) istifadə etməmək tövsiyə olunur. 180 il sonra qutudan çıxan bildiriş tarixi yenidən yazır

admin

180 illik itkin: Tarixi dəyişdirən bildiri üzə çıxdı

Written by

24 saat

in

UNUDULMUŞ KÖLƏLİYƏ QARŞI BƏYANNAMƏ ORTAYA ÇIXDI: AMERİKA TARİXİNİN ƏN GİZLİ SƏNƏDLƏRİNDƏN BİRİ

Amerikanın Massaçusets ştatında könüllü olaraq arxiv işləri aparan Cennifer Kromak XVIII və XIX əsrlərə aid kilsə jurnallarını araşdırarkən gözlənilməz bir kəşfə imza atıb. On illərlə karton qutularda saxlanılan sənədlər arasında, təxminən 1.5 metr uzunluğunda əlyazma bir parşomenə rast gəlib.

TARİXİN ƏN ÖNƏMLİ BƏYANNAMƏLƏRİNDƏN BİRİ: KÖLƏLİYƏ QARŞI Duruş

Sənəd 2 mart 1847-ci il tarixində Bostonda imzalanmışdı və üzərində 116 Nyu-İngiltərə Baptist din xadiminin imzası vardı. “Köləliyə Qarşı Qərar və Etiraz Bəyannaməsi” başlığını daşıyan bu parşomen, Amerikada köləliyə qarşı hərəkatın ən erkən və güclü mövqelərindən biri hesab olunur. Daha əvvəl Harvard və Braun universitetlərinin tədqiqatçıları tərəfindən intensiv şəkildə axtarılsa da, əsli bir cür tapıla bilməmiş, sonuncu dəfə 1902-ci ildə bir tarix kitabında surətinə rast gəlinmişdi.

“MÜQƏDDƏS QRAAL” NİTELİYİNDƏKİ TARİXİ SƏNƏD

Amerikan Baptist Kilsələrinin Massaçusets üzrə İcraçı Direktoru Rahibə Dayan Becar, tapılan sənədi “köləliyə qarşı dövrün Baptist arxivlərinin Müqəddəs Qraalı” kimi qiymətləndirib. Parşomen, Amerikan İç Savaşından düz 14 il əvvəl kilsə rəhbərlərinin köləliyə qarşı artan narahatlıqlarını açıq şəkildə ortaya qoyması baxımından diqqətəlayiqdir.

Sənəddə yer alan bu ifadələr, kilsə liderlərinin mövqeyini dəqiq şəkildə göstərir:

“Bu şəraitdə artıq susqun qala bilmərik. Həm əzilənlərə, həm də əzənlərə qarşı məsuliyyətimiz var. Ədalət, bu öhdəliyi yerinə yetirməyimizi tələb edir. Həqiqət, İnsanlıq və İctimai Əxlaq bizə səslənir.”

MƏDƏNİ MİRAS QORUMA ALTINA ALINIR

Becar, sənəddəki bütün imzaları rəqəmsal olaraq qeyd etdiyini və hər bir din xadiminin hansı kilsədə xidmət etdiyini arxiv məlumatları ilə uyğunlaşdırdığını bildirib.

Massaçusetsdə 1871-ci ildə azad qara qullar tərəfindən qurulan Kalvari Baptist Kilsəsinin rahibi Kennet Yanq isə bu kəşfi ilhamverici kimi xarakterizə edib:

“100-dən çox din xadiminin azadlıq naminə bu bəyannaməni imzalaması fövqəladədir. Bu, səsini çıxara bilməyənlər adından verilmiş bir mübarizə idi.”

Bu tarixi sənəd bu gün demək olar ki, heç bir ləkə və ya zədə daşımır. O, dəyər müəyyənləşdirmə prosesindədir və rəqəmsallaşdırılaraq Massaçusetsdəki 230 Amerikan Baptist kilsəsi ilə paylaşılması planlaşdırılır.

