Böyük Hekayə: Hindistanın Müdafiə Sənayesi Geosiyasi Gərginliklərin Kəsişməsində
Ötən həftə Hindistan iqtisadiyyatı uçurumun kənarında dururdu. Yaxın Şərqdəki geosiyasi gərginlik ölkəyə ciddi zərər vura bilərdi. Lakin Hindistan İsrail-İran münaqişəsində öz müdafiə sektorunu gücləndirmək üçün bir katalizator tapdı.
ABŞ prezidenti Donald Trampın İranın nüvə iddialarını “məhv etdiyini” bildirdiyi bombardman kampaniyasından sonra, iki Yaxın Şərq ölkəsi çərşənbə günü atəşkəs razılaşdırdılar. Neft qiymətləri qısaömürlü qazanclarını itirərək Hindistanı təhlükədən uzaqlaşdırdı. Lakin bu hadisə Hindistanın bir çox zəif cəhətlərini üzə çıxardı.
Hindistan artıq İran nefti almır, lakin ümumi xam neft idxalının 40%-i hələ də dünyanın ən mühüm neft keçidlərindən biri olan Hormuz boğazından keçir. Hər hansı bir pozuntu ölkə üçün ciddi iqtisadi fəsadlar törədə bilərdi.
SBI Research-in təhlilinə görə, xam neft qiymətlərində hər 10 dollarlıq artım Hindistanın istehlak qiymətləri inflyasiyasını 35 baza punktuna qədər yüksəldə, iqtisadi artımı isə 30 baza punktu azalda bilərdi. Hindistanın əksər hissəsi hökumətə məxsus Bank of Baroda-nın baş iqtisadçısı Madan Sabnavis bu təxmini təsdiqləyərək, 10%-lik qiymət artımının idarəolunan olduğunu, lakin barrel üçün 100 dollardan yuxarı davamlı qiymətin “böyük təsirə malik ola biləcəyi” barədə xəbərdarlıq etdi.
Münaqişə həmçinin Yeni Dehlini İrandakı sərmayələri – xüsusilə Hindistan şirkətləri tərəfindən idarə olunan Çabahar limanı – və İsraillə dərinləşən müdafiə əlaqələri arasında çətin vəziyyətdə qoydu. Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) 2024-cü ilin mart hesabatına görə, Hindistan İsrail silahlarının ən böyük alıcısıdır və bu ölkənin müdafiə idxalının 34%-ni təşkil edir.
İsrail-İran Münaqişəsi: Hindistanın Müdafiə Sənayesi Üçün Dərslər
İsrail-İran münaqişəsi Hindistanın müdafiə idxalından asılılığının dərinliyini bir daha göstərdi. Jefferies investisiya bankının analitiklərinin fikrincə, Hindistanın Pakistan əleyhinə həyata keçirdiyi sonuncu “Sindoor Əməliyyatı” bu asılılığı daha da aydın şəkildə ortaya qoydu. Bu əməliyyatda köhnə Rusiya texnikası ilə yanaşı, Heron müşahidə dronları, Spyder və Barak-8 yer-hava raket sistemləri də daxil olmaqla, yeni İsrail istehsalı avadanlıqdan istifadə edilib.
Rusiya Ukraynaya daxil olduqdan qısa müddət sonra, Hindistan tarixi ərzində ən böyük silah tədarükçüsü olan Moskvanın etibarsız hala gəldiyini gördü. Rusiya müdafiə sənayesinin istehsal gücü Moskvanın Ukraynadakı müharibə ehtiyaclarına yönəldiyi üçün, Hindistanın hərbi modernləşmə proqramında əhəmiyyətli gecikmələr yaşandı. Daha da pisi, analitiklər qeyd edirlər ki, Hindistan Ordusunun əsas silahı olan T-90S tankları kimi Rusiya avadanlıqları Ukraynada “gözləniləndən aşağı nəticə” göstərib.
İran-İsrail münaqişəsi uzansaydı, Hindistan şübhəsiz ki, silah tədarükündə daha bir gecikmə yaşamaq istəməzdi. Bu, Hindistan üçün istiqamət dəyişdirmək üçün təcili bir ehtiyac yaratdı. Lakin keçid illər, hətta onilliklər çəkə bilər, çünki Bernstein-in araşdırmasına görə, 2023-cü ilə qədər Hindistanın zirehli maşınlarının 90%-i və döyüş təyyarələrinin 70%-i Rusiya mənşəli idi.
Pictet Asset Management-in inkişaf etməkdə olan bazarlar səhm araşdırmaları üzrə rəhbəri Anna Mulholland, “Düşünürəm ki, vəziyyət bütün ölkələrdə müdafiə xərclərini artırmaq arzusunu və qətiyyətini şübhəsiz artıracaq,” dedi. Onun firmasının inkişaf etməkdə olan bazarlar fondunda Hindistan ikinci ən böyük paya sahibdir. O əlavə etdi ki, “Yaxın Şərq qarışıqlığı, yeni olmasa da, insanların danışılan artan müdafiə büdcələrini reallaşdırmaq əzmini və öhdəliyini artıracaq.”
