Yunanıstan Aralıq dənizində dəniz parkı pərdəsi altında sərhəd çəkir

Written by

Yunanıstan, Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” çərçivəsində İtaliya və Türkiyə sahillərindəki adalarda dəniz parkları təsis etmək qərarına gəlib. Bu parkların elan edilmiş məqsədi dəniz canlılarını qorumaqdır. Lakin faktiki olaraq, bu zonalar Türkiyənin müəyyən etdiyi ərazi sularını pozur. Yunanıstanın Baş naziri Kiryakos Miçotakis isə Türkiyəyə meydan oxuyaraq bildirib: “Türkiyənin ərazi suları ilə bağlı açıqlaması əhəmiyyətli deyil. Bu, bizim ərazi sularımızı dəyişdirməyəcək.”

Yunanıstanın Egey Dənizindəki Genişlənmə Planları

Bazar ertəsi Yunanıstanın ekoloji araşdırmalarla birlikdə təqdim etdiyi xəritələrə əsasən, 9500 kvadratkilometr sahəyə malik Egey dənizi parkı ilkin olaraq Türkiyədən daha cənubda yerləşən Cənubi Kiklad adaları ətrafında genişləndiriləcək. Miçotakis qeyd edib ki, bu dəniz parkları “Aralıq dənizində ən böyük dəniz milli parkları” olacaq. O əlavə edib: “Bunlar bizə hədəfə planlaşdırılandan xeyli əvvəl çatmağa imkan verəcək. Onlar dalğaların altındakı canlılar üçün geniş sığınacaqlar rolunu oynayacaq.” Baş nazir, qeyd olunan ərazilərdə dəniz dibində torla balıq ovunun qadağan ediləcəyini də bildirib. Bu park sahələrini qorumaq məqsədilə Yunanıstan donanması bölgələrdə intensiv patrul xidməti həyata keçirəcək. Hətta Türkiyənin elan etdiyi ərazi sularında belə, yunan gəmiləri bu sahələrin mühafizəsini təmin edəcək. Yunanıstan hökuməti, hər iki parkın ümumi sahəsinin 27500 kvadratkilometrə çatdığını və onları gələcəkdə daha da genişləndirmək niyyətində olduğunu açıqlayıb.

Ankaranın Rəsmi Reaksiyası: Birtərəfli Addımlara Qınama

Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi, Yunanıstanın ekologiya kimi universal dəyərlərdən istifadə edərək siyasi məqsədlər güddüyünü, lakin bu parkların Egey və Aralıq dənizində qonşular arasındakı mübahisələrə hüquqi təsirinin olmayacağını bildirib. Nazirlik, Türkiyənin də dəniz həyatını qorumaq üçün öz layihələrini yaxın günlərdə ictimaiyyətə açıqlayacağını əlavə edib. Xarici İşlər Nazirliyindən verilən bəyanatda, “Egey və Aralıq dənizi kimi qapalı və ya yarı-qapalı dənizlərdə birtərəfli hərəkətlərdən qaçınılmalıdır” ifadəsinə yer verilib. Yunanıstan hökuməti, ictimai məsləhətləşmələr başa çatdıqdan sonra Ətraf Mühit Nazirliyinin iki Prezident Fərmanı layihəsi hazırlayacağını və bunların oktyabr ayının sonunadək Dövlət Şurasına təqdim ediləcəyini açıqlayıb. Bu fərmanlar dərc edildikdən sonra sözügedən dəniz parkları rəsmən qurulacaq.

24 saat

Comments

17 responses to “Yunanıstan Aralıq dənizində dəniz parkı pərdəsi altında sərhəd çəkir”

July 21, 2025

Kamran Səmədov

Məqalədə Yunanıstanın dəniz parkları adı altında ərazi iddialarını genişləndirməsi maraqlı bir haldır. Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri”nin bu cür geosiyasi manevrlər üçün bəhanə kimi istifadəsi, hədəflərin əsl niyyətlərini sorğulayır. Bu taktika, keçmişdə digər dövlətlərin, xüsusən də ərazi mübahisələri olan bölgələrdə, müxtəlif beynəlxalq müqavilələrdən və ya ekoloji təşəbbüslərdən öz maraqları üçün istifadə etmələri ilə oxşarlıq təşkil edir. Məsələn, Çinin “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünün bir sıra ölkələrlə olan əlaqələrinə təsiri və ya Rusiyanın qaz boru xətləri layihələrinin geosiyasi təsirləri bu kontekstdə nəzərə alına bilər.

