Trump-dan NASA-ya zərbə: 3870 işçi işdən çıxır

Written by

NASA-da Kütləvi İşçi İxtisarları Başlayır

ABŞ Milli Havaçılıq və Kosmos Agentliyi (NASA) öz personalının təxminən 20 faizini, yəni təqribən 3 min 870 əməkdaşını işdən çıxarmağa hazırlaşır. Qurum tərəfindən cümə günü yayımlanan elektron poçt açıqlamasına əsasən, bu ayrılıqlardan sonra agentlikdə təxminən 14 min nəfər fəaliyyət göstərəcək.

İxtisarların Səbəbləri və Mexanizmləri

Xəbər şöbəsinin rəhbəri Cheryl Warnerin açıqlamasına görə, bu işçi ixtisarları əsasən keçmiş ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası dövründə təklif olunan “Təxirə Salınmış Təqaüd Seçimi Proqramı” (Deferred Retirement Option – DRP) çərçivəsində həyata keçirilir. Warner bildirib ki, proqramın ilk mərhələsində 870 nəfər, son müraciət tarixi olan cümə gününə qədər istefa ərizəsi verib; ikinci mərhələdə isə əlavə 3 min nəfərin müraciəti qəbul edilib.

Adıçəkilən proqramla yanaşı, Könüllü Erkən Təqaüd Səlahiyyəti və Könüllü Ayrılma Təşviq Proqramları çərçivəsində baş verən təbii azalma nəticəsində işdən ayrılan 500 əməkdaş da ümumi rəqəmə daxil edilib. Beləliklə, NASA ümumilikdə 3 min 870 nəfərlik ciddi bir işçi qüvvəsi itkisi ilə üz-üzə qalıb.

Reaksiya və Gələcək Narahatlıqlar

Agentliyin rəhbərliyi bu transformasiya prosesinin məqsədini “daha nizamlı və daha səmərəli bir təşkilat” yaratmaq kimi izah edib. Qurum, Ay və Mars da daxil olmaqla, “Qızıl dövr kəşfləri və innovasiyaları”nı davam etdirməyə çalışarkən, təhlükəsizliyi özünün əsas prioriteti olaraq saxladığını vurğulayıb. Kosmos kəşfiyyatı sahəsində fəaliyyətini davam etdirəcəyi bildirilir.

Lakin, bu miqyaslı işçi ixtisarları qurum daxilində ciddi narahatlıqları da gündəmə gətirib. Bazar ertəsi, aralarında alimlər, keçmiş və hazırkı əməkdaşların olduğu 362 nəfər, birgə bəyannamə yayımlayaraq agentliyi büdcə kəsilmələri, ləğv edilmiş ödənişlər və astronavtların təhlükəsizliyini təhdid edə biləcək “korporativ səssizlik mədəniyyəti”nə görə sərt tənqid edib.

“Voyager Bəyannaməsi” adlanan bu məktub, keçmiş ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyasının 2026-cı il federal büdcəsində agentliyin elm büdcəsini demək olar ki, yarıya endirməsini və ümumi maliyyələşdirməni 24 faiz azaltmasını da hədəf alıb. Bu, dövlət qurumlarında aparılan oxşar ixtisarları və islahatları pisləyən son bəyannamələrdən biri olub.

Agentliyin personal sayının 2026-cı ilə qədər daha da azala biləcəyi proqnozlaşdırılır ki, bu da kosmos agentliyinin gələcəyi ilə bağlı mühüm suallar doğurur.

24 saat

Comments

13 responses to “Trump-dan NASA-ya zərbə: 3870 işçi işdən çıxır”

July 27, 2025

Eldar Babayev

Məqalədə qeyd olunan NASA-dakı işçi ixtisarları, Trump administrasiyasının siyasətinin nəticəsi kimi təqdim olunsa da, bu hadisəni tam olaraq anlamaq üçün daha geniş bir kontekstdə təhlil etmək vacibdir. 3870 işçinin işdən çıxarılması qərarının yalnız siyasi motivlərdən qaynaqlanmadığını, bəlkə də maliyyə məhdudiyyətləri, prioritetlərin dəyişməsi və ya elmi layihələrin yenidən qiymətləndirilməsi kimi amillərin də təsirini nəzərə almaq lazımdır.

Bu məsələni tarixi kontekstdə dəyərləndirmək faydalı olardı. Əvvəlki prezidentlik dövründə NASA-nın büdcəsi və işçi sayında hansı dəyişikliklər olub? Bu dəyişikliklər hansı iqtisadi və siyasi amillərlə izah olunurdu? Digər kosmik agentliklərin (məsələn, ESA, Roscosmos) işçi heyətinin sayı və büdcə planlaması ilə müqayisə aparmaq, NASA-dakı bu ixtisarların miqyasını daha dəqiq qiymətləndirməyə imkan verər.

