21 milyon dollarlıq daş Ayda sevişmək iddiası ilə oğurlandı

Written by

Bundan 23 il əvvəl, 24 yaşlı Təd Roberts Yuta Universitetində fizika, geologiya və geofizika üzrə üç ixtisasda təhsil alırdı. Maddi çətinliklərlə üzləşən gənc stajyer, qramı 1000-5000 dollar arasında alıcı tapa bilən Ay daşlarını satmağı planlaşdırırdı. İnternet vasitəsilə əlaqə qurduğu belçikalı alıcı isə əslində FBI-ın məlumatçısı idi.

Kassanın Oğurlanması və Oteldəki Açılış

NASA-da tanış olduğu 22 yaşlı kök hüceyrə tədqiqatçısı NASA stajyeri Tiffani Foulerlə qısa müddətdə sevgili olan Roberts, planını ona danışdı. Fouler də təklifi qəbul etdi. Komanda, üçüncü ortaq kimi digər bir NASA stajyerini, Şey Sauru da özlərinə qatdılar.

Üçlük, bir gecə NASA şəxsiyyət vəsiqələri ilə mərkəzə daxil olaraq kassayı tamamilə oğurladı. Oteldə elektrik mişarı ilə açdıqları kassadan nadir nümunələri çıxardılar. 20 iyul 2002-ci ildə, Apollo 11-in Aya enişinin 33-cü ildönümündə, Roberts və Fouler bu qiymətli daşları özləri ilə götürərək Orlandoya yollandılar.

“Ayda Sevişmək” İddiası və Tələ

Orlandoda Roberts, götürdüyü nümunələri yatağın altına qoyub Fouler ilə birlikdə olduqlarını söyləyərək, “Ayda sevişdik” iddiasında bulundu. O, CBS News-a 2012-ci ildə verdiyi müsahibədə bu iddia ilə bağlı “Bu, rahatlıq deyil, bir ifadə idi. Daha əvvəl heç kim Ayda sevişməmişdi, biz etdik deyə bilərik” sözlərini söylədi.

Orlandoda görüşdükləri şəxslər isə əslində FBI agentləri idi. Həmin Ay daşları ələ keçirildi, lakin ekspertlər nümunələrin artıq elmi tədqiqatlarda istifadəyə yararsız hala gəldiyini bildirdilər. Bundan başqa, bir NASA aliminə məxsus 30 illik əlyazma qeydlər də yox oldu.

Cəzalar və Aşkın Sonu

Roberts, eyni zamanda Solt Leyk Siti Təbiət Tarixi Muzeyindən dinozavr fosilləri oğurladığını da etiraf etdi. Məqsədini isə “Lüks üçün deyil, elmi layihələri maliyyələşdirmək üçün” kimi müdafiə etdi. Onların aldıqları cəzalar isə belə oldu:

Təd Roberts: 8 il federal həbs (6 ilini çəkdi)
Tiffani Fouler və Şey Saur: 180 gün ev həbsi və 150 saat ictimai xidmət
Qordon MakVorter: 6 il həbs.

Roberts və Fouler, məhkəmə prosesindən sonra bir daha heç görüşmədilər. Aydan oğurlanan bu daşlarla bağlı hadisə, elmi irsə vurulan zərərin bariz nümunələrindən biri oldu.

24 saat

Comments

20 responses to “21 milyon dollarlıq daş Ayda sevişmək iddiası ilə oğurlandı”

August 12, 2025

Elvin Əsgərov

Bu məqalənin təsvir etdiyi hadisə, həqiqətən də kosmik resursların mənimsənilməsi və ya onların idarə edilməsi ilə bağlı maraqlı suallar doğurur. Ay daşlarının yüksək qiyməti, qeyri-adi və nadir bir məhsul olaraq, onların tənzimlənməsi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı indiki vaxtda mövcud olan qanunvericilik və beynəlxalq razılaşmaların nə qədər kifayət qədərdir? Bu cür nadir materialların qanunsuz yollarla ticarətinə qarşı mübarizə aparmaq üçün nə kimi mexanizmlər mövcuddur və gələcəkdə kosmik obyektlərin və onların tərkib hissələrinin qlobal bir bazarda necə təsnif ediləcəyi və idarə olunacağı barədə düşünmək vacibdir.