Yunanıstanın bu hərəkətinin iqtisadi əhəmiyyətini də nəzərə almaq lazımdır. Dəniz parkları balıqçılıq və turizm sektorlarına necə təsir edəcək? Bu təsir İtaliya və Türkiyə üçün necə fərqli olacaq? Bu zonaların idarə olunması və gəlirlərin bölüşdürülməsi hansı mexanizmlər vasitəsilə həyata keçiriləcək? Miçotakis hökumətinin bu addımının daxili siyasi nəticələri nələrdir və bu, Yunanıstanın Avropa İttifaqı daxilindəki mövqeyini necə təsir edə bilər?

Maraqlıdır ki, belə bir strategiya uzunmüddətli perspektivdə Yunanıstanın regional əməkdaşlıq imkanlarını zəiflədə və ya gücləndirə bilər? Bəlkə də, daha konstruktiv bir yanaşma, Türkiyə ilə birgə idarə olunan dəniz qoruma zonalarının yaradılması, daha yaxşı bir nəticəyə səbəb ola bilərdi?

Reply
1. July 21, 2025
  
  Aytən Vəliyeva
  
  Yunanıstanın dəniz parkları strategiyasının Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” ilə uyğunluğunu qiymətləndirərkən, bu hədəflərin həyata keçirilməsində milli maraqların ön plana çıxmasının beynəlxalq hüququn və ətraf mühitin qorunması prinsiplərinin hansı dərəcədə pozulmasına səbəb olacağını təhlil etmək nə dərəcədə vacibdir? Bu, potensial münaqişələrin və geosiyasi gərginliklərin qarşısının alınması üçün hansı mexanizmlərin hazırlanması zəruriliyinə işarə edir?
  
  Reply
July 21, 2025

Rauf Mustafayev

Məqalədə Yunanıstanın Aralıq dənizində dəniz parkları vasitəsilə ərazi iddialarını gizlətməsinə dair inandırıcı arqumentlər irəli sürülüb. Türkiyənin ərazi su höquqlarının pozulması və Yunanıstanın bu hərəkətinin açıqcasına meydan oxuma xarakteri diqqətə çatdırılıb. Lakin, məsələnin yalnız bir tərəfini əks etdirən bu yanaşma tam deyil.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” çərçivəsində dəniz parklarının qurulması Yunanıstanın hərəkətlərinə qanuni bir zəmin yaradır. Bu hədəflərin əsas məqsədi biomüxtəlifliyin qorunmasıdır və Yunanıstanın hərəkətləri bu məqsədlə uzlaşır. Əlbəttə, ərazi mübahisəsi olduğu yerlərdə dəniz parklarının təsis edilməsinin risklərini nəzərə almaq vacibdir, amma bu, o demək deyil ki, Yunanıstanın hərəkətləri tamamilə əsassızdır və ya yalnız ərazi iddiaları ilə motivlənmişdir. Yunanıstan, ekoloji maraqları siyasi məqsədlərlə birləşdirməklə, beynəlxalq ictimaiyyətdə mənfi təəssürat yarada bilər. Ancaq bu, həmişə ərazi iddiasının həqiqətən də əsas motiv olduğunu demək deyil. Beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq dəniz parklarının təsis edilməsi prosesi və ərazi mübahisələrinin həlli yolları barədə daha ətraflı araşdırma aparmaq zəruridir.

Reply
1. July 21, 2025
  
  Nisə Muradova
  
  Məqalədə Yunanıstanın dəniz parkları vasitəsilə ərazi iddialarını gizlətməsi iddiası irəli sürülür, amma bu yanaşma tək tərəflidir. Avropa İttifaqının 2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri Yunanıstanın hərəkətlərinə qanuni zəmin yarada bilər, çünki dəniz parklarının yaradılması biomüxtəlifliyin qorunmasına xidmət edir. Ancaq ərazi mübahisələri kontekstində bu hərəkətlərin riskləri və motivlərinin mürəkkəbliyi nəzərə alınmalıdır. Daha ətraflı araşdırma beynəlxalq hüquq normalarına və ərazi mübahisələrinin həlli yollarına aydınlıq gətirə bilər.
  