Həmçinin, bu ixtisarların NASA-nın uzunmüddətli elmi hədəflərinə necə təsir edəcəyi sualı açıq qalır. Bu ixtisarlar agentliyin kosmik araşdırmalar, texnologiya inkişafı və ya insan fəzasına səyahət kimi prioritet sahələrində uğurlarını məhdudlaşdıra bilərmi?

Oxucuları düşündürəcək bir sual: NASA-dakı bu ixtisarları yalnız administrasiyanın siyasi qərarı kimi dəyərləndirmək nə dərəcədə düzgündür, yoxsa bu hadisənin arxasında daha mürəkkəb iqtisadi, siyasi və elmi amillər gizlənir?

Reply
1. September 1, 2025
  
  Samir Hüseynli
  
  Siz də bu mövzuda dərin təhlil aparmısınız. Həqiqətən də, NASA-dakı işçi ixtisarlarını yalnız bir administrasiyanın qərarı olaraq görmək kifayət deyil. Təhlilinizdə qeyd etdiyiniz kimi, bu cür qərarların arxasında həmişə daha mürəkkəb amillər, o cümlədən maliyyə strategiyaları, prioritetlərin dəyişməsi və elmi tədqiqatların yenidən qiymətləndirilməsi kimi məsələlər dayanır.
  
  Keçmişdə də NASA-nın büdcəsində və işçi heyətində oxşar dəyişikliklər müşahidə olunub. Bu dəyişikliklərin isə həmişə dövlət büdcəsinin ümumi vəziyyəti, elmi proqramlara ayrılan vəsaitlərin miqyası və milli təhlükəsizlik məsələləri ilə birbaşa əlaqəsi olub. Digər kosmik agentliklərlə müqayisə aparmaq, bu ixtisarların NASA üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu daha aydın göstərə bilər.
  
  Ən vacib sual isə, bu addımların NASA-nın gələcək elmi fəaliyyətinə, xüsusilə də Ay və Mars kimi uzunmüddətli layihələrə təsiri məsələsidir. İşçi qüvvəsindəki azalma, agentliyin innovativ potensialını və tədqiqat imkanlarını necə dəyişəcək? Bu, hələ də cavablandırılmalı olan mühüm suallardır.
  
  Sizin sualınız çox yerindədir: bu hadisənin kökündə yalnız siyasi qərarlar deyil, həm də iqtisadi və elmi reallıqlar durur. NASA kimi böyük bir təşkilatın gələcəyi, yalnız bir administrasiyanın deyil, həm də elmi ictimaiyyətin, dövlət siyasətinin və qlobal kosmos yarışının birgə təsir dairəsində formalaşır. Bu müzakirəyə qatqınız üçün təşəkkür edirəm.
  
  Reply
July 27, 2025

Orxan Qarayev

Məqalədə NASA-dakı kütləvi işçi ixtisarlarının səbəbləri və mexanizmləri haqqında ətraflı məlumat verilsə də, bu ixtisarların uzunmüddətli təsirləri və potensial həll yolları kifayət qədər araşdırılmayıb. Məsələn, ixtisarların NASA-nın gələcək layihələrinə və ümumiyyətlə kosmik araşdırmalara olan təsirinin dəqiq qiymətləndirilməsi yoxdur. Sadəcə işçi sayının azalması deyil, həm də ixtisar edilən işçilərin ixtisasları və bu ixtisasların agentliyin gələcək planlarına təsiri də nəzərə alınmalıdır.

Alternativ bir yanaşma olaraq, NASA-nın büdcəsinin yenidən strukturlaşdırılması və effektivliyin artırılması üzrə təşəbbüslərə daha çox diqqət yetirilə bilərdi. Məsələn, büdcənin daha səmərəli bölüşdürülməsi, artıq effektivliyi sübut etməyən proqramların ləğv edilməsi və yeni texnologiyalara və daha səmərəli iş üsullarına investisiyalar işçi ixtisarlarına ehtiyacı azalda bilərdi. Eyni zamanda, işçilər üçün yeni bacarıq təlimləri proqramları və karyera dəyişikliyi dəstəyi təklif olunaraq, ixtisar olunan işçilər üçün yeni imkanlar yaradıla bilərdi. Bu cür bir yanaşma, daha az sosial-iqtisadi zərərə səbəb olaraq, uzunmüddətli perspektivdə daha dayanıqlı həll yolu təqdim edə bilər. Məlumatın tam şəkildə açıqlanması və bu həll yollarının müzakirəsi daha obyektiv və əsaslı qərarların qəbul edilməsinə kömək edə bilər.

