ABŞ hökuməti Intel-in 10%-lik səhminə sahib oldu
Donald Tramp və Intel arasında gözlənilməz razılaşma
ABŞ prezidenti Donald Tramp, Intel şirkətinin ABŞ hökumətinə biznesində 10% pay verməyə razılaşdığını bəyan edib. Prezident Trampın sözlərinə görə, bu razılaşma Intel-in baş icraçı direktoru Lip Bu Tan ilə keçən həftə baş tutan görüşdə əldə olunub. Həmin görüşdən bir neçə gün əvvəl prezident Tanın Çinlə əlaqələrinə görə istefa verməsini tələb etmişdi.
“Düşünürəm ki, ABŞ-ın sizin tərəfdaşınız olması yaxşı olardı,” deyən Tramp, “O da razılaşdı və bunu etməyə qərar verdilər” deyə əlavə edib. Intel hələlik bu razılaşma ilə bağlı şərh verməyib.
Howard Lutnikdən tarixi razılaşma şərhi
Ticarət naziri Howard Lutnik cümə günü sosial media hesabında bu razılaşmanın tamamlandığını bildirib, lakin ətraflı məlumat verməyib. Lutnik öz paylaşımında “Amerika Birləşmiş Ştatları indi böyük Amerika texnologiya şirkətlərindən biri olan Intel-in 10%-nə sahibdir. Bu tarixi razılaşma ABŞ-ın yarımkeçiricilər sahəsində liderliyini gücləndirəcək, həm iqtisadiyyatımızı böyüdəcək, həm də Amerikanın texnoloji üstünlüyünü təmin edəcək” yazıb.
Sələfi Lutnik həmçinin “İntelə və Amerika xalqına ədalətli olan bir razılaşma əldə etdiyinə görə” Tan’a təşəkkür edib.
Səhm bölgüsü və hökumətin rolu
Silikon Vadisinin bu çətin günlər yaşayan çip istehsalçısının bazar dəyəri 100 milyard dollardan bir qədər çoxdur. Razılaşma Yaponiyanın texnologiya nəhəngi SoftBank Group-un Intel-də 2% pay topladığını açıqlamasından sonra baş tutub. Tramp administrasiyası keçmiş prezident Co Bayden dövründə Intel-ə vəd edilmiş hökumət qrantlarını konvertasiya etmək müqabilində şirkətdə 10% pay əldə etmək üçün danışıqlar aparırdı. 10% payla ABŞ hökuməti Intel-in ən böyük səhmdarlarından birinə çevriləcək və dünyanın ən böyük iqtisadiyyatı olaraq qalan ölkədə dövlət sektoru ilə özəl sektor arasındakı sərhədləri qismən siləcək.
Prezident Tramp özünün “Truth Social” hesabında ABŞ-ın indi Intel-in 10%-nə tam sahib olduğunu və nəzarət etdiyini bildirib. O əlavə edib ki, ABŞ bu səhmlər üçün heç nə ödəməyib və səhmlərin dəyəri təxminən 11 milyard dollardır.
Tramp bu sazişi niyə istədi?
Prezident Tramp ikinci müddətində əsas kompüter çipi şirkətlərinin fəaliyyətini yenidən proqramlaşdırmaq üçün öz gücündən istifadə edir. Administrasiya süni intellekt ətrafında yaranan dəbə güc verməyə kömək edən Nvidia və Advanced Micro Devices şirkətlərindən ixrac lisenziyaları müqabilində Çindəki çip satışlarından 15% komissiya ödəmələrini tələb edir.
Trampın Intel-ə olan marağı həm də ABŞ-da çip istehsalını artırmaq istəyindən irəli gəlir. Prezident hesab edir ki, ölkənin xaricdə istehsal olunan çiplərdən asılılığını azaltmaqla ABŞ süni intellektin yaradılması yarışında Çin üzərində texnoloji liderliyini qoruyub saxlaya biləcək.
Intel rəhbərliyi ətrafında qalmaqal
Bu ayın əvvəlində prezident Tanı şirkətə işə qəbul edildikdən sonra istefaya çağırmışdı. Bu tələb Tanın vençur kapitalisti olduğu zaman Çin texnologiya şirkətlərinə etdiyi sərmayələrlə bağlı milli təhlükəsizlik narahatlıqları doğuran məlumatlardan sonra ortaya çıxmışdı. Lakin Tan özünün ABŞ-a sadiqliyini bəyan etdikdən sonra Tramp geri çəkilib. Prezident Intel-in baş icraçı direktorunu “möhtəşəm hekayəsi” olduğuna görə təqdir edib.
Intel-in çətin günləri
Prosessorları şəxsi kompüter bumuna güc verərkən onilliklər boyu böyümədən zövq alan şirkət iPhone-un 2007-ci ildə buraxılışı ilə başlayan mobil hesablama dövrünə keçidi qaçırdıqdan sonra tənəzzülə uğrayıb. Intel son illərdə Nvidia və AMD üçün sərfəli olan süni intellekt dəbi zamanı daha da geri düşüb. Şirkət keçən il təxminən 19 milyard dollar, bu ilin ilk altı ayında isə daha 3,7 milyard dollar itirib və bu da Tanı xərcləri azaltmağa vadar edib. Bu ilin sonuna qədər Tan Intel-də təxminən 75.000 işçinin olacağını gözləyir ki, bu da keçən ilin sonuna nisbətən 25% azalma deməkdir.
ABŞ hökuməti əvvəllər belə bir şey edibmi?
Nadir olsa da, ABŞ hökumətinin tanınmış bir şirkətdə əhəmiyyətli səhmdar olması misalları var. Ən diqqətəlayiq hallardan biri 2008-ci ildə Böyük Tənəzzül zamanı baş verib, hökumət iflasın astanasında olan General Motors-a təxminən 60% pay müqabilində təxminən 50 milyard dollar sərmayə qoyub. Hökumət GM-dəki səhmlərini satdıqdan sonra təxminən 10 milyard dollar itki ilə üzləşib.
Nəticə
Lutnik hökumətin Intel-in işinə qarışmaq niyyətində olmadığını, şirkətdə səsvermə hüququ olmayan səhmlərə sahib olmaqla əllərinin bağlı olacağını bildirib. Lakin bəzi analitiklər Tramp administrasiyasının Intel ilə maliyyə əlaqələrinin prezidentlə münasibətləri yaxşılaşdırmaq istəyən daha çox şirkəti şirkətin çiplərinə sifarişlərini artırmağa sövq edə biləcəyini düşünürlər. Hökumət Intel-ə hansı federal qrantlar verir? Intel Bayden administrasiyasının CHIPS və Elm Aktının ən böyük faydalananlarından biri olub, lakin proqram tərəfindən yaradılan tikinti layihələrində geri qalarkən öz uğurlarını canlandıra bilməyib. Şirkət təşviq proqramı çərçivəsində vəd edilən 7,8 milyard dollardan təxminən 2,2 milyard dollar alıb.