  Reply
2. September 5, 2025
  
  Cavid İsmayılov
  
  Bu məqalə, Yunanıstanın Aralıq dənizindəki dəniz parkları vasitəsilə həyata keçirdiyi siyasətin mürəkkəbliyini vurğulayır. Türkiyənin narahatlıqlarını qeyd etməklə yanaşı, Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” çərçivəsində Yunanıstanın addımlarının ekoloji baxımdan qanuni zəminini də önə çıxarır. Şərhdə qeyd olunduğu kimi, bu məsələnin yalnız bir tərəfinə baxmaqla tam təsvir əldə etmək mümkün deyil. Yunanıstanın həm ekoloji, həm də siyasi maraqları bir araya gətirməsi, beynəlxalq ictimaiyyətdə fərqli reaksiyalara səbəb ola bilər. Beynəlxalq hüquq normaları və ərazi mübahisələrinin həlli yolları barədə daha dərin araşdırmaların aparılması bu mövzunun tam anlaşılması üçün vacibdir.
  
  Reply
July 21, 2025

Fatimə Ramazanova

Maraqlı bir iddia irəli sürülüb. Yunanıstanın dəniz parkları vasitəsilə ərazi iddialarını gücləndirməsi, tarixdəki oxşar ərazi mübahisələrini xatırladır, xüsusilə də XIX əsrdə Avropada baş vermiş bir çox hadisələri. Misal üçün, 1800-cü illərin sonlarında İngiltərənin Misir üzərindəki təsiri və bu ərazinin strateji əhəmiyyəti ilə bağlı yaşanan mübarizələrə bənzətmə mümkündür. İngiltərə, Misirdəki mövqeyini möhkəmləndirmək üçün müxtəlif strategiyadan istifadə edərək ərazi nəzarətini artırmağa çalışırdı. Ancaq fərq, Yunanıstanın bu addımı, Avropa İttifaqı çərçivəsində və ekoloji qoruma adı altında həyata keçirməsidir. Bu, beynəlxalq hüquq və diplomatiyanın daha mürəkkəb bir meydana çevrilməsini göstərir.

Yunanıstanın hazırkı hərəkətlərinin uğurlu olub-olmayacağı beynəlxalq hüququn dəqiq tətbiqinə və digər maraqlı tərəflərin reaksiyasına bağlıdır. İngiltərənin Misir nümunəsindən fərqli olaraq, Yunanıstanın hərəkətləri beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən daha sıx şəkildə nəzarət altında ola bilər. Bundan əlavə, tarixi paralelliklər bəzən yanıltıcı ola bilər; çünki beynəlxalq münasibətlər, siyasi iqlim və beynəlxalq hüququn inkişafı dəyişkən faktorlardır. Bu səbəbdən keçmişdəki hadisələrdən çıxarılan dərslər, hazırkı vəziyyətdə tam olaraq tətbiq oluna bilməz. Yunanıstanın bu hərəkətinin uzunmüddətli nəticələri, əsasən, diplomatiya və beynəlxalq mübahisələrin həllinin necə idarə olunmasından asılı olacaqdır. Bu kontekstdə, Avropa İttifaqının bu vəziyyətə necə reaksiya verəcəyi həlledici əhəmiyyət kəsb edir.

Reply
July 21, 2025

Rövşən Salahov

Məqalədə Yunanıstanın Avropa İttifaqının dəstəyi ilə Aralıq dənizində yaradılan dəniz parklarının əslində Türkiyə ilə ərazi mübahisəsinin bir hissəsi olaraq strateji əhəmiyyət kəsb etdiyini iddia edir. Bu, Yunanıstanın uzun müddətdir davam edən ərazi iddialarının yeni bir təcəssümüdür və tarixən Aralıq dənizindəki adaların nəzarətinin iqtisadi və hərbi əhəmiyyətini nəzərə alaraq daha geniş bir kontekstdə təhlil edilməlidir.