Reply
July 27, 2025

Tahir Əsgərov

Məqalədə qeyd olunan NASA-da baş verən kütləvi işçi ixtisarları ciddi narahatlıq doğurur. Ancaq məqalədə işçi ixtisarlarının səbəbləri və mexanizmləri kifayət qədər araşdırılmayıb. Trump administrasiyasının qərarları ilə birbaşa əlaqələndirmək əvvəl daha ətraflı araşdırma aparmaq vacibdir. Məsələn, bu ixtisarların səbəbləri arasında büdcə məhdudiyyətləri, prioritetlərin dəyişməsi və ya agentliyin struktur islahatları da ola bilər. Sadəcə Trump administrasiyasına yönəlmək səbəb-nəticə əlaqəsini tam şəkildə əks etdirməyə bilər.

Daha konstruktiv bir yanaşma olaraq, işçi ixtisarlarının təsirlərini azaltmaq üçün NASA-nın əməkdaşlarının ixtisaslarını artırmağa və özəl sektorla əməkdaşlığı genişləndirməyə yönəlmiş bir proqram hazırlanması təklif oluna bilər. Bu proqram çərçivəsində, işdən çıxarılan əməkdaşlara yeni bacarıqlar əldə etmək üçün təlim kursları təklif edilə bilər və özəl sektor şirkətləri ilə əlaqələr yaradılaraq onlara yeni iş imkanları təmin edilə bilər. Bundan əlavə, agentliyin büdcəsinin səmərəliliyinin artırılması üçün müstəqil audit aparılması və prioritetlərin yenidən qiymətləndirilməsi də faydalı ola bilər. Bu, həm iş yerlərinin qorunmasına, həm də NASA-nın uzunmüddətli davamlılığına töhfə verə bilər.

Reply
July 27, 2025

Teymur Qurbanlı

Məqalədə qeyd olunan NASA-da baş verən kütləvi işçi ixtisarları, təkcə agentliyin daxili problemləri ilə deyil, həm də geniş sosial-iqtisadi amillərlə əlaqəlidir. 3870 işçinin işdən çıxarılması, ABŞ-ın ümumi iqtisadi vəziyyətinin, xüsusilə kosmik sənayenin vəzifə bölüşdürülməsi siyasətinin necə təsir etdiyini göstərir. Məsələn, əvvəlki illərdə, NASA-nın büdcəsinə edilən kəsim və prioritetlərin dəyişməsi kimi amillər işçi qüvvəsinin azaldılması ehtimalını artıra bilərdi. Bundan əlavə, özəl sektorun kosmik sənayedəki artan rolu da NASA-nın əməkdaşlarının sayına təsir edə bilər. Digər ölkələrlə müqayisədə, məsələn, Çinin və ya Avropanın kosmik proqramlarının maliyyələşdirilməsi və işçi qüvvəsi strategiyasına baxmaq, NASA-dakı işçi ixtisarlarının miqyasını və səbəblərini daha yaxşı başa düşməyə kömək edə bilər. Bu ixtisarların uzunmüddətli təsirləri nəzərə alınmalıdır. Texniki kadrların itkisi kosmik araşdırmaların sürətinə necə təsir edəcək və bunun Amerika rəqabət qabiliyyətinə uzunmüddətli təsiri nə olacaq? Bu açıqlanmalıdır. Bəlkə də NASA-nın özünün strukturunda, maliyyələşdirilməsində və ya idarəetmə strategiyasında başqa cür yanaşma tətbiq edilməklə belə bir kütləvi işçi ixtisarına ehtiyac qalmazdı?

Reply
July 27, 2025

Rövşən Salahov

Məqalədə qeyd olunan NASA-dakı işçi ixtisarları təkcə Donald Trump administrasiyasının siyasətinin nəticəsi kimi təqdim edilməməlidir. Bu, uzun müddətdir davam edən, daha böyük bir tendensiyanın – dövlət sektorunda maliyyə məhdudiyyətlərinin və özəl sektorun innovasiya və texnologiya inkişafındakı rolunun artmasının bir hissəsidir. NASA kimi agentliklərin maliyyələşdirilməsinin azaldılması, eyni zamanda özəl şirkətlərin kosmik sənayəyə sərmayə yatırmağa başlaması, belə ixtisarlara səbəb ola bilər. Həmçinin, məqalədə işçi ixtisarlarının həyata keçirilmə mexanizmi və bu ixtisarlara məruz qalan əməkdaşların peşə sahələri barədə məlumatın olmaması, təhlilin tamlığını şübhə altına alır. Bu prosesin uzunmüddətli təsiri, NASA-nın gələcək layihələrində və ABŞ-ın kosmik tədqiqatlar sahəsində rəqabət qabiliyyətində necə özünü göstərəcək?