Böhran Şəraitində Yaranan Fürsətlər: Yerli Müdafiə Sənayesi
Bu böhrandan çıxaraq, Hindistan özünün Hindistan müdafiə sənayesini inkişaf etdirmək üçün bir fürsət yaratdı.
JPMorgan-ın analitikləri son geosiyasi gərginlikləri “BEL-in imkanlarının geniş şəkildə tanınması üçün mühüm bir an” olaraq qiymətləndirdilər. Söhbət dövlətə məxsus Bharat Electronics-dən gedir. Şirkətin səhmləri bu il 38% artıb.
JPMorgan bankının icraçı direktoru Atul Tiwari iyunun 23-də müştərilərinə göndərdiyi qeyddə deyib: “Daimi sifariş axını, həm Hindistanda, həm də qlobal miqyasda yüksək geosiyasi gərginliklər və sağlam geri dönüşlərlə güclü orta müddətli inkişaf perspektivləri, bizim fikrimizcə, üstün performansa səbəb olmağa davam edəcək.”
Bu istiqamət dəyişikliyinin ən bariz əlaməti “Kuşa Layihəsi”dir – Hindistanın Rusiya S-400 hava hücumundan müdafiə sisteminə yerli alternativi, burada BEL əsas inkişaf tərəfdaşıdır. JPMorgan-dan Tiwari əlavə etdi ki, “Bu proqramın müqavilələr yekunlaşdıqdan sonra şirkətin uzunmüddətli sifariş portfelinə əhəmiyyətli töhfə verməsi gözlənilir.” Hindistan bu şirkətlər üçün yeganə müştəri olmayacaq. Yeni Dehli həm də Hindistan müdafiə sənayesini ixrac sənayesi kimi hədəfləyir. Jefferies-ə görə, ölkə 2030-cu ilə qədər ixracı ildə təxminən 6 milyard dollara çatdıraraq ikiqat artırmağı hədəfləyir.
Bazar Mənzərəsi və Gələcək Həftənin Gündəliyi
ANZ-dən Dhiraj Nim qeyd edir ki, qlobal neft qiymətlərindəki son artım rupi üçün aşağı risklər yaratsa da, İran və İsrail arasında “sarsıntı” atəşkəs investor əhval-ruhiyyəsini sabitləşdirməyə və valyuta üçün yaxınmüddətli perspektivi yaxşılaşdırmağa kömək edib.
HSBC-nin Asiya üzrə baş iqtisadçısı Frederik Neuman və Seymour Asset Management-in CIO-su Tim Seymour, inkişaf etməkdə olan bazarların dəyərsiz qiymətləndirildiyini və Koreya, Hindistan, Vyetnamın bu baxımdan seçildiyini düşünürlər.
Bilməli Olduğunuz Əsas Məlumatlar
Hindistan müdafiə sənayesi üçün böyük bir dövrə qədəm qoyulub. Proseus-un, dünyanın ən böyük texnologiya investorlarından birinin CEO-suna görə, Hindistan 100 milyard dollarlıq bir texnologiya şirkəti yaradacaq. Proseus Hindistanın ən çox diqqət çəkən texnologiya firmalarına, məsələn, ödəniş xidməti PayU və e-ticarət şirkəti Meesho-ya sərmayə qoyub.
Hindistan iqtisadiyyatı üçün qarışıq bir mənzərə var. Hindistan Mərkəzi Bankı may ayında zavod və xidmət fəaliyyətlərinin sağlam qaldığını, lakin şəhər tələbatının kəskin şəkildə yavaşladığını qeyd etdi.
Air India üçün kapital qoyuluşu həyata keçirilib. Hindistanın 2024-2025-ci maliyyə ilində Tata Sons və Singapore Airlines aviaşirkətə 9,588 crore Hindistan rupisi (1,1 milyon dollar) sərmayə qoyub. Air India iyunun 12-də baş vermiş faciəli təyyarə qəzası ilə mübarizə aparır.
Bazarlarda Nə Baş Verdi?
Nifty 50 25,549 balla 2025-ci ilin ən yüksək səviyyəsinə çatdı. Yaxın Şərqdəki gərginliyin azalması ilə investorlar səhmlərə axın etdilər. İndeks ötən həftədən bəri 2%-dən çox, ilin əvvəlindən isə 7%-dən çox artım göstərdi.
Ölçü meyarı olan 10 illik Hindistan dövlət istiqrazlarının gəlirliyi ötən həftəyə nisbətən 3 baza bəndi azalaraq hazırda 6,27% səviyyəsində ticarət olunur.
Növbəti Həftə Nələr Gözlənilir?
30 İyun: Hindistanın may ayı sənaye istehsalı göstəriciləri
1 İyul: Sənaye qazları istehsalçısı Ellenbarrie Industrial Gases-in İPO-su, tikinti agentliyi Globe Civil Projects-in İPO-su, Hindistanın iyun ayı istehsal PMI göstəricisi
2 İyul: Kredit şirkəti HDB Financial Services-in İPO-su
3 İyul: Hindistanın iyun ayı xidmət PMI göstəricisi
24 saat