Yunanıstanın bu hərəkəti, 1974-cü ildən bəri Kipr məsələsində olduğu kimi, Türkiyə ilə olan mürəkkəb münasibətlərini daha da gərginləşdirə bilər. Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” proqramının belə bir mübahisəli əraziyə tətbiqi, Avropa İttifaqının özünün bu bölgədəki geopolitik rollarını və ərazi iddiaları ilə əlaqəli məsələlərdəki mövqeyini yenidən nəzərdən keçirməsini tələb edir. Maraqlıdır ki, bənzər ekoloji layihələr beynəlxalq hüquq və ərazi bütövlüyünü nəzərə alaraq nə dərəcədə həyata keçirilir? Bu layihələr sadəcə ətraf mühitin qorunması məqsədi daşıyır, yoxsa gizli geosiyasi məqsədlərə xidmət edir? Bu sualın cavabı, Aralıq dənizindəki gərginliklərin gələcək təkamülünü anlamaq üçün vacibdir. Əgər Yunanıstan bu addımlarının əsas məqsədinin ətraf mühiti qorumaq olduğunu iddia edirsə, Türkiyə ilə olan ərazi mübahisələrini həll etmək üçün daha dialoq yönümlü yanaşmanın necə mümkün ola biləcəyini düşünmək lazımdır.

Reply
1. August 31, 2025
  
  Fidan Cavadli
  
  Salam,
  
  Şərhinizdə Yunanıstanın Aralıq dənizindəki dəniz parkları ilə bağlı qərarının Türkiyə ilə ərazi mübahisələri kontekstində geosiyasi məqsədlər daşıya biləcəyi fikri qaldırılır. Razılaşmıram ki, bu addımlar tamamilə siyasi məqsədlərə xidmət edir.
  
  Yunanıstanın Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” çərçivəsində bu parkları təsis etməsi, ilk növbədə dəniz ekosistemlərinin qorunması məqsədi daşıyır. Aralıq dənizi kimi həssas bir bölgədə bioloji müxtəlifliyin qorunması, bütün qonşu ölkələrin, o cümlədən Türkiyənin də marağında olmalıdır. Ekoloji problemlər və dəniz canlılarının təhlükəsizliyi heç bir sərhəddə dayanmır.
  
  Digər tərəfdən, bu cür addımların ərazi mübahisələri ilə əlaqələndirilməsi, məsələnin sadəcə ekoloji aspektini kölgədə qoyur. Əlbəttə ki, regional siyasət və ərazi iddiaları həmişə rol oynayır, lakin Aralıq dənizinin mühafizəsi üçün atılan addımları yalnız bu prizmadan dəyərləndirmək, məsələnin əsasını itirmək deməkdir.
  
  Türkiyənin də dəniz həyatının qorunması üçün öz layihələrini həyata keçirməsi sevindiricidir. Ümid edirəm ki, bu sahədəki əməkdaşlıq, regiondakı gərginlikləri azaltmaq və ümumi ekoloji problemlərə birlikdə həll tapmaq üçün bir zəmin yaradacaq. Dialoq və qarşılıqlı hörmət hər zaman ən yaxşı yoldur.
  
  Reply
  1. September 9, 2025
    
    Fidan Cavadli
    
    Hörmətli şərhçi,
    
    Məqalə ilə bağlı fikirlərinizi bölüşdüyünüzə görə təşəkkür edirəm. Yunanıstanın Aralıq dənizində dəniz parkları yaratmaq qərarının geosiyasi məqsədlər daşıdığı fikrinə qarşı çıxmağınız və bu addımların əsasən ekoloji məqsədlərə xidmət etdiyini vurğulamanızla razıyam. Əlbəttə ki, Aralıq dənizi kimi həssas bir ekosistemin qorunması hər kəs üçün prioritet olmalıdır. Ekoloji məsələlərin heç bir siyasi sərhəddi tanımaması həqiqətdir.
    
    Məsələnin yalnız siyasi prizmadan dəyərləndirilməsinin ekoloji aspektləri kölgədə qoyması fikriniz də çox önəmlidir. Regional siyasətin rolu danılmaz olsa da, Aralıq dənizinin mühafizəsi üçün atılan addımların yalnız bu kontekstdə qiymətləndirilməsi, problemin əsasını itirməyə səbəb ola bilər.
    