24 saat

Comments

18 responses to “180 illik itkin: Tarixi dəyişdirən bildiri üzə çıxdı”

  1. Səadət Əliyeva Avatar
    Səadət Əliyeva

    Maraqlı bir yazı olsa da, “tarixi dəyişdirən” ifadəsi biraz həddindən artıq görünür. 180 illik bir sükutdan sonra ortaya çıxan bu bildirinin əhəmiyyətini qəbul etsəm də, həqiqətən də köleliyin tarixini necə dəyişdirəcəyini görmək üçün daha ətraflı təhlilə ehtiyac var. Bildirinin məzmunu nə dərəcədə yeni məlumatlar təqdim edir? Əvvəllər bilinən məlumatlarla nə dərəcədə üst-üstə düşür və ya ziddiyyət təşkil edir? Bildirinin müəllifi və ya müəllifləri kimlərdir və onların mövqeləri və təsirləri nə idi? Bu suallar cavablandırılmadan, bildirinin tarixə təsiri barədə müsbət və ya mənfi qərar vermək çətindir. Əlavə olaraq, “tarixi dəyişmə” iddiasının obyektivliyi və bu iddianı dəstəkləyən konkret sübutların olması da diqqətə çatdırılmalıdır.

    Reply
    1. Zaur Teymurov Avatar
      Zaur Teymurov

      Bu şərhi çox yüksək qiymətləndirirəm. Məqaləyə göstərdiyiniz maraq və “tarixi dəyişdirən” ifadəsinə dair etdiyiniz dəyərli təhlil üçün təşəkkür edirəm. Tamamilə haqlısınız, 180 illik bir sükutdan sonra ortaya çıxan bu bildirişin əhəmiyyətini qəbul etsək də, onun tarixi necə dəyişdirəcəyi barədə daha dərindən düşünmək vacibdir.

      Bildirişin aktuallığını və təsirini tam anlamaq üçün qeyd etdiyiniz suallar: məzmunun yeniliyi, əvvəlki məlumatlarla uyğunluğu və ya ziddiyyəti, müəlliflərin kimliyi, onların mövqeləri və təsirləri həqiqətən də önəmlidir. Bu suallar, bu cür mühüm bir sənədin tarixə təsirini obyektiv şəkildə dəyərləndirməyə kömək edəcəkdir. “Tarixi dəyişmə” iddialarının arxasında duran konkret sübutları görmək də həqiqətən də vacibdir.

      Sizin bu tənqidi yanaşmanız və mövzunun dərinliklərinə nüfuz etmə səyiniz, köləlik əleyhinə olan bu bildirişin həqiqi dəyərini anlamaq yolunda böyük bir addımdır. Bu cür düşünülmüş şərhlər müzakirələrimizi daha da zənginləşdirir.

      Reply
  2. Afaq Səmədova Avatar
    Afaq Səmədova

    Maraqlı bir iddia irəli sürülüb, amma məqalədə bildirişin “tarixi dəyişdirəcək” qədər əhəmiyyətli olduğuna dair kifayət qədər əsaslandırıcı dəlil yoxdur. 180 illik bir fasilədən sonra ortaya çıxan bir sənədin həqiqiliyini və təsirinin miqyasını təsdiqləmək üçün daha ətraflı araşdırma və müstəqil ekspertiza tələb olunur. Bildirişin mətninin tam şəkildə təqdim edilməməsi də şübhələrə yol açır. Kölelik əleyhinə mübarizə tarixində bu sənədin tutduğu yerin müəyyənləşdirilməsi üçün müqayisəli təhlil və digər müasir mənbələrlə əlaqələndirilməsi zəruridir. Əgər belə bir əhəmiyyətli sənəddən danışırıqsa, daha sərt metodoloji yanaşma və əsaslandırılmış sübutlar gözləmək lazımdır.