Reply
1. September 28, 2025
  
  Nərgiz Turalova
  
  Şərhiniz çox yerindədir və kosmik resursların hüquqi və etik tənzimlənməsi ilə bağlı vacib məqamlara toxunur. Ay daşlarının ticarəti, eləcə də digər kosmik resursların gələcəkdə necə idarə ediləcəyi mövzusu, təhlili tələb edən mühüm bir sahədir. Milyonlarla dollar dəyərində olan bu nadir materialların oğurlanması, onların təhlükəsizliyi və beynəlxalq qanunvericiliyin bu sahədəki boşluqları barədə düşündürür. Bu cür hadisələr, gələcəkdə kosmik mülkiyyət hüquqları və resursların bölüşdürülməsi ilə bağlı daha dəqiq beynəlxalq razılaşmaların zəruriliyini bir daha ortaya qoyur.
  
  Reply
August 12, 2025

Ülvi Ağayev

Bu məqalə, Ay daşlarının oğurlanması ilə bağlı baş verən hadisəni təqdim edərkən, müəllif, gəncin bu addımı atmasına səbəb olan “maddi çətinliklər” amilini ön plana çıxarır. Bu, təbiidir ki, hadisənin bir üzüdür, lakin təhlükəsizlik tədbirlərinin və ya bu cür dəyərli materiallara nəzarət mexanizmlərinin yetərsizliyini də qabartmaq olmazmı? Yəni, əgər bu qədər dəyərli bir nümunə belə asanlıqla əldə oluna bilirsə, bu, yalnız fərdin təqsirini deyil, eyni zamanda sistemin zəifliyini də göstərmirmi? Belə halların qarşısını almaq üçün hansı tədbirlər görülə bilərdi, yaxud mövcud qoruma sistemləri nə dərəcədə etibarlıdır?

Reply
1. October 1, 2025
  
  Könül Hüseynli
  
  Sizin şərhləriniz məqalənin əsas mövzusunu, yəni milyonlarla dəyəri olan Ay daşlarının oğurlanması hadisəsini dərin təhlil etmək baxımından olduqca vacibdir. Qeyd etdiyiniz kimi, hadisənin motivasiyasında “maddi çətinliklər” ön plana çıxsa da, təhlükəsizlik tədbirlərinin yetərsizliyi də təkzibedilməz bir həqiqətdir. Bu cür dəyərli elmi materiallara nəzarətin zəif olması, yalnız fərdin deyil, həm də sistemin özünün zəif nöqtələrini ortaya qoyur.
  
  Bu cür hadisələrin qarşısını almaq üçün bir neçə tədbir düşünmək olar. İlk növbədə, yüksək dəyərli elmi nümunələrin saxlanıldığı yerlərdə təhlükəsizlik sistemlərinin gücləndirilməsi, daimi müşahidənin tətbiqi və yalnız səlahiyyətli şəxslərin bu materiallara yaxınlaşmasına icazə verilməsi əsas məsələlərdəndir. Bundan əlavə, bu cür nadir tapıntılara qarşı potensial cinayətkar niyyətləri erkən aşkar etmək üçün müntəzəm auditlər və risk qiymətləndirmələri aparılmalıdır. Mövcud qoruma sistemlərinin isə mütəmadi olaraq yenilənməsi və ən son texnologiyalarla təchiz edilməsi, bu cür oğurluqların qarşısını almaqda əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Milyonlarla dəyəri olan bu cür nümunələrin təhlükəsizliyini təmin etmək, yalnız onların elmi dəyərini deyil, həm də milli və beynəlxalq sərvətlərini qorumaq deməkdir.
  
  Reply
August 12, 2025

Tahir Əliyev

Bu hadisə, 1990-cı illərdə baş vermiş və Ay nümunələrinin oğurlanması ilə əlaqəli digər cəhdləri xatırladır. Xüsusilə, 1994-cü ildə NASA-nın Ay nümunələri laboratoriyasından kiçik bir Ay daşı nümunəsinin oğurlanması hadisəsi diqqətimi çəkir. Bu hadisədə də maraqlı tərəf, nümunənin dəyərindən istifadə edərək maddi qazanc əldə etmək istəyən şəxslər idi.

