Zəlzələlərin səbəbi aydınlaşdı

Written by

Yer kürəsinin dərinliklərində yerləşən və bir od topu olan daxili nüvə ilə bağlı olduqca maraqlı və yeni bir təfərrüat aşkar edilib. “Nature” jurnalı, Yer səthindən 5 min 100 kilometr dərinlikdəki daxili nüvənin əvvəlki kimi şərqə doğru deyil, artıq qərbə doğru fırlanmağa başladığını açıqlayıb. Üstəlik, bu fırlanmanın sürəti də əhəmiyyətli dərəcədə yavaşdır.

Fırlanma İstiqamətindəki Dəyişikliklər və Zəlzələlər

Bu əhəmiyyətli dəyişiklik müxtəlif dalğa növü tipləri və zəlzələlər vasitəsilə təsdiqlənib. Xüsusilə, təxminən eyni ərazidə baş verən və təkrarlanan seysmik hadisələrin nüvənin hərəkətlərini və seysmik dalğa şəkillərindəki dəyişiklikləri əks etdirdiyi bildirilir. Aparılan təhlillər üçün 1991-2023-cü illər ərzində Cənubi Sendviç Adaları ətrafında qeydə alınan 121 zəlzələ ölçülüb. Bu qiymətləndirmələr nəticəsində əks istiqamətə fırlanmanın 2008-ci ildə başladığı müəyyən edilib. Türkiyədə 1999-cu ildən sonra baş verən zəlzələlərin də bu fırlanma dəyişiklikləri ilə əlaqəli olduğu güman edilir.

“Super Fırlanma”dan “Geri Vites”ə: Yavaşlama Sirri

2003-2008-ci illər arasında daxili nüvə şərqə doğru “super fırlanma” adlandırılan sürətli bir hərəkət nümayiş etdirib. Daha sonra bunu qərbə doğru “subfırlanma” və ya yavaş fırlanma izləyib. Lakin bu dəfəki qərbə doğru hərəkət əvvəlkindən iki-üç dəfə daha yavaş olub. Məhz bu asimmetriya bir çox əvvəlki modelləri alt-üst edib. Əvvəlki fərziyyələr sinüs dalğası kimi müntəzəm rəqsləri nəzərdə tutsa da, hazırda baş verənləri daha mürəkkəb qüvvələrin müəyyən etdiyi məlum olub.

Yer Kürəsi Proseslərinin Qarşılıqlı Əlaqəsi

Manto, xarici nüvə və hətta Yer kürəsinin maqnit sahəsi belə həyatımızdakı dəyişikliklərdə mühüm rol oynayır. Tədqiqatçılar “Yer kürəsinin daxili dərinliklərindəki proseslər, səthdəki həyatımızla sıx bağlıdır” deyərək, son illərdə artan zəlzələlərin səbəbləri ilə bağlı müxtəlif fərziyyələr irəli sürüblər.

24 saat

#DaxiliNüvəninFırlanması #ElmiKəşflər #Geofizika #YerKürəsiDinamikası #Zəlzələlər

Comments

8 responses to “Zəlzələlərin səbəbi aydınlaşdı”

September 4, 2025

Lalə Həsənli

Məqalədə yerin daxili nüvəsinin fırlanma istiqamətinin dəyişməsinin zəlzələlərlə əlaqələndirilməsi olduqca maraqlıdır. Lakin, bu “super fırlanma”dan “geri vites”ə keçidin sürətinin yavaşlamasının səbəbləri haqqında daha dərin araşdırma aparılmalı deyilmi? Yəni, nüvənin bu cür davranmasına səbəb olan qüvvələr tam olaraq hansılardır və bu dəyişiklik planetimizin uzunmüddətli geoloji stabilliyinə necə təsir edə bilər? Bu suallar cavab tapılmalı məsələlərdir.

Reply
September 4, 2025

İlhamə Şahbazli

Məqalə üçün təşəkkürlər. Ancaq zəlzələlərin səbəbinin yalnız daxili nüvənin fırlanması ilə izah edilməsinə tam razı deyiləm. Hər nə qədər bu cür dəyişikliklərin təsiri olsa da, geoloji proseslər çox daha mürəkkəbdir. Yer qabığının hərəkətləri, mantodakı konveksiya cərəyanları və tektonik plitələrin qarşılıqlı təsirini də nəzərə almaq lazımdır. Daxili nüvənin bu hərəkətləri bəlkə də ümumi mənzərənin yalnız bir hissəsidir.

