UNUDULMUŞ KÖLƏLİYƏ QARŞI BƏYANNAMƏ ORTAYA ÇIXDI: AMERİKA TARİXİNİN ƏN GİZLİ SƏNƏDLƏRİNDƏN BİRİ
Amerikanın Massaçusets ştatında könüllü olaraq arxiv işləri aparan Cennifer Kromak XVIII və XIX əsrlərə aid kilsə jurnallarını araşdırarkən gözlənilməz bir kəşfə imza atıb. On illərlə karton qutularda saxlanılan sənədlər arasında, təxminən 1.5 metr uzunluğunda əlyazma bir parşomenə rast gəlib.
TARİXİN ƏN ÖNƏMLİ BƏYANNAMƏLƏRİNDƏN BİRİ: KÖLƏLİYƏ QARŞI Duruş
Sənəd 2 mart 1847-ci il tarixində Bostonda imzalanmışdı və üzərində 116 Nyu-İngiltərə Baptist din xadiminin imzası vardı. “Köləliyə Qarşı Qərar və Etiraz Bəyannaməsi” başlığını daşıyan bu parşomen, Amerikada köləliyə qarşı hərəkatın ən erkən və güclü mövqelərindən biri hesab olunur. Daha əvvəl Harvard və Braun universitetlərinin tədqiqatçıları tərəfindən intensiv şəkildə axtarılsa da, əsli bir cür tapıla bilməmiş, sonuncu dəfə 1902-ci ildə bir tarix kitabında surətinə rast gəlinmişdi.
“MÜQƏDDƏS QRAAL” NİTELİYİNDƏKİ TARİXİ SƏNƏD
Amerikan Baptist Kilsələrinin Massaçusets üzrə İcraçı Direktoru Rahibə Dayan Becar, tapılan sənədi “köləliyə qarşı dövrün Baptist arxivlərinin Müqəddəs Qraalı” kimi qiymətləndirib. Parşomen, Amerikan İç Savaşından düz 14 il əvvəl kilsə rəhbərlərinin köləliyə qarşı artan narahatlıqlarını açıq şəkildə ortaya qoyması baxımından diqqətəlayiqdir.
Sənəddə yer alan bu ifadələr, kilsə liderlərinin mövqeyini dəqiq şəkildə göstərir:
“Bu şəraitdə artıq susqun qala bilmərik. Həm əzilənlərə, həm də əzənlərə qarşı məsuliyyətimiz var. Ədalət, bu öhdəliyi yerinə yetirməyimizi tələb edir. Həqiqət, İnsanlıq və İctimai Əxlaq bizə səslənir.”
MƏDƏNİ MİRAS QORUMA ALTINA ALINIR
Becar, sənəddəki bütün imzaları rəqəmsal olaraq qeyd etdiyini və hər bir din xadiminin hansı kilsədə xidmət etdiyini arxiv məlumatları ilə uyğunlaşdırdığını bildirib.
Massaçusetsdə 1871-ci ildə azad qara qullar tərəfindən qurulan Kalvari Baptist Kilsəsinin rahibi Kennet Yanq isə bu kəşfi ilhamverici kimi xarakterizə edib:
“100-dən çox din xadiminin azadlıq naminə bu bəyannaməni imzalaması fövqəladədir. Bu, səsini çıxara bilməyənlər adından verilmiş bir mübarizə idi.”
Bu tarixi sənəd bu gün demək olar ki, heç bir ləkə və ya zədə daşımır. O, dəyər müəyyənləşdirmə prosesindədir və rəqəmsallaşdırılaraq Massaçusetsdəki 230 Amerikan Baptist kilsəsi ilə paylaşılması planlaşdırılır.