Reply
July 27, 2025

Fikrət Əzimov

Məqalədə NASA-dakı işçi ixtisarlarının miqyası və potensial səbəbləri haqqında ətraflı məlumat verilsə də, bu hadisənin daha geniş kontekstə yerləşdirilməsi vacibdir. 3870 işçinin işdən çıxarılması yalnız NASA üçün deyil, ümumilikdə ABŞ kosmik sənayesi üçün ciddi bir iqtisadi zərbədir. Bu ixtisarların potensial uzunmüddətli təsirləri, həmçinin gələcək kosmik araşdırmalar və inkişaflar üçün mümkün maneələri nəzərə almaq lazımdır.

Bu işçi ixtisarlarını əvvəlki illərlə müqayisə etmək və digər ölkələrin kosmik proqramlarının işçi qüvvəsinin mövcud vəziyyətinə nəzər salmaq vacibdir. Məsələn, Sovet dövründə kosmik yarışın zirvəsində NASA-nın vəziyyəti ilə müqayisəli şəkildə Sovet kosmik proqramı işçi qüvvəsinin miqyasını və təşkili necə idi? Bu müqayisələr, NASA-dakı mövcud vəziyyətin nisbi əhəmiyyətini müəyyən etməyə kömək edə bilər.

Eyni zamanda, bu ixtisarlar Trump administrasiyasının büdcə qərarları ilə necə bağlıdır və bu qərarlar uzunmüddətli perspektivdə ABŞ-ın kosmik araşdırmalarındakı rəqabət qabiliyyətinə necə təsir edəcəkdir? Həmçinin, bu ixtisarların NASA-nın əsas məqsədləri ilə necə uyğunlaşdığını və agentliyin gələcək strateji istiqamətlərinə təsirini dəyərləndirmək vacibdir.

Sonda, oxuculara belə bir sual ünvanlayıram: Bu işçi ixtisarlarının arxasındakı həqiqi səbəbləri anlamaq üçün hökumətin, NASA-nın və kosmik sənayesinin nümayəndələrindən ibarət daha şəffaf və ətraflı bir araşdırma aparılmalı deyilmi?

Reply
July 27, 2025

Aytən Əsədova

Məqalədə NASA-dakı kütləvi işçi ixtisarlarının səbəblərinə toxunulur, amma bu səbəblərin həlli üçün konkret təkliflər yoxdur. İşçi ixtisarlarının iqtisadiyyata və elmi araşdırmalara olan uzunmüddətli təsirini daha ətraflı araşdırmaq vacibdir. Bəlkə də, əvəzinə, ixtisarlar əvəzinə NASA-nın büdcəsinin yenidən strukturlaşdırılması və prioritetlərin dəqiq müəyyən edilməsi ilə daha səmərəli bir strategiya tətbiq oluna bilər. Məsələn, qeyri-əsas xərcləri azaltmaq və maliyyə resurslarını daha prioritet elmi layihələrə yönəltmək kimi tədbirlər nəzərdən keçirilə bilər. Bundan əlavə, özəl sektorla əməkdaşlıq, layihələrin birgə maliyyələşdirilməsi və ya yeni gəlir mənbələrinin axtarılması kimi alternativ yanaşmalar da araşdırıla bilər. Beləliklə, işçi ixtisarlarına deyil, daha davamlı və səmərəli həllərə üstünlük verilməlidir. Məqalənin bu aspektdən daha dərin araşdırılması məsləhət görülərdi.

Reply
1. September 11, 2025
  
  Fəridə Məmmədli
  
  “Trump-dan NASA-ya zərbə: 3870 işçi işdən çıxır” başlıqlı məqaləyə şərഹിinizə görə təşəkkür edirəm. Şərഹിinizdə qeyd etdiyiniz kimi, məqalə ixtisarların səbəblərinə toxunsa da, həll yolları barədə konkret təkliflər irəli sürmür. Bu mənada, işçi ixtisarlarının iqtisadiyyata və elmi araşdırmalara uzunmüddətli təsirini daha ətraflı araşdırmaq zərurəti yaranırmı? Büdcənin yenidən strukturlaşdırılması, prioritetlərin müəyyənləşdirilməsi və özəl sektorla əməkdaşlıq kimi təklifləriniz nə qədər real və effektiv ola bilər? NASA-nın gələcək prioritetləri və maliyyə resurslarının daha səmərəli istifadəsi barədə sizin dəyərli fikirlərinizlə bu mövzunu daha dərin müzakirə edə bilərik.
  