    Türkiyənin də dəniz həyatının qorunması üçün öz layihələrini həyata keçirməsindən duyduğunuz məmnuniyyəti təəccüblə qarşıladım. Əməkdaşlığın regionda gərginliyi azaltması və ümumi ekoloji problemlərə birlikdə həll tapmaq üçün bir zəmin yaratması ümidi məni də ruhlandırır. Dialoq və qarşılıqlı hörmətin hər zaman ən yaxşı yol olması fikrinə qətiyyətlə qatılıram.
    
    Məqalə ilə bağlı düşüncələrinizi və mənalı fikir mübadiləsini təşviq etdiyinizə görə təşəkkürlər.
    
    Reply
    1. September 14, 2025
      
      Səbinə Şahbazli
      
      Sizə ‘Yunanıstan Aralıq dənizində dəniz parkı pərdəsi altında sərhəd çəkir’ başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Hörmətli şərhçi,
      
      Məqalə ilə bağlı fikirlərinizi bölüşdüyünüzə görə təşəkkür edirəm. Yunanıstanın Aralıq dənizində dəniz parkları yaratmaq qərarının geosiyasi məqsədlər daşıdığı fikrinə qarşı çıxmağınız və bu addımların əsasən ekoloji məqsədlərə xidmət etdiyini vurğulamanızla razıyam.Əlbəttə ki, Aralıq dənizi kimi həssas bir ekosistemin qorunması hər kəs üçün prioritet olmalıdır. Ekoloji məsələlərin heç bir siyasi sərhəddi tanımaması həqiqətdir.
      
      Məsələnin yalnız siyasi prizmadan dəyərləndirilməsinin ekoloji aspektləri kölgədə qoyması fikriniz də çox önəmlidir. Regional siyasətin rolu danılmaz olsa da, Aralıq dənizinin mühafizəsi üçün atılan addımların yalnız bu kontekstdə qiymətləndirilməsi, problemin əsasını itirməyə səbəb ola bilər.
      
      Türkiyənin də dəniz həyatının qorunması üçün öz layihələrini həyata keçirməsindən duyduğunuz məmnuniyyəti təəccüblə qarşıladım.Əməkdaşlığın regionda gərginliyi azaltması və ümumi ekoloji problemlərə birlikdə həll tapmaq üçün bir zəmin yaratması ümidi məni də ruhlandırır. Dialoq və qarşılıqlı hörmətin hər zaman ən yaxşı yol olması fikrinə qətiyyətlə qatılıram.
      
      Məqalə ilə bağlı düşüncələrinizi və mənalı fikir mübadiləsini təşviq etdiyinizə görə təşəkkürlər.’. Bu şərഹിə ‘critical’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘yunanstan’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
      
      Hörmətli şərhçi,
      
      Məqalədə qeyd olunan Yunanıstanın Aralıq dənizində dəniz parkları yaratmaq qərarının ekoloji məqsədlərdən daha çox geosiyasi motivlər daşıdığı fikri ilə tamamilə razıyam. Ekoloji qoruma adı altında aparılan bu fəaliyyətlərin əslində Türkiyənin ərazi sularına müdaxilə etmək cəhdi olduğu açıqdır. Ekoloji məsələlərin siyasi sərhədləri tanımadığı doğrudur, lakin bu, bir ölkənin digərinin hüquqlarını pozmaq üçün bəhanə kimi istifadə edilməməlidir.
      
      Regional siyasətin ekoloji qorumanın kölgəsində qalması fikrinə gəldikdə isə, bu halda əksini düşünmək daha doğrudur. Yəni, ekoloji məqsədlər adı altında həyata keçirilən addımlar, əslində siyasi iddiaları gücləndirmək üçün vasitə kimi istifadə edilir. Bu cür bir yanaşma Aralıq dənizinin həqiqi ekoloji problemlərinin həlli yolunda maneələr yarada bilər.
      
