9/11 Terrorçusu Xalid Şeyx Məhəmmədin Razılaşma Təklifi Məhkəmə Tərəfindən Ləğv Edildi

9/11 Hücumlarının Əsas Təşkilatçısının Günahı Etiraf Etmə Razılaşması Ləğv Edildi

ABŞ federal apellyasiya məhkəməsi cümə günü 2001-ci il 9/11 hücumlarının əsas təşkilatçısı sayılan Xalid Şeyx Məhəmmədi edam riskindən xilas edəcək günahı etiraf etmə razılaşmasını ləğv edib. Vaşinqtondakı federal apellyasiya məhkəməsinin qərarı, iki on ildən çoxdur davam edən və hüquqi, logistik problemlərlə müşayiət olunan hərbi prokurorluğun işini yekunlaşdırmaq cəhdini puça çıxardı. Bu qərar Birləşmiş Ştatlara qarşı törədilmiş ən dağıdıcı hücumlardan birini planlaşdırmaqda ittiham olunan şəxsi ədalətə təslim etmək üçün aparılan uzunmüddətli mübarizənin tezliklə başa çatmayacağına işarədir.

Müdafiə Nazirinin Razılaşmanı Ləğv Etmə Səlahiyyəti

İki il davam edən danışıqlardan sonra, hərbi prokurorlar və Pentaqonun Kubadakı Quantanamo körfəzindəki yüksək vəzifəli rəsmisi tərəfindən bir il əvvəl təsdiqlənən razılaşma, Xalid Şeyx Məhəmməd və digər iki müttəhim üçün şərti azadlığa buraxılma hüququ olmadan ömürlük həbs cəzası nəzərdə tuturdu. Xalid Şeyx Məhəmməd Nyu-Yorkdakı Dünya Ticarət Mərkəzi və Pentaqon üzərinə sərnişin təyyarələri ilə hücum planını hazırlamaqda və idarə etməkdə ittiham olunur. Təyyarələrdən biri Pensilvaniyadakı bir tarlaya düşmüşdü. Razılaşma həmçinin müttəhimləri 9/11 hücumları ilə bağlı qurban ailələrinin bütün suallarını cavablandırmağa məcbur edəcəkdi. Lakin o zamankı müdafiə naziri Lloyd Ostin razılaşmanı ləğv edərək, 9/11 hücumları kimi ciddi bir hücumda ölüm hökmü ilə bağlı qərarın yalnız müdafiə naziri tərəfindən verilməli olduğunu bildirdi. Cümə günü verilən qərarda qismən qeyd olunur ki, "Müdafiə Nazirinin razılaşmalardan geri çəkilmək üçün şübhəsiz hüquqi səlahiyyəti var idi; məhkəmə öncəsi razılaşmaların açıq və birmənalı mətni vədlərin icrasına başlanmadığını göstərir."

Məhkəmə Çəkişməsi və Hakimlərin Mövqeyi

Müttəhimlərin vəkilləri razılaşmanın artıq qanuni qüvvəyə mindiyini və Prezident Co Baydenin dövründə xidmət etmiş Ostinin onu ləğv etmək üçün gecikdiyini iddia edirdilər. Quantanamodakı hərbi hakim və hərbi apellyasiya heyəti müdafiə vəkilləri ilə razılaşmışdılar. Lakin Kolumbiya Dairəsi ABŞ Apellyasiya Məhkəməsi 2-1 səs nisbəti ilə Ostinin səlahiyyətləri daxilində hərəkət etdiyini və hərbi hakimin qərarının qüsurlu olduğunu müəyyən etdi. Apellyasiya heyəti daha əvvəl Bayden administrasiyası tərəfindən qaldırılan və daha sonra Prezident Donald Trampın administrasiyası tərəfindən davam etdirilən apellyasiya şikayətinə baxarkən razılaşmanı dayandırmışdı. Hakimlər Patrisiya Millett (Prezident Barak Obamanın təyin etdiyi hakim) və Neomi Rao (Prezident Donald Trampın administrasiyası tərəfindən təyin olunmuşdu) qeyd etdilər: "Toplantı səlahiyyətini lazımi şəkildə öz üzərinə götürən Nazir, "ailələrin və Amerika ictimaiyyətinin hərbi komissiya məhkəmələrinin keçirildiyini görmək imkanına layiq olduğu" qənaətinə gəldi. Nazir öz hüquqi səlahiyyətləri daxilində hərəkət etdi və biz onun qərarını şübhə altına almaqdan imtina edirik." Fərqli rəyində, Obama tərəfindən təyin edilmiş hakim Robert Uilkins isə "hökumət hərbi hakimin səhv etdiyini açıq və şübhəsiz sübut etməyə belə yaxınlaşmayıb" – deyə yazırdı.

Qurban Ailələrinin Reaksiyaları

Razılaşmaya etiraz edən ailə üzvlərindən biri olan Brett İqlson, cümə günü verilən apellyasiya qərarını "hələlik yaxşı qələbə" adlandırdı. Atası 9/11 hücumlarında həlak olanda 15 yaşında olan İqlsonun fikrincə, "günahı etiraf etmə razılaşması bu işi səliqəli bir bağlamaya büküb rəfə qoyub unutmaq deməkdir." O, müttəhimlərin suallara nə dərəcədə səmimi cavab verəcəyini şübhə altına alaraq, "cavabları almaq və həqiqəti tapmaq üçün yeganə etibarlı yolun məhkəmə və məhkəmə öncəsi fakt araşdırmaları olduğunu" bildirdi. Atası, yanğınsöndürən Duqlas Miller hücumlar zamanı öldürüləndə 6 yaşında olan Elizabet Miller isə razılaşmanı dəstəkləyənlər arasında idi. Miller qeyd etdi: "Əlbəttə, böyüyərkən, ilkin olaraq məhkəmə prosesi əla olardı. Lakin biz 2025-ci ildəyik və hələ də məhkəmə öncəsi mərhələdəyik." O, "məhkəmənin mümkün olmadığını" düşündüyünü və ölüm cəzasına ümumilikdə qarşı olduğunu bildirdi. Hüquqi müdafiə qrupu Konstitusiya Hüquqları Mərkəzi qərarı tənqid edərək, günahı etiraf etmə razılaşmaları olmadan işin heç vaxt həll olunmayacağını bildirdi. Vəkil Uells Dikson bəyanatında dedi: "Bu qərar Quantanamodakı 9/11 hücumları ilə bağlı hərbi məhkəmə işində ədalətin və məsuliyyətin davamlı olaraq təmin edilməməsinə gətirib çıxaracaq."

24 saat