olunur.
İtaliya hökuməti elektrik avtomobillərinin satışını canlandırmaq üçün təxminən 600 milyon avro dəyərində yeni subsidiyalar ayırıb. Bu təşəbbüs, ölkədə elektrik avtomobillərinin populyarlığının artırılmasına yönəlib.
Subsidiyaların məbləği və şərtləri
Ətraf Mühit və Enerji Nazirliyinin açıqlamasına görə, elektrik avtomobili və ya kommersiya nəqliyyatı alan fiziki şəxslərə 10,000 avroya qədər, kiçik firmalara isə 20,000 avroya qədər maliyyə dəstəyi göstəriləcək. Bu subsidiyalar, nəqliyyat vasitəsinin ümumi dəyərinin 30%-ni əhatə edə bilər.
Proqramdan yararlanmaq üçün şəxslər və şirkətlər, 2015-ci il və ya daha əvvəl buraxılmış, Euro 5 emissiya standartlarına cavab verən daxili yanma mühərrikli avtomobili utilizasiya etməlidirlər. Bu tələb, köhnə və çirkli avtomobillərin yollardan yığışdırılmasına xidmət edir.
Sələfi Avropa İttifaqının post-COVID bərpa fondları hesabına maliyyələşdirilən subsidiyalar, çirkliliyi azaltmaq və hava keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə əsasən böyük şəhər ərazilərində fəaliyyət göstərən şəxslər və şirkətlər üçün nəzərdə tutulub.
Avropa bazarında elektrik avtomobilləri
Elektrik avtomobillərinin satışı, yüksək qiymətlər və yetərsiz enerji doldurma stansiyaları səbəbindən Avropada hələ də çətinliklə üzləşir. Buna baxmayaraq, Avropa İttifaqı karbon emissiyalarını azaltmaq üçün daxili yanma mühərrikli avtomobillərin mərhələli şəkildə aradan qaldırılması istiqamətində tənzimləmələr həyata keçirir.
İyun ayında İtaliyada yeni avtomobil satışlarının yalnız 6%-ni batareyalı elektrik avtomobilləri təşkil edib. Müqayisə üçün, bu rəqəm Avropa İttifaqı üzrə 15%-dən çoxdur. Avtomobil sənayesi və bəzi milli hökumətlər keçidin sürətini yavaşlatmaq üçün təzyiq göstərir və blok 2035-ci ildən etibarən yeni benzin və dizel avtomobillərinin satışına qoyulan qadağanı gələn il nəzərdən keçirəcək.
Elektrikli Nəqliyyat Vasitələri üçün Dəstək Proqramı Uzadıldı
PM E-Drive proqramına edilən son dəyişikliklərə əsasən, Ağır Sənaye Nazirliyi tərəfindən maliyyə ayrılmadan proqram müddəti iki il uzadılıb. Bu müddət yalnız elektrikli avtobuslar, yük maşınları və təcili yardım maşınları kimi nəqliyyat vasitələrinə şamil ediləcək. Elektrikli iki və üç təkərli nəqliyyatlar üçün subsidiya rejimi 31 mart 2026-cı ildə başa çatacaq.
Elektrikli iki təkərli nəqliyyat vasitələri istehsalçılarının yerli dəyər artımı (DVA) normalarına görə nadir torpaq maqnitlərinin çatışmazlığı ilə bağlı müraciətləri hələ də cavabsız qalıb.
Beləliklə, elektrikli iki və üç təkərli nəqliyyat vasitələri üçün mövcud olan satın alma subsidiyaları 2026-cı ilin mart ayına qədər dayandırılacaq. Maqnit çatışmazlığı səbəbindən yaranan istehsal problemlərinin həlli üçün hələlik heç bir tədbir görülməyib.
Uzadılmanın Əhəmiyyəti
EY Hindistanın ortağı və avtomobil vergi lideri Saurabh Agarwal, PM E-Drive proqramının uzadılmasını “elektrikli avtobuslar, yük maşınları və təcili yardım maşınları kimi sahələrdə elektrikli mobilliyi dəstəkləmək üçün hökumətin vaxtında atdığı bir addım” kimi qiymətləndirib. O, bu nəqliyyat vasitələrinin ictimai nəqliyyat və vacib xidmətlərdə mühüm rol oynadığını, havanın keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa, emissiyaları azaltmağa və bütün Hindistan şəhərlərində elektrikli nəqliyyat vasitələrinin istifadəsini artırmağa kömək edəcəyini bildirib.