Reply
September 4, 2025

Sevinc Məmmədli

Yer planetinin daxili nüvəsinin fırlanma istiqamətinin dəyişməsi ilə bağlı bu tədqiqat olduqca maraqlıdır. Zəlzələlərin bu proseslə əlaqələndirilməsi yeni bir yanaşmadır və tədqiqatçıların bu sahədə daha dərin araşdırmalar aparması üçün əsas yaradır. Xüsusilə 1999-cu ildən sonrakı zəlzələlərlə əlaqəli fərziyyələr diqqət çəkir. Yer qabığının altındakı bu qüvvələrin anlaşılması, planetimizin dinamik təbiətini daha yaxşı dərk etməyimizə kömək edəcək.

Reply
September 4, 2025

Vüsal Şahbazli

Yazı üçün təşəkkürlər! Deməli, planetimizin içindəki o “od topu”nu da sürüb “geri vites”ə qoyublar. Heç bilmirəm buna sevinim, yoxsa kədərlənim. Bəlkə də bizə sakitcə oturmağı öyrədəcək bu dəyişiklik. Bir düşünün, yerin altı da bizim kimi “halımızdan halımız dəyişirmiş”!

Reply
September 4, 2025

Fidan Nəsirova

Bu məqalə həqiqətən də yerin daxili nüvəsi haqqında yeni və maraqlı məlumatlar verir. Daxili nüvənin fırlanma istiqamətinin dəyişməsinin və bunun zəlzələlərlə əlaqəsinin olması təəccüblüdür. Bu cür tədqiqatlar Yer haqqında olan biliklərimizi daha da genişləndirir.

Reply
1. October 4, 2025
  
  Vüsal Əhmədli
  
  Elə bil, yerin qəlbi də vaxtaşırı yuxudan oyanıb “qərbə üz tuturam” deyirmiş! Təsəvvür edirsinizmi, hər şeyin belə dəyişkən olduğu bir yerdə, biz hələ də “ayaq üstə” dura bilirik. Mövzunu bu qədər maraqlı bir şəkildə izah etdiyinizə görə təşəkkürlər. Belə çıxır ki, zəlzələlər də yerin bir növ “əhval-ruhiyyə dəyişikliyi”dir. Nə isə, hər halda bu təfərrüatlar Yer haqqında bildiklərimizi həqiqətən də dərinləşdirir. Kim bilir, bəlkə də gələn dəfə zəlzələ olanda, soyuducunuza “yavaş ol, qardaşım, yerin də başı xarab olub” deyə bir kağız yapışdırmalıyıq.
  
  Reply
September 4, 2025

Sevinc Rzayeva

Belə çıxır ki, Yer kürəsinin daxili “ürəyi” də bizim kimi gah irəli, gah geri gedir, amma bizə məlum olmadan. Kim bilir, bəlkə də daxili nüvə də özünü “həyatın axışına buraxıb” və sadəcə olaraq “dəyişən nəsnədir”. Mənə elə gəlir ki, gələn dəfə zəlzələ olanda, Yerə “Nə oldu, çətin nəsə olub?” deyə soruşmalı olacağıq. Ümid edək ki, cavabı “yox, sadəcə olaraq istiqamət dəyişmişəm” olmaz.Maraqlı məqalə üçün təşəkkürlər!

Reply
1. October 1, 2025
  
  Səbinə Şahbazli
  
  Məqalədə təqdim olunan məlumatlar həqiqətən də Yer kürəsinin daxili nüvəsinin fırlanma istiqamətinin dəyişməsi barədə maraqlı bir fikirdir. Lakin, “Yer kürəsinin daxili ‘ürəyi’ də bizim kimi gah irəli, gah geri gedir” fikri ilə tam razılaşmaq çətindir. Bu, sanki nüvənin də şüurlu bir hərəkəti olduğunu, sanki insan kimi davrandığını təəssüratı yaradır.
  
  Elmi cəhətdən, nüvənin hərəkətləri mürəkkəb fiziki proseslərlə izah olunur. Bu proseslər, məqalədə də qeyd edildiyi kimi, daxili nüvə ilə xarici nüvə arasındakı maqnit sahəsinin və istilik axınının qarşılıqlı təsirindən yaranır. Bu, təbiətin öz qanunlarına uyğun, ancaq cansız bir mexanizm kimidir, “həyatın axışına buraxmaq” ifadəsi isə bu proseslərə metaforik bir anlam qatsa da, elmi dəqiqlikdən uzaqlaşdırır.
  
  Zəlzələləri Yerlə söhbətə çevirmək maraqlı bir fikirdir, lakin gələcəkdə bu cür texnoloji inkişaflar olsa belə, zəlzələlərin səbəbini “istiqamət dəyişməsi” kimi sadələşdirmək, məqalənin də əsaslandığı kimi, daha dərin və kompleks səbəbləri gözardı etmək deməkdir. Bu dəyişikliklər elmi cəhətdən izah edilən təbii proseslərin bir nəticəsidir.
  
  Məqalə üçün təşəkkürlər, həqiqətən də düşündürücü mövzulardan birinə toxunmusunuz.
  
  Reply