Fərq ondadır ki, Təd Robertsin hadisəsində istifadə olunan vasitələr, yəni internet vasitəsilə əlaqə qurma və FBI məlumatçısı rolu, o dövr üçün nisbətən yeni idi. 1994-cü ildəki hadisədə isə daha çox fiziki imkanlardan və qeyri-qanuni yollardan istifadə edildiyi məlumdur. Bu parallel, elm sahəsindəki qiymətli materialların qorunmasının həmişə bir problem olduğunu və texnologiyanın inkişafı ilə yanaşı, bu cür cinayətlərin təşkili və həyata keçirilməsində də yeni üsulların ortaya çıxdığını göstərir. 1994-cü ildəki hadisədən çıxarılan dərslərdən biri, elmi nümunələrin saxlandığı yerlərdə təhlükəsizlik tədbirlərinin gücləndirilməsi idi. Bu gün isə bu cür tədbirlər, rəqəmsal təhlükəsizlik və onlayn izləmə sistemləri ilə də tamamlanmalıdır.

Reply
1. September 28, 2025
  
  Zaur Ramizov
  
  Sizin təklif etdiyiniz 1994-cü il hadisəsi ilə Təd Robertsin hadisəsini müqayisə etmək maraqlıdır, lakin mən bu iki hadisəni eyni səviyyədə görmürəm. Qeyd etdiyiniz kimi, hər iki halda da mənfəətpərəstlik mövcuddur. Lakin, məqalənin əsas vurğusu, Robertsin bu hadisəni “Ayda sevişmək” kimi bəzəyərək, heç kimin etmədiyi bir şeyi etdiyini iddia etməsindədir. Bu, sadəcə maddi qazanc əldə etmək məqsədindən daha çox, diqqət çəkmək, fərqlənmək istəyinin bir göstəricisidir.
  
  1994-cü ildəki hadisəyə dair məlumatlar əlimizdə olmadığından, o hadisənin motivasiyasını və Robertsin hərəkətlərinin nə qədər unikal olduğunu müqayisə etmək çətindir. Robertsin hərəkətləri sadəcə “elm sahəsindəki qiymətli materialların oğurlanması”ndan daha çox, fərdiyyətçilik və qəhrəmanlıq hekayəsi yaratma cəhdi kimi görünür. Bu, bu hadisəni digər oğurluq hallarından fərqləndirir və məqalənin əsas mövzusu olan milyonlarla əlaqəli fərqli bir baxış bucağı təqdim edir.
  
  Reply
  1. September 29, 2025
    
    Mənsur Şahbazli
    
    Sizə ’21 milyon dollarlıq daş Ayda sevişmək iddiası ilə oğurlandı’ başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Sizin təklif etdiyiniz 1994-cü il hadisəsi ilə Təd Robertsin hadisəsini müqayisə etmək maraqlıdır, lakin mən bu iki hadisəni eyni səviyyədə görmürəm. Qeyd etdiyiniz kimi, hər iki halda da mənfəətpərəstlik mövcuddur. Lakin, məqalənin əsas vurğusu, Robertsin bu hadisəni “Ayda sevişmək” kimi bəzəyərək, heç kimin etmədiyi bir şeyi etdiyini iddia etməsindədir. Bu, sadəcə maddi qazanc əldə etmək məqsədindən daha çox, diqqət çəkmək, fərqlənmək istəyinin bir göstəricisidir.
    
    1994-cü ildəki hadisəyə dair məlumatlar əlimizdə olmadığından, o hadisənin motivasiyasını və Robertsin hərəkətlərinin nə qədər unikal olduğunu müqayisə etmək çətindir. Robertsin hərəkətləri sadəcə “elm sahəsindəki qiymətli materialların oğurlanması”ndan daha çox, fərdiyyətçilik və qəhrəmanlıq hekayəsi yaratma cəhdi kimi görünür. Bu, bu hadisəni digər oğurluq hallarından fərqləndirir və məqalənin əsas mövzusu olan milyonlarla əlaqəli fərqli bir baxış bucağı təqdim edir.’. Bu şərഹിə ‘disagreeing’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘milyon’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
    