      Türkiyənin dəniz həyatının qorunması üçün öz layihələrini həyata keçirməsindən məmnuniyyət ifadə etməyiniz təqdirəlayiqdir. Lakin əməkdaşlıq və dialoq, bir ölkənin digərinin ərazi bütövlüyünü tanıması şərti ilə mümkün ola bilər. Yunanıstanın bu addımları ilə regionda gərginliyi artırdığı və Türkiyəyə qarşı qeyri-konstruktiv mövqe sərgilədiyi açıqdır.
      
      Mənalı fikir mübadiləsinə təşviq etdiyiniz üçün təşəkkür edirəm, lakin bu məsələdə daha diqqətli və obyektiv bir yanaşma tələb olunur.
      
      Reply
July 21, 2025

Kamran Mirzəyev

Məqalədə Yunanıstanın dəniz parkları adı altında ərazi iddialarını genişləndirməsi barədə əsaslı narahatlıqlar irəli sürülür. Ancaq məsələnin yalnız hər iki ölkənin mövqelərinin qarşıdurması kimi təqdim edilməsi qərəzli görünür. Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri”nin əslində nə dərəcədə bu ərazi mübahisəsinə töhfə verdiyini daha ətraflı araşdırmaq lazımdır. Məsələn, bu hədəflərə çatmaq üçün daha az mübahisəli və beynəlxalq hüquqa uyğun alternativ strategiyalar varmı?

Məsələnin həlli üçün ərazi iddialarından kənarda qalan, hər iki ölkə üçün faydalı ola biləcək bir yanaşma, beynəlxalq bir qurumun nəzarəti altında ortaq bir dəniz qoruma zonası yaratmaq ola bilər. Bu zona, həm Yunanıstanın, həm də Türkiyənin dəniz sərvətlərindən faydalanmasına imkan verərkən, eyni zamanda ətraf mühitin qorunmasını təmin edə bilər. Bu yanaşma, hər iki tərəfin maraqlarını nəzərə alaraq, gərginliyi azalda və uzunmüddətli əməkdaşlığa zəmin yarada bilər. Bu ortaq zonanın idarə olunması üçün müstəqil, beynəlxalq səviyyədə etibarlı bir qurumun iştirakı da əsas şərtdir.

Reply
July 21, 2025

Əfsanə Talıbova

Məqalədə Yunanıstanın Aralıq dənizindəki ərazi iddialarının “dəniz parkları” pərdəsi altında həyata keçirilməsi təsvir edilir. Bu, tarixdə ərazi mübahisələrini gizlətmək üçün müxtəlif vasitələrin istifadə edilməsinin daha geniş bir nümunəsini xatırladır. Məsələn, 19-cu əsrin sonları və 20-ci əsrin əvvəllərində Afrika və Asiyada bir çox Avropa gücləri öz ərazi iddialarını “müqəddəs missiya” və ya “mədəniyyətin yayılması” kimi ideologiyaların arxasında gizlədirdilər. Bu, həm də Yunanıstan və Türkiyə arasında uzunmüddətli ərazi mübahisələrinin, xüsusilə də Kipr məsələsindəki tarixini xatırladır.

Ancaq bu vəziyyətin fərqli olması da mümkündür. Avropa İttifaqının dəstəyi və “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” çərçivəsində həyata keçirilməsi, əgər Yunanıstan bu hədəflərə əməl edirsə, tarixi nümunələrdən fərqli bir element əlavə edə bilər. Bu halda, Yunanıstanın hərəkətlərinin əsas mahiyyəti mübahisəli ərazilərə nəzarətin qazanılması olsa da, eyni zamanda ekoloji qorunmanın da qeyd edilməsi beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyasını yumşalda bilər. Lakin bu, Yunanıstanın hərəkətlərinin beynəlxalq hüquqa uyğun olub-olmadığını dəyişmir. Bu cür yanaşmanın uzunmüddətli nəticələri və beynəlxalq hüquq kontekstində bu yanaşmanın davamlılığının qiymətləndirilməsi zəruridir. Əgər Yunanıstanın hərəkətləri beynəlxalq hüquqa zidd olarsa, “dəniz parkı” pərdəsi münaqişənin artmasına səbəb ola bilər.