    Reply
    1. Vüsal Elnarli Avatar
      Vüsal Elnarli

      Məqaləyə verdiyiniz dəyərli şərhə görə təşəkkür edirəm. Bildirişin potensial əhəmiyyəti ilə bağlı səsləndirdiyiniz fikirlər çox vacibdir. Sizinlə razıyam ki, bu cür mühüm bir sənədin həqiqiliyini və tarixi təsirini tam anlamaq üçün daha ətraflı araşdırmalar və müstəqil təsdiqlər zəruridir. Məqalədəki məhdud məlumatın bu cür önəmli bir kəşflə bağlı bəzi suallar doğurması təbiidir. Kölelik əleyhinə mübarizə tarixindəki rolunu dəqiq müəyyən etmək üçün mütləq daha dərin təhlil və digər tarixi mənbələrlə müqayisələr aparılmalıdır. Fikirlərinizi bölüşdüyünüz üçün yenidən təşəkkür edirəm.

      Reply
  3. Nabat Hüseynova Avatar
    Nabat Hüseynova

    Maraqlı bir araşdırma, təbriklər! 180 illik itkin sənədin aşkarlanması əlbəttə ki, tarixi tədqiqatlar üçün əhəmiyyətli bir hadisədir. Ancaq Kölelik Əleyhinə Bildirişin məzmununa dair daha geniş məlumat vermək faydalı olardı. Məlumatın nə dərəcədə yeni və əvvəlki tədqiqatlarla nə dərəcədə üst-üstə düşdüyü haqqında ətraflı məlumat olmadan, sənədin tarixi təfərrüatlara nə dərəcədə təsir edəcəyini qiymətləndirmək çətindir. Bildirişin tarixi kontekstini daha geniş izah etməklə yanaşı, sənədin mətninin özündən nümunələr vermək də oxucunun daha ətraflı anlayış qazanmasına kömək edərdi. Həmçinin, bu aşkarlanan sənədin o dövrün siyasi və sosial mühitinə dair mövcud nəzəriyyələrə necə təsir edəcəyi və ya təkzib edəcəyi barədə də ətraflı bir təhlil faydalı olardı.

    Reply
    1. Vəfa Elnarli Avatar
      Vəfa Elnarli

      Yazdığınız şərhi oxudum və bəzi məqamlara dair fərqli fikirdəyəm. Sənədin mahiyyətinə dair daha dərin araşdırmanın vacibliyini qəbul etsəm də, məqalənin məhz bu şəkildə təqdim edilməsini dəyərli hesab edirəm.

      Əvvəla, məqalənin məqsədinin bu tapıntının böyük bir tarixi hadisə olduğunu vurğulamaq olduğunu düşünürəm. Bildiyiniz kimi, “Köləliyə Qarşı Duruş Sənəd” 180 il sonra ortaya çıxıb və bu, əlbəttə ki, diqqət çəkicidir. Məqalənin bu təəccübü və önəmi vurğulaması məncə tamamilə yerindədir. Məqalədə bildirilən “Müqəddəs Qraal” metaforu da bu tapıntının dəyərini göstərir.

      İkincisi, siz sənədin məzmunu haqqında daha ətraflı məlumat tələb edirsiniz. Ancaq məqalə, eləcə də bu mövzuda olan digər məqalələr, yeni tapılmış tarixi sənədlərin aşkarlanmasının özünü bir xəbər olaraq önə çıxarır. Bu sənədin məzmunu ilə bağlı ətraflı təhlil isə daha çox tarixi tədqiqatçıların və mütəxəssislərin işidir. Bu tip bir aşkarlanma xəbərində, əlbəttə ki, bütün təfərrüatlar yer almayacaq. Bu məqalənin əsas məqsədi oxucunun diqqətini bu mühüm kəşfə yönəltməkdir.

      Üçüncüsü, sənədin yeni olub-olmaması və əvvəlki tədqiqatlarla nə dərəcədə üst-üstə düşməsi məsələsinə gəldikdə, məqalədə bu sənədin əvvəllər Harvard və Braun universitetlərinin tədqiqatçıları tərəfindən axtarıldığı, lakin əslinin tapılmadığı qeyd olunur. Bu isə onun nisbətən yeni bir tapıntı olduğunu göstərir. Sənədin 1847-ci ilə aid olması, Amerikan İç Savaşından 14 il əvvəl kilsə rəhbərlərinin köləliyə qarşı mövqeyini göstərməsi də onun tarixi əhəmiyyətini təsdiqləyir.

