ABŞ-Hindistan münasibətləri Trampın 50 faizlik tarifi ilə kəskinləşir

ABŞ-ın Hindistana tətbiq etdiyi 50 faizlik tarif ölkələr arasında ən yüksək həddə çataraq, ikitərəfli münasibətləri illərin ən aşağı səviyyəsinə endirsə də, bir məqam aydındır: ABŞ prezidenti Donald Tramp “dost-shoring”dən daha çox “onshoring” (istehsalın ölkə daxilinə qaytarılması) siyasətini üstün tutur. Ekspertlər belə düşünür. Çərşənbə günü ABŞ, Hindistanın Rusiya nefti idxalına görə əlavə 25 faizlik tarif tətbiq etdiyini elan etdi və ümumi rəqəmi 50 faizə çatdırdı. Bu addım əksər ekspertləri təəccübləndirdi, çünki Yeni Dehli Vaşinqtonla ticarət danışıqlarına başlayan ilk ölkələrdən biri idi və ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə Hindistanın Baş naziri Narendra Modi dəfələrlə ictimai bəyanatlarda bir-birlərinə heyranlıqlarını ifadə edərək, özlərini dost adlandırmışdılar. Braziliya, Hindistan qədər yüksək vergilərlə üzləşən yeganə digər ölkədir. "Ticarət danışıqlarının pozulması gözlənilməz oldu," deyə Kanada Sakit Okean Asiyası Fondunun strategiya və tədqiqatlar üzrə vitse-prezidenti Vina Nacibulla bildirdi. Nacibulla əlavə etdi ki, "Bu, çox çətin bir andır, bəlkə də uzun illərdən bəri münasibətlərdəki ən pis dövrdür və bu ölkəni razılaşması olmayan və ən yüksək tarif dərəcələri ilə üzləşən azsaylı ölkələr qrupuna daxil edir. Onlar indi praqmatik bir yol tapmalı və etibarı bərpa etmək üçün bir üsul tapmalıdırlar." Üç həftə ərzində qüvvəyə minəcək 50 faizlik vergilər şok yaratsa da, son bir neçə həftədə iki ölkə arasında fikir ayrılıqlarına işarə edən bir sıra hadisələr baş vermişdi. Keçən həftə ABŞ prezidenti Donald Tramp ticarət danışıqlarındakı çıxılmaz vəziyyətə görə Rusiya nefti və silahları aldığına görə Yeni Dehlini cəzalandıracağı ilə hədələmiş, hər iki ölkəni "ölü iqtisadiyyatlar" adlandırmışdı.