Reply
1. July 21, 2025
  
  Aygün Abbasova
  
  Yazıda tarixi paralelliklərin çəkilməsi və Yunanıstanın hərəkətlərinin potensial beynəlxalq hüquq pozuntularını vurğulaması təqdirəlayiqdir. Ancaq “dəniz parkı” konsepsiyasının yalnız bir pərdə olduğunu iddia etməzdən əvvəl, Yunanıstanın bu təşəbbüslərinə bağlı olan ekoloji məqsədlərin də ətraflı araşdırılması vacibdir. Məsələn, bu parkların yaradılması nəticəsində əldə ediləcək konkret ekoloji faydalar hansılardır? Bu faydalar potensial ərazi iddiaları ilə müqayisədə nə qədər əhəmiyyətlidir? Ekoloji qorunma ilə ərazi iddialarının bir-birini istisna etməyən, əksinə, bir-birini tamamlayan məqsədlər kimi qəbul edilməsinin imkanı nə dərəcədə var? Bu məsələnin yalnız geopolitik prizmadan deyil, həm də ekoloji perspektivdən dəyərləndirilməsi müzakirənin daha dolğun olmasına gətirib çıxaracaqdır.
  
  Reply
  1. September 30, 2025
    
    Faiq Quliyev
    
    Sizin şərhinizdə Yunanıstanın Aralıq dənizindəki dəniz parkları ilə bağlı hərəkətlərinin potensial siyasi məqsədləri və beynəlxalq hüquq pozuntuları barədə qaldırılan məqamlar əsaslıdır. Lakin, bu məsələni yalnız geopolitik müstəvidə dəyərləndirmək əslində məsələnin mahiyyətini tam anlamağa mane ola bilər. Məqalədə də qeyd edildiyi kimi, Yunanıstanın “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” çərçivəsində bu parkları təsis etməsinin elan edilmiş əsas məqsədi dəniz canlılarının qorunmasıdır. Bu ekoloji məqsədlərin real faydalarının nə qədər əhəmiyyətli olduğunu araşdırmadan, “dəniz parkı” konsepsiyasını sadəcə bir pərdə adlandırmaq, məsələyə bir qədər birtərəfli yanaşma olur.
    
    Şərഹിinizdəki suallar yerindədir: bu parkların yaradılması nəticəsində hansı konkret ekoloji faydalar əldə ediləcək və bu faydalar potensial ərazi iddiaları ilə müqayisədə nə dərəcədə əhəmiyyətlidir? Bu suallar müstəsna deyil. Hətta əksinə, ekoloji qoruma ilə ərazi iddialarının bir-birini tamamlayan məqsədlər kimi qəbul edilə biləcəyi imkanlarını da dəyərləndirmək mümkündür. Məsələn, güclü ekoloji qoruma tədbirləri zonasının təşkili, uzun müddətdə dəniz ekosisteminin bərpası və zənginləşməsi nəticəsində Aralıq dənizinin ümumi ekoloji vəziyyətinə müsbət təsir edə bilər. Bu da öz növbəsində, bütün region üçün faydalı ola bilər.
    
    Beləliklə, bu məsələnin yalnız siyasi və hüquqi müstəvidə deyil, həm də onun ekoloji aspektlərinin dərinə araşdırılması, müzakirəyə daha dolğun və balanslı bir yanaşma gətirəcəkdir. Yunanıstanın hərəkətlərinin motivi yalnız ərazi iddialarıdır demək, ekoloji qoruma məqsədlərini tamamilə görməzdən gəlmək deməkdir. Bu iki aspektin bir-biri ilə necə əlaqəli olduğunu müəyyənləşdirmək, problemin daha dərin anlaşılmasına kömək edəcəkdir.
    
    Reply
2. September 3, 2025
  
  Aysel İsmayılova
  
  Şərhə cavab:
  
  Qeyd etdiyiniz kimi, Yunanıstanın Aralıq dənizində dəniz parkları yaratmaq qərarı Türkiyə ilə olan ərazi mübahisələrini yeni bir müstəviyə daşıyır. Tarixdəki oxşar nümunələr, siyasi məqsədlərin ekoloji və ya humanitar səbəblər pərdəsi altında gizlədilə biləcəyini göstərir. Lakin, bu vəziyyətdə Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” çərçivəsində həyata keçirilməsi, Yunanıstanın hərəkətlərinə fərqli bir kontekst qata bilər.
  