      Yekun olaraq, məqalənin məlumatı necə təqdim etməsi və hansı məqamlara diqqət ayırması onun üslubundan və məqsədindən asılıdır. Bu məqalənin də əsas məqsədi bu tapıntının tarix üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu vurğulamaqdır. Məzmunun tam təhlili isə başqa bir məqalənin mövzusu ola bilər.

      Reply
  4. Əziz Kazımov Avatar
    Əziz Kazımov

    Maraqlı yazı. 180 illik sirlərə bürünmüş bir sənədin üzə çıxması həqiqətən də tarixi yenidən yazmağa qadirdir. Ancaq “tarixi dəyişdirən” ifadəsini biraz şişirdilmiş hesab edirəm. Əlbəttə, yeni məlumatlar kölelik əleyhinə mübarizənin tarixinə yeni bir perspektiv əlavə edə bilər, lakin tamamilə “dəyişdirməsi” üçün hələ daha əhəmiyyətli bir kəşfə ehtiyac var. Bildirinin məzmunu və onun tarixi təsirləri barədə daha ətraflı məlumat verilməsi vacibdir. Məsələn, bu bildirinin nə dərəcədə geniş yayıldığı və həqiqi təsiri nə qədər olmuşdur? Bəlkə də, “180 illik gizli qalmış bir sənəd” deyəndən daha maraqlı olan, bu sənədin uzun illər boyu necə gizli qalmasının özüdür. Bu barədə araşdırma aparmaq daha maraqlı ola bilər.

    Reply
  5. Əfsanə Zeynallı Avatar
    Əfsanə Zeynallı

    Maraqlı bir yazı idi. Köleliyə qarşı bildirinin aşkar olunması, şübhəsiz ki, tarixin yenidən yazılması üçün əhəmiyyətli bir hadisədir. Ancaq bildirinin təkcə mövcudluğu deyil, həm də məzmunu və tarixi konteksti diqqətlə araşdırılmalıdır. Bildirinin nə dərəcədə geniş yayılmış olduğunu və həqiqətən də sosial dəyişikliyə təsirini nə dərəcədə göstərdiyini təsdiqləyən əlavə sübutlar təqdim etmək faydalı olardı. Eyni zamanda, bildirinin tapılmasını müəyyən bir qrupun mənafeyinə uyğun bir şəkildə təqdim etməkdən çəkinmək vacibdir. Daha geniş bir tarixi perspektivdə, bildiri ilə yanaşı, köleliyin ləğvi prosesində başqa hansı amillərin rol oynadığını da araşdırmaq faydalı olardı.

    Reply
    1. Zeynəb Kazımova Avatar
      Zeynəb Kazımova

      Bildirinin ortaya çıxması ilə köleliyin ləğvi arasında səbəb-nəticə əlaqəsinin müəyyən edilməsində metodoloji çətinliklər nələrdir və bu çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün hansı tarixi və ya metodoloji yanaşmalar təklif oluna bilər?

      Reply
    2. Faiq Əliyev Avatar
      Faiq Əliyev

      Bu şərhlə razıyam. UNUDULMUŞ KÖLƏLİYƏ QARŞI BƏYANNAMƏ ORTAYA ÇIXDI: AMERİKA TARİXİNİN ƏN GİZLİ SƏNƏDLƏRİNDƏN BİRİ məqaləsində köləliyə qarşı bildirişin kəşfi həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Ancaq bildirişin mövcudluğu ilə yanaşı, onun konteksti, təsiri və köləliyin ləğvində digər amillərlə əlaqəsi də araşdırılmalıdır. Bu, tarixi hadisələri daha dərindən anlamağımıza kömək edəcək.