Proqrama Edilən Dəyişikliklər
Sentyabr 2024-cü ildə elan edilən PM Electric Drive Revolution in Innovative Vehicle Enhancement (PM E-Drive) proqramına qismən dəyişikliklər edilib. Bildirişdə aşağıdakı iki əlavə qeyd olunur:
29 sentyabr 2024-cü il tarixli S.O. 4259(E) bildirişinin 5-ci bəndi aşağıdakı kimi dəyişdirilir: 10,900 crore rupi büdcə ilə PM E-Drive sxemi, elektrikli nəqliyyat vasitələrinin (EV) daha sürətli mənimsənilməsi, enerji doldurma infrastrukturunun qurulması və ölkədə EV istehsalı ekosisteminin inkişafı üçün 1 oktyabr 2024-cü ildən 31 mart 2028-ci ilə qədər həyata keçiriləcək. Bundan əlavə, 1 aprel 2024-cü ildən 30 sentyabr 2024-cü ilə qədər həyata keçirilən EMPS-2024 bu sxemin tərkibinə daxil edilir.
29 sentyabr 2024-cü il tarixli S.O. 4259(E) bildirişinin 46-cı bəndi aşağıdakı kimi dəyişdirilir: Bu, məhdud maliyyəli bir sxemdir. Sxem üzrə ümumi ödəniş sxem üzrə 10,900 crore rupi ilə məhdudlaşdırılacaq. Sxem və ya onun müvafiq alt komponentləri üçün vəsaitlər sxemin son tarixindən, yəni 31 mart 2028-ci il tarixinə qədər tükəndiyi təqdirdə, sxem və ya onun müvafiq alt komponentləri müvafiq olaraq bağlanılacaq, yəni bundan sonra heç bir iddia qəbul edilməyəcək. Lakin, qeydiyyatdan keçmiş e-2W, qeydiyyatdan keçmiş e-rikşalar və e-arabalar və qeydiyyatdan keçmiş e-3W (L5) üçün son tarix 31 mart 2026-cı il olacaq.
Büdcədə Dəyişiklik Yoxdur
Dəyişikliklər göstərir ki, əvvəlki 10,900 crore rupi büdcəsi artırılmayacaq. Sənaye mütəxəssisləri bildirir ki, iki və üç təkərli nəqliyyat vasitələrinin satışı artıq satın alma subsidiyalarından asılı deyil. Ancaq elektrikli yük maşınları və təcili yardım maşınlarının istifadəsi çox məhdud olub. Hökumət bu seqmentə subsidiyaların uzun müddət davam edəcəyi ilə bağlı aydınlıq gətirmək istəyib.
Bu şəxs həmçinin elektrikli yük maşınları və avtobus istehsalçılarının lokallaşdırma səviyyələrinin və onların müvafiq nəqliyyat vasitələri kateqoriyalarında qəbulunun vaxt aparacağına inandıqlarını və sənayenin bu müddət ərzində investisiya qoymaqda bir qədər şübhəli olduğunu deyib.
Çin şəhərlərində elektrik avtomobilləri üçün subsidiyalar dayandırılır
## Elektrik avtomobilləri üçün subsidiyaların dayandırılması
Çinin Şaanxi əyalətinin paytaxtı Sian şəhərinin üç rayonunda 2025-ci il üçün nəzərdə tutulmuş elektrik və plug-in hibrid avtomobillərinin alınmasına dövlət subsidiyası sxemi ötən ay başa çatıb. Bu barədə yerli rəsmi media olan “Shaanxi Daily” məlumat yayıb.
## Digər şəhərlərdə də oxşar vəziyyət
Zencjou və Loyanq da daxil olmaqla, bəzi Çin şəhərləri avtomobil alıcıları üçün ticarət subsidiyalarını dayandırıb. Buna səbəb Pekinin sxem üçün ayırdığı ilk maliyyələşmə raundunun tükənməsi olub. Bu barədə “Reuters” iyun ayında məlumat yayıb.
Dövlət planlayıcısı və maliyyə nazirliyi ötən ay bildirib ki, ilin qalan hissəsi üçün istehlakçıların ticarət subsidiyaları müvafiq olaraq iyul və oktyabr aylarında veriləcək. Bu addım, elektrik avtomobilləri bazarının dəstəklənməsi məqsədi daşıyır.