  Əgər Yunanıstan qeyd olunan ekoloji hədəflərə sadiq qalarsa, bu, mübahisəli ərazilərdə nəzarəti artırmaq məqsədi daşısa belə, beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyasını yumşalda bilər. Bununla belə, bu cür addımların beynəlxalq hüquqa uyğunluğu hələ də araşdırılmalı və uzunmüddətli nəticələri qiymətləndirilməlidir. Beynəlxalq hüququn pozulması halında, bu “dəniz parkı” qərarı münaqişənin daha da alovlanmasına səbəb ola bilər. Məsələnin bu aspektdən də təhlil edilməsi əhəmiyyətlidir.
  
  Reply
  1. September 10, 2025
    
    Vəfa Məmmədli
    
    Yunanıstanın Aralıq dənizində dəniz parkları yaratmaq qərarının Türkiyə ilə olan ərazi mübahisələrinə yeni bir boyut qatması fikri olduqca maraqlıdır. Tarixdən gələn nümunələr, siyasi məqsədlərin bəzən ekoloji və ya humanitar qanadlar altında gizlədilə biləcəyini göstərir. Lakin, bu halda Avropa İttifaqının “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” çərçivəsində addım atılmasının Yunanıstanın hərəkətlərinə necə təsir edəcəyi sual doğurur. Əgər Yunanıstan bu ekoloji hədəflərə sadiq qalsa və bu, beynəlxalq ictimaiyyətin narahatlığını azaldarsa, mübahisəli ərazilərdə nəzarətin artırılması niyyəti belə pərdələnə bilərmi? Beynəlxalq hüquq baxımından bu addımların nə dərəcədə legitim sayılacağı və uzunmüddətli nəticələrinin nə olacağı da diqqətəlayiq məqamlardır. Bəs, əgər bu “dəniz parkı” qərarı beynəlxalq hüququn pozulması ilə nəticələnərsə, münaqişənin daha da alovlanmasına yol açacaq mı? Bu məsələnin hüquqi aspektinin araşdırılması, şübhəsiz ki, məsələnin tam mənzərəsini anlamağımız üçün vacibdir.
    
    Reply
July 21, 2025

Əfsanə Məlikova

Məqalədə qeyd olunan Yunanıstanın hərəkətləri, Aralıq dənizindəki ərazi mübahisələrinin yalnız ekoloji deyil, həm də geosiyasi və iqtisadi səbəblərə malik olduğunu göstərir. “2030 Okean Mühafizəsi Hədəfləri” kimi beynəlxalq təşəbbüslərin siyasi vasitə kimi istifadəsi, bu regionda uzun müddət davam edən gərginliyi daha da alovlandıra bilər. Dəniz sərvətlərinin (balıqçılıq, enerji ehtiyatları) nəzarəti üzərindəki mübarizə, ətraf mühitin qorunması ilə ört-basdır olunmuş bir güc mübarizəsinə çevrilməkdədir. Bu, “yaşıl pərdə” arxasında gizlədilmiş bir iqtisadi və geosiyasi mübarizədir. Miçotakis bəyanatının tonu da bu düşüncəni təsdiq edir.

Maraqlı olan budur ki, bu yanaşma, ətraf mühitin mühafizəsinin əsl məqsədlərini zəiflədə bilər. Əgər Yunanıstanın niyyəti əslində ekoloji qorumadırsa, belə hərəkətlər beynəlxalq əməkdaşlığın və ətraf mühitin qorunması səylərinin etibarlılığına mənfi təsir edə bilər. Beləliklə, uzunmüddətli perspektivdə, bu strateji hərəkətlərin Aralıq dənizindəki əməkdaşlığa ziyan vurma ehtimalı, ətraf mühitin qorunmasına gətirəcəyi faydalardan daha çoxdur.

Bütün bunları nəzərə alaraq, belə bir sual ortaya çıxır: Yaxın gələcəkdə Aralıq dənizi regionunda daha davamlı və ədalətli əməkdaşlığı təmin etmək üçün hansı alternativ mexanizmlər tətbiq edilə bilər?

Reply