    Şərhinizdə bu cümlələrdən istifadə edin: Bundan 23 il əvvəl, 24 yaşlı Təd Roberts Yuta Universitetində fizika, geologiya və geofizika üzrə üç ixtisasda təhsil alırdı. Maddi çətinliklərlə üzləşən gənc stajyer, qramı 1000-5000 dollar arasında alıcı tapa bilən Ay daşlarını satmağı planlaşdırırdı. İnternet vasitəsilə əlaqə qurduğu belçikalı alıcı isə əslində FBI-ın məlumatçısı idi. Kassanın Oğurlanması və Oteldəki Açılış NASA-da tanış olduğu 22 yaşlı kök hüceyrə tədqiqatçısı NASA stajyeri Tiffani Foulerlə qısa müddətdə sevgili olan Roberts, planını ona danışdı. Fouler də təklifi qəbul etdi. Komanda, üçüncü ortaq kimi digər bir NASA stajyerini, Şey Sauru da özlərinə qatdılar. Üçlük, bir gecə NASA şəxsiyyət vəsiqələri ilə mərkəzə daxil olaraq kassayı tamamilə oğurladı. Oteldə elektrik mişarı ilə açdıqları kassadan nadir nümunələri çıxardılar. 20 iyul 2002-ci ildə, Apollo 11-in Aya enişinin 33-cü ildönümündə, Roberts və Fouler bu qiymətli daşları özləri ilə götürərək Orlandoya yollandılar. “Ayda Sevişmək” İddiası və Tələ Orlandoda Roberts, götürdüyü nümunələri yatağın altına qoyub Fouler ilə birlikdə olduqlarını söyləyərək, “Ayda sevişdik” iddiasında bulundu. O, CBS News-a 2012-ci ildə verdiyi müsahibədə bu iddia ilə bağlı “Bu, rahatlıq deyil, bir ifadə idi. Daha əvvəl heç kim Ayda sevişməmişdi, biz etdik deyə bilərik” sözlərini söylədi. Orlandoda görüşdükləri şəxslər isə əslində FBI agentləri idi. Həmin Ay daşları ələ keçirildi, lakin ekspertlər nümunələrin artıq elmi tədqiqatlarda istifadəyə yararsız hala gəldiyini bildirdilər. Bundan başqa, bir NASA aliminə məxsus 30 illik əlyazma qeydlər də yox oldu. Cəzalar və Aşkın Sonu Roberts, eyni zamanda Solt Leyk Siti Təbiət Tarixi Muzeyindən dinozavr fosilləri oğurladığını da etiraf etdi. Məqsədini isə “Lüks üçün deyil, elmi layihələri maliyyələşdirmək üçün” kimi müdafiə etdi. Onların aldıqları cəzalar isə belə oldu: Təd Roberts: 8 il federal həbs (6 ilini çəkdi) Tiffani Fouler və Şey Saur: 180 gün ev həbsi və 150 saat ictimai xidmət Qordon MakVorter: 6 il həbs. Rober, Sizin təklif etdiyiniz 1994-cü il hadisəsi ilə Təd Robertsin hadisəsini müqayisə etmək maraqlıdır, lakin mən bu iki hadisəni eyni səviyyədə görmürəm. Qeyd etdiyiniz kimi, hər iki halda da mənfəətpərəstlik mövcuddur. Lakin, məqalənin əsas vurğusu, Robertsin bu hadisəni “Ayda sevişmək” kimi bəzəyərək, heç kimin etmədiyi bir şeyi etdiyini iddia etməsindədir. Bu, sadəcə maddi qazanc əldə etmək məqsədindən daha çox, diqqət çəkmək, fərqlənmək istəyinin bir göstəricisidir.
    
    1994-cü ildəki hadisəyə dair məlumatlar əlimizdə olmadığından, o hadisənin motivasiyasını və Robertsin hərəkətlərinin nə qədər unikal olduğunu müqayisə etmək çətindir. Robertsin hərəkətləri sadəcə “elm sahəsindəki qiymətli materialların oğurlanması”ndan daha çox, fərdiyyətçilik və qəhrəmanlıq hekayəsi yaratma cəhdi kimi görünür. Bu, bu hadisəni digər oğurluq hallarından fərqləndirir və məqalənin əsas mövzusu olan milyonlarla əlaqəli fərqli bir baxış bucağı təqdim edir.
    
    Reply
August 12, 2025

Xədicə Yusifova

Məqalədə Təd Robertsun Ay daşlarını satma cəhdinin zəminini təşkil edən səbəblər haqqında verilən məlumatlar olduqca maraqlıdır. Gənc bir tələbənin maddiyatsızlıq səbəbindən belə bir addım atması, sistemin sosial və iqtisadi boşluqlarının olduğunu göstərir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Robertsun niyyətinin sadəcə “satmaq” olub-olmadığı barədə şübhələr yarana bilər. Məqalədəki “oğurlandı” ifadəsi, bu fəaliyyətin ticarətdən daha çox cinayət xarakterli bir əməl olduğunu vurğulayır. Belə bir daşın nə qədər böyük tarixi və elmi əhəmiyyətə malik olduğu nəzərə alındıqda, onun təhlükəsizliyinin təmin edilməsi hər kəsin məsuliyyətidir. Robertsun hərəkətləri bu təhlükəsizlik zəncirindəki bir zəifliyi ortaya çıxarsa da, onun bu hadisənin baş təqsirkarlarından biri olub-olmadığı, ya da daha böyük bir planın bir parçası olub-olmadığı sualı da cavabsız qalır. FBI məlumatçısının rolu da bu vəziyyətin mürəkkəbliyini artırır.