Danışıqlar dalana dirənir

Ötən il Hindistan və ABŞ arasında ikitərəfli ticarət təxminən 212 milyard dollar təşkil etmiş, bunun 46 milyard dolları bu ölkənin xeyrinə ticarət fərqi ilə nəticələnmişdi. Baş nazir Modi keçmişdə ikitərəfli ticarəti növbəti beş ildə 500 milyard dollara çatdırmağı planlaşdırdığını söyləmişdi. "Reuters" xəbər agentliyinin məlumatına görə, tarif danışıqları çərçivəsində Yeni Dehli ABŞ sənaye mallarından vergiləri aradan qaldırmağı təklif etmiş və müdafiə ilə enerji alışlarını artıracağını bildirmişdi. Həmçinin, ölkə daxilində güclü avtomobil lobbisinin təzyiqlərinə baxmayaraq, avtomobillərə tətbiq edilən vergiləri azaltmağı təklif etmişdi. Lakin Yeni Dehli yüz milyonlarla əsasən kasıb əhaliyə iş verən iki siyasi cəhətdən həssas sektor olan kənd təsərrüfatı və süd məhsulları üzərindən rüsumları aradan qaldırmaqdan imtina etdi. Bu mövqe Kanada kimi bəzi digər ölkələrin mövqeyinə bənzəyirdi. Nyu-Yorkdakı Asiya Cəmiyyəti Siyasət İnstitutunun Cənubi Asiya Təşəbbüsləri direktoru Farva Aamer ticarət müzakirəsi olması güman edilən söhbətə geosiyasi qatların da əlavə olunduğunu qeyd etdi. Ən aşkar məqam may ayında Hindistan və onun əzəli rəqibi Pakistan arasındakı son qarşıdurmanın necə başa çatması ilə bağlı fərqli qavrayış idi. ABŞ prezidenti Donald Tramp dəfələrlə atəşkəsə vasitəçilik etdiyini bildirmişdi. Yeni Dehli isə dəfələrlə Trampın barışıqda heç bir rolunun olmadığını və Modi ilə Trampın münaqişə zamanı heç vaxt danışmadığını vurğulamışdı. Digər tərəfdən, Pakistan ABŞ prezidenti Donald Trampı Nobel Sülh Mükafatına namizəd göstərəcəyini bildirib və keçmiş ABŞ prezidenti Co Bayden dövründə illərlə davam edən qeyri-müəyyənlikdən sonra ABŞ ilə əlaqələri bərpa etmək səyləri nəticəsində kritik minerallar və neft ehtiyatlarını araşdırmaq üçün ABŞ ilə razılaşmalar əldə edib, deyə Aamer bildirdi. Bütün bunlar Yeni Dehli üçün narahatlıq yaratmışdır və hazırda çətin bir yolu idarə etməyə çalışır. Aamer qeyd etdi ki, "Bu, Hindistanın xarici siyasətini sınaqdan keçirəcək" və "Rusiya ilə uzunmüddətli müdafiə və ticarət tərəfdaşlığı əlaqələrini saxlayaraq ABŞ ilə münasibətlərini inkişaf etdirib-etdirməyəcəyi sual altındadır." Yeni Dehli çərşənbə günü tətbiq edilən tarifi "ədalətsiz, əsassız və ağlabatmaz" adlandırıb və Rusiya nefti idxalının 1.4 milyard əhalisi olan millətinin enerji ehtiyaclarını təmin etmək məqsədinə əsaslandığını bildirib. Lakin bundan əlavə, "Yeni Dehli zəif görünmək istəmir," deyə Aamer vurğuladı. "Ölkənin qlobal mövqeyi var və Modinin də qlobal mövqeyi var, bu səbəbdən öz mövqeyini qorumalıdır. O, milli təhlükəsizliyinin xarici siyasətini istiqamətləndirdiyi mövqeyini davam etdirəcək." Montereydəki Orta Şərq Beynəlxalq Araşdırmalar İnstitutunun beynəlxalq ticarət professoru Robert Roqovski, Hindistan və ABŞ-ın gərginliklərə baxmayaraq əlaqələri bərpa etməyə çalışarkən "çox yaradıcı diplomatiya" gözlədiyini bildirdi. O, "Modi kimi şəxslərə güc tətbiq etmək qaçılmaz olaraq dəyişikliklərə və qarşılıqlı dəyişikliklərə gətirib çıxaracaq," dedi.

Sabitliyi pozan amillər

Hələlik, Yeni Dehli ikitərəfli ticarət müqavilələrini gücləndirməyə diqqət yetirə bilər, deyə Aamer bildirdi. Məsələn, ötən ay Böyük Britaniya ilə imzaladığı müqavilə və hazırda üzərində işlənilən Avropa İttifaqı ilə müqavilə kimi. Hindistan həmçinin Çin ilə münasibətlərini sabitləşdirməyə çalışır – ABŞ prezidenti Donald Tramp vəzifəyə gəldikdən və müttəfiqlərə vergilər tətbiq etdikdən sonra Avstraliya, Kanada və Yaponiya son aylarda bunu etdiyi kimi. Baş nazir Modi ayın sonunda Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının sammitində iştirak etməyi planlaşdırır. Bu, onun 2020-ci ildə Qalvan Çayı vadisində iki ölkə arasında qarşıdurma baş verdikdən sonra Çinə ilk səfəri olacaq. Lakin ABŞ-dan gələn ticarət zərbəsi, Hindistanın özünü istehsal mərkəzi və Çindən kənarda əlavə yerlər axtaran müəssisələr üçün bir seçim kimi göstərməyə çalışdığı bir vaxta təsadüf edir. Məsələn, aprel ayında "Apple" şirkəti ABŞ-da satılacaq bütün "iPhone" telefonlarının gələn ilə qədər Hindistanda yığılacağını bildirdi. Elektronika məhsulları hələlik vergilərdən azad olsa da, üzərində 50 faiz tarif etiketi olan bir ölkə iş üçün heç də cəlbedici deyil və bu, sadəcə "Trump tətbiq etdiyi vergilərdən" onsuz da hiss olunan qeyri-sabitlik və qeyri-müəyyənliyə əlavə edir, deyə Nacibulla bildirdi.

24 saat