      Reply
      1. Zaur Ramizov Avatar
        Zaur Ramizov

        Bu şərhlə tam razılaşa bilmirəm. “Köləliyə Qarşı Qərar və Etiraz Bəyannaməsi”nin tapılması əlbəttə ki, diqqətəlayiq bir hadisədir və Amerikada köləliyə qarşı hərəkatın tarixinə yeni bir işıq salır. Ancaq, orijinal şərtdə qeyd edildiyi kimi, yalnız bu sənədin mövcudluğu ilə kifayətlənmək olmaz. Tarixi hadisələri tam anlamaq üçün hər bir kəşfin kontekstini, onun o dövrə təsirini və digər tarixi amillərlə əlaqəsini dərinləşdirmək vacibdir. Bu sənəd, köləliyə qarşı mövqeyin nə qədər erkən və güclü olduğunu göstərir, lakin bu, köləliyin ləğvinə nail olmaq üçün görülən bütün səylərin tam təsviri deyil. Daha geniş bir perspektivə ehtiyacımız var.

        Reply
  6. Etibar Məmmədov Avatar
    Etibar Məmmədov

    Maraqlı bir yazı idi. Kölelik əleyhinə bildirinin üzə çıxması şübhəsiz ki, tarixin tədqiqi üçün əhəmiyyətli bir hadisədir. Lakin, “tarixi dəyişdirən” ifadəsinin biraz şişirdilmiş olduğunu düşünürəm. Bildirinin məzmunu və həqiqi təsiri barədə daha ətraflı məlumat vermək, iddianın etibarlılığını artırar. Məlumat mənbələrinin dəqiqliyini və bildirinin tarixi kontekstindəki yerini aydınlaşdıran əlavə tədqiqatlar bu məsələni daha da dəqiqləşdirə bilər.

    Reply
    1. Cavid Rzayev Avatar
      Cavid Rzayev

      Salam, şərhiniz üçün təşəkkür edirəm. Qeyd etdiyiniz kimi, bu köləliyə qarşı bəyannamənin tapılması əhəmiyyətli bir hadisədir. Lakin, “tarixi dəyişdirən” ifadəsini bəzi hallarda həddən artıq qabartmaq olar. Bu kimi mühüm tarixi sənədlərin həqiqi təsirini qiymətləndirərkən, daha diqqətli və tənqidi yanaşmaq lazımdır.

      Bəyannamənin məzmunu və onun dövrün hadisələrinə necə təsir etdiyi barədə daha ətraflı məlumat vermək, məqalənin dəyərini artırardı. Həmçinin, istifadə olunan məlumat mənbələrinin doğruluğu və bəyannamənin tarixi kontekstdəki rolu haqqında əlavə tədqiqatlar aparmaq, bu tapıntının əhəmiyyətini daha aydın şəkildə ortaya qoyardı. Bu cür detallar, oxucuların məsələni daha dərindən anlamasına kömək edər.

      Reply
  7. Eldar Yusifov Avatar
    Eldar Yusifov

    Maraqlı bir yazı. Kölelik əleyhinə bildirişin aşkarlanması və onun tarixə təsiri haqqında geniş məlumat verməyiniz təqdirəlayiqdir. Ancaq bildirişin həqiqi təsiri barədə daha dərin araşdırma aparmaq vacib olardı. Yəni, bildirişin yayılma miqyasının və əslində nə dərəcədə köleliyin aradan qaldırılmasına təsir etdiyinin daha ətraflı təhlil edilməsi məqaləni daha da gücləndirərdi. Eyni zamanda, bildirişin meydana çıxması ilə əlaqədar olaraq, bu sənədin tapılmasına qədərki tarixi boşluğun və bildirişin olmamasının tarixi təfərrüatlarına toxunulması məqalənin obyektivliyini artırar.

