Həbsdəki Tədqiqatçı İqbal Əbilovdan Ana Dilin Müdafiəsi Mesajı
Umbakı Penitensiar Kompleksində saxlanılan tədqiqatçı İqbal Əbilov ictimaiyyətə ünvanladığı məktubla diqqəti ölkədə Talış dilinin vəziyyətinə çəkib. O, məktubunda Azərbaycanda ana dilinə qarşı təzyiqlər olduğunu iddia edərək, məhz Talış dilini müdafiə etdiyi üçün həbsdə olduğunu bildirib. Əbilovun müraciəti dilin itmə təhlükəsi və bu sahədə mövcud problemləri əks etdirir.
Məhkəmə Zallarında Ana Dili Çətinlikləri
İqbal Əbilov məktubunda dilin mövcud vəziyyətini “bütün ictimai sahələrdən silmək, dörd divar arasına salmaq və hətta o divarların içində belə küncə sıxışdırmaq” kimi təsvir edir. O, bu vəziyyətə etirazını bildirmək üçün haqqında açılmış cinayət işi üzrə ilkin məhkəmə instansiyasında və apellyasiya məhkəməsində tərcüməçi tələb edərək öz ana dilində – Talış dilində çıxış etdiyini qeyd edir. Lənkəran Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hakimləri onun tələbini təmin etsələr də, dəvət olunan iki tərcüməçinin heç biri fikirlərini düzgün şəkildə çatdıra bilməyib. Bu səbəbdən Əbilov çıxışını yarımçıq dayandırmaq məcburiyyətində qalıb. Şirvan Apellyasiya Məhkəməsində də oxşar vəziyyətlə qarşılaşan tədqiqatçı, çıxışını özü tərcümə etmək məcburiyyətində qaldığını bildirir.
Dilin İnkişafına Əngəllər və Cəmiyyət Sınağı
Əbilov bu problemin səbəbini tərcüməçilərin dili bilməməsində deyil, ölkədə Talış dilinin istifadə arealının qəsdən daraldılmasında və bu sahədə tərcüməçiləri, müəllimləri hazırlayan heç bir təhsil müəssisəsinin olmamasında görür. O, bu vəziyyəti dilə gətirən hər kəsin “xəyanətkar” damğası ilə 18 ilədək azadlıqdan məhrum edilə bilməsinin problemi daha da dərinləşdirdiyini vurğulayır. İqbal Əbilov ona verilən cəzanı yalnız özü, ailəsi və yaxınları üçün deyil, cəmiyyət üçün bir sınaq adlandırır. O, “Biz bir-birimizin bərabərliyinə, bərabər hüquqlarına nə qədər səmimi inanırıq?” sualını qoyaraq, Corc Oruelin “Hər kəs bərabərdir, amma bəziləri digərlərindən daha bərabərdir” sitatını xatırladır.
Bərabərlik İnancı və Təşəkkür
Əbilovun ana dilində danışmasının heç bir dili bəyənməməkdən deyil, sadəcə öz ana dilini müdafiə etməkdən qaynaqlandığını qeyd edir. O, insanların, xalqların mədəniyyətlərinin və dillərinin bərabər hüquqlu olduğuna həmişə inandığını bildirir. İqbal Əbilov bu sadə, lakin vacib fikrə qətiyyətlə inanan bütün insanlara salamlarını və dərin minnətdarlığını çatdırır. Onun məktubu dil hüquqları və etnik azlıqların mədəni irsinin qorunması məsələlərinə yeni bir baxış bucağı gətirir.