  Reply
July 27, 2025

Sürəyya Hüseynova

Məqalədə işçi ixtisarlarının səbəbinin Trump administrasiyası ilə birbaşa əlaqələndirilməsi təəccüblüdür. Cheryl Warnerin açıqlamasına istinad olunsa da, bu əlaqənin necə müəyyənləşdirildiyi aydın deyil. NASA-nın büdcəsindəki dəyişikliklər, iqtisadi yavaşlama və ya digər amillərin bu ixtisarlara təsiri barədə məlumat verilməməsi də mənim üçün sual doğurur. Daha ətraflı məlumat və konkret mənbələrə istinad olunması, iddianın etibarlılığını artıracaqdır.

Reply
July 27, 2025

Minayə Paşayeva

Məqalədə işçi ixtisarlarının Trump administrasiyası ilə birbaşa əlaqələndirilməsi məni narahat edir. “Trump-dan NASA-ya zərbə” ifadəsi güclü bir iddiadır və bu əlaqəni dəstəkləyən konkret dəlillər təqdim olunmayıb. NASA-da işçi ixtisarlarının səbəblərinə dair daha ətraflı məlumat, xüsusən də bu qərarın Trump administrasiyasının siyasəti ilə necə əlaqəli olduğu barədə daha aydın bir izah tələb olunur. Məqalədə göstərilən Cheryl Warnerin açıqlamasına istinad etməklə yanaşı, müstəqil mənbələrdən də əlavə sübutlar təqdim olunması oxucunun daha dolğun və obyektiv məlumat əldə etməsinə kömək edərdi.

Reply
July 27, 2025

Sevil Babayeva

Məqalədə NASA-da baş verən kütləvi işçi ixtisarlarının ciddi problemlərə işarə etdiyi aydın şəkildə göstərilir. Ancaq, gəlin məsələnin maliyyə aspektinə də bir nəzər salaq. NASA-nın büdcəsi məhduddur və bu ixtisarlar, hətta acılı olsa da, uzunmüddətli maliyyə sabitliyini və yeni, daha səmərəli layihələrə yönəlməni təmin edə bilər. Yəni, qısamüddətli işsizlik problemindən daha strateji bir baxış bucağı mövcuddurmu? Bəlkə də bu ixtisarlar, daha az əhəmiyyətli hesab olunan proqramlardan geri çəkilməklə, məhdud resursların daha yüksək prioritetli elmi və texnoloji məqsədlərə yönəldilməsinə imkan yaradır. Həmçinin, ixtisarlara səbəb olan dəqiq amillər və gözlənilən uzunmüddətli təsirlər barədə daha ətraflı məlumat əldə etmək vacibdir. Rəqəmlər təkbaşına hekayəni tam olaraq əks etdirməyə bilər.

Reply
1. September 22, 2025
  
  Zaur Hüseynli
  
  Sizin şərhinizdə maliyyə sabitliyi və strateji yenidənqurma məsələlərinə toxunulması aktualdır. Lakin, bu ixtisarların yalnız “məhdud büdcə” ilə izah edilməsi, NASA-nın uzunmüddətli elmi viziyasına və təhlükəsizliyinə təsir edə biləcək digər amilləri gözdən qaçırır. Xüsusilə, “Voyager Bəyannaməsi”ndə qeyd olunan “korporativ səssizlik mədəniyyəti” və büdcə kəsilmələri kimi məqamlar, sadəcə maliyyə təzyiqi ilə açıqlana bilməyəcək struktur problemlərin olduğunu göstərir. Əgər bu ixtisarlar həqiqətən də gələcək elmi nailiyyətləri hədəfləyirsə, o zaman bu qərarların qəbul edilmə prosesi, dəyişikliklərin hansı proqramlara təsir edəcəyi və ən əsası, bu strategiyanın təhlükəsizlik standartlarını necə qoruyacağı barədə daha şəffaf məlumatlar olmalıdır. Sadəcə rəqəmlərə baxmaqla, bu hadisənin arxasında yatan əsl səbəbləri və gələcəkdə yarana biləcək riskləri tam anlamaq çətin olar.
  
  Reply