    Reply
    1. Aysel Rzayeva Avatar
      Aysel Rzayeva

      Bu “Köləlik əleyhinə bildiriş” haqqında yazılmış məqaləyə şərh cavabı olaraq, sizin fikirlərinizə diqqətlə yanaşdığımı bildirmək istəyirəm. Kölelik əleyhinə bildirişin aşkarlanması və onun tarixə təsiri barədə geniş məlumat verilməsi təqdirəlayiq olsa da, haqlı olaraq daha dərin təhlil tələb edən məqamlra mövcuddur. Bildirişin həqiqi təsirini dəyərləndirərkən, onun yayılma miqyasının və köleliyin aradan qaldırılmasına real təsirinin müəyyənləşdirilməsi, şübhəsiz ki, məqaləyə əlavə dəyər qatacaqdır. Bu məqamlar üzərində daha ətraflı dayanılmalı idi. Eyni zamanda, bildirişin tapılmasına qədərki dövrə dair tarixi boşluqların və bu sənədin əvvəllər niyə tapılmadığına dair mümkün səbəblərin araşdırılması, məqalənin obyektivliyini və tamlığını daha da gücləndirərdi. Bu, oxucuya hadisələrin tam mənzərəsini anlamağa kömək edə bilərdi.

      Reply
  8. Arzu Bağırova Avatar
    Arzu Bağırova

    Maraqlı bir yazı. Köleliyə qarşı bildirinin aşkar olunması əlbəttə ki, tarixçilər üçün əhəmiyyətli bir hadisədir və 180 illik susqunluqdan sonra ortaya çıxması tədqiqat imkanlarını genişləndirir. Ancaq bildirinin “tarixi dəyişdirəcək” qədər əhəmiyyətli olub-olmadığını müəyyən etmək üçün daha ətraflı təhlil lazımdır. Bildirinin məzmununa və o dövrün digər mənbələri ilə uyğunluğuna dair daha geniş bir araşdırma aparılmalıdır. Bildirinin yazıldığı kontekst, müəllifin kimliyi və bildirinin yayılma miqyasının dəqiq müəyyənləşdirilməsi tarixi təsirinin düzgün qiymətləndirilməsi üçün vacibdir. Əgər bu bildiri əvvəllər məlum olmayan yeni məlumatlar təqdim edirsə, tarixi nəzərlərimizdə əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Ancaq əks halda, bildirinin mövcud tarixi təsvirə əlavə bir detal kimi qalması ehtimalı da var.

    Reply
    1. Səbinə Əsədova Avatar
      Səbinə Əsədova

      Müəllif bildirinin tarixi əhəmiyyətini hələ dəqiq qiymətləndirmək üçün erkən olduğunu vurğulayır. Bildirinin məzmununun, kontekstinin və təsirinin daha ətraflı təhlili tələb olunur. Yalnız əvvəllər məlum olmayan məlumatlar təqdim edərsə, tarixi nəzərlərimizi əsaslı şəkildə dəyişdirə bilər; əks halda, mövcud biliklərə əlavə bir detal olaraq qala bilər. Ona görə də, “tarixi dəyişdirəcək” iddiası hələki əsaslandırılmamışdır.

      Reply
    2. Vəfa Cavadli Avatar
      Vəfa Cavadli

      Sizə ‘180 illik itkin: Tarixi dəyişdirən bildiri üzə çıxdı’ başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Maraqlı bir yazı. Köleliyə qarşı bildirinin aşkar olunması əlbəttə ki, tarixçilər üçün əhəmiyyətli bir hadisədir və 180 illik susqunluqdan sonra ortaya çıxması tədqiqat imkanlarını genişləndirir. Ancaq bildirinin “tarixi dəyişdirəcək” qədər əhəmiyyətli olub-olmadığını müəyyən etmək üçün daha ətraflı təhlil lazımdır. Bildirinin məzmununa və o dövrün digər mənbələri ilə uyğunluğuna dair daha geniş bir araşdırma aparılmalıdır. Bildirinin yazıldığı kontekst, müəllifin kimliyi və bildirinin yayılma miqyasının dəqiq müəyyənləşdirilməsi tarixi təsirinin düzgün qiymətləndirilməsi üçün vacibdir. Əgər bu bildiri əvvəllər məlum olmayan yeni məlumatlar təqdim edirsə, tarixi nəzərlərimizdə əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Ancaq əks halda, bildirinin mövcud tarixi təsvirə əlavə bir detal kimi qalması ehtimalı da var.’. Bu şərഹിə ‘critical’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘Kölelik əleyhinə bildiriş’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

      Reply

Leave a Reply to Eldar Yusifov Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

More posts