Donald Trampın Dövrü: De-Eskalasiya Strategiyasının Tənqidi Baxış
ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampın dövründə tətbiq edilən xarici siyasət yanaşması, beynəlxalq münasibətlərdə uzun müddət dominant olan de-eskalasiya strategiyasının “səhv” olduğunu ifşa etdiyi iddiası ilə gündəmə gəlib. Trampın keçmiş milli təhlükəsizlik müşavirlərindən birinin bu mövqeyi, Vaşinqtonun dünya səhnəsində hansı yolla irəliləməli olduğuna dair qızğın müzakirələrə səbəb olub.
De-Eskalasiya Fəlsəfəsi və Onun Sınanması
Uzun illər boyu beynəlxalq siyasətin əsas sütunlarından biri olan de-eskalasiya, münaqişələrin gərginliyini azaltmağa, dialoq vasitəsilə həll yolları tapmağa və hərbi qarşıdurmalardan qaçmağa yönəlmiş bir yanaşma idi. Bu fəlsəfə, adətən, diplomatiya və danışıqlar masasına üstünlük verərək, beynəlxalq təhlükəsizliyi təmin etməyi hədəfləyirdi. Lakin Donald Tramp administrasiyası dövründə müşahidə olunan addımlar, bu ənənəvi yanaşmanın effektivliyi barədə suallar doğurdu.
Trampın Xarici Siyasət Paradoksu
ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampın xarici siyasəti, ənənəvi diplomatik yollardan fərqli olaraq, daha sərt və birbaşa müdaxiləçi xarakter daşıyırdı. Onun administrasiyası, İran, Çin və digər ölkələrlə münasibətlərdə maksimal təzyiq siyasətini tətbiq etməklə, gərginliyi azaltmaq əvəzinə, bəzən artırmağa meyilli idi. Keçmiş müşavirin fikrincə, məhz bu yanaşma, rəqiblərin güzəştə getmək istəyini artırdı və de-eskalasiyanın bəzi hallarda zəiflik kimi qəbul edildiyini göstərdi. Bu çətin dövrdə ABŞ-ın milli təhlükəsizlik maraqları yalnız güc nümayişi ilə qoruna bilərdi. Beynəlxalq münasibətlərdə bu cür sərt yanaşma, bəzi dairələrdə sülhü təhdid edən, digərlərində isə lazımi “əzələ göstəricisi” kimi qiymətləndirilir.
Geosiyasi Çərçivədə Yeni Perspektivlər
Bu tənqidi baxış, geosiyasət nəzəriyyəsində “realist” məktəbin mövqeyini əks etdirir. Realizmə görə, dövlətlərarası münasibətlər ilk növbədə güc və maraqlar üzərində qurulur. Keçmiş müşavirin açıqlaması, Trampın beynəlxalq sistemdə güc balansını yenidən müəyyənləşdirmək cəhdlərini, de-eskalasiyanı arxa plana ataraq, daha qətiyyətli bir xarici siyasət kursunun tərəfdarı olduğunu vurğulayır. Bu yanaşma, ABŞ-ın strateji mövqelərini möhkəmləndirmək və rəqiblərin təcavüzkar hərəkətlərinin qarşısını almaq üçün təzyiqin vacibliyini müdafiə edir.
Məhz bu kontekstdə, de-eskalasiyanın həmişə ən effektiv və ya yeganə çıxış yolu olmadığı fikri geniş müzakirələrə yol açır. Bəzi ekspertlər, rəqiblərin diplomatik siqnalları zəiflik kimi qəbul etdiyi hallarda, daha sərt mövqe tutmağın qaçılmaz olduğunu düşünürlər. Bu isə gələcək Amerika administrasiyalarının xarici siyasət strategiyalarını müəyyənləşdirərkən nəzərə almalı olduğu mühüm bir dərs kimi irəli sürülür.
Bir cavab yazın