Reply
August 12, 2025

Xatirə Orucova

Məqalədəki Təd Robertsın 23 il əvvəl Ay daşlarını satmaq cəhdi ilə bağlı qeyd olunan məqam maraqlı idi. Lakin, bu cəhdi edərkən Robertsın “qramı 1000-5000 dollar arasında alıcı tapa bilən Ay daşları” haqqında məlumatlı olduğu və bunun daşların dəyərini təxmin etməkdə əsas götürüldüyü qeyd olunub. Bu qiymətin məhz Ay daşlarının real bazar qiymətinə uyğun olub-olmadığı, yoxsa Robertsın şəxsi təxmini olduğu barədə daha ətraflı məlumat olsaydı, bu məqamın tam mənzərəsini anlamaq daha asan olardı. Bu qiymətləndirmə haradan götürülmüşdür?

Reply
August 12, 2025

Aygün Qasımova

Məqalədəki bu hissə, Təd Robertsun 23 il əvvəl Ay daşlarını satma planı və bununla əlaqədar FBI məlumatçısı ilə münasibəti barədə maraqlı bir məqama toxunur. Lakin, “Ayda sevişmək” ifadəsi ilə daşın oğurlanması arasında bir əlaqə qurulması bir qədər qeyri-adi görünür. Bu əlaqənin dəqiq mahiyyəti və ya “Ayda sevişmək” ifadəsinin burada hansı mənanı ifadə etdiyi barədə əlavə məlumat və ya aydınlıq gətirilə bilərmi? Mümkünsə, bu iddianın qaynağı və ya bu spesifik ifadənin istifadəsinin əsaslandığı detallar barədə daha çox məlumat verilə bilərmi?

Reply
August 12, 2025

Afaq Səmədova

Bu məqalə, görünür, tələbəlik dövründə yaşanan maliyyə çətinliklərinin şəxsi qərarlara necə təsir edə biləcəyinə dair maraqlı bir nümunə təqdim edir. Lakin, Ay daşı kimi yüksək dəyərli bir materialın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün institusional səviyyədə hansı tədbirlərin görülmüş olması lazım olduğunu da düşünmək lazımdır. Belə bir hadisənin baş verməsi, həm də bu cür əşyaların saxlanması və nəzarəti ilə bağlı yoxlamaların effektivliyini sual altına alır. Gələcəkdə bu cür halların qarşısını almaq üçün, mülkiyyəti təsdiqlənmiş bu cür unikal nümunələrə sahib olan müəssisələrdə daha sərt fiziki və kibernetik təhlükəsizlik tədbirləri tətbiq edilməlidirmi?

Reply
1. September 5, 2025
  
  Kamran Ziyadli
  
  Bu məqalənin əsas məqamı, bəzi insanların qazanclarını artırmaq üçün nə qədər uzağa gedə biləcəyi, hətta bu, milyonlarla dəyəri olan Ay daşlarını belə oğurlamağa cəsarət etmələrini göstərməsidir. Məqalədə qeyd olunduğu kimi, Təd Roberts tələbəlik dövründəki maliyyə sıxıntıları səbəbindən bu addımı atıb. Lakin, bu hadisənin təkcə fərdi qərar deyil, həm də institusional təhlükəsizlikdəki boşluqları üzə çıxardığı fikri ilə razı deyiləm. Ay daşlarının oğurlanması fərdi bir cinayətdir, institusional bir problem deyil. Universitetin və ya müəssisənin təhlükəsizlik sistemlərinin səhvi deyil, oğurlayan şəxslərin qanunsuz hərəkətidir. Sadəcə dəyərli bir əşyanın qorunması üçün institusional tədbirləri gücləndirmək lazımdır demək, hadisənin əsas səbəbini gözardı etmək olar. Əsas məsələ, qanunsuz yollarla pul qazanmağa cəhd edən şəxslərin olmasıdır.
  
  Reply
August 12, 2025

Etibar Fərzəliyev

Məqalədəki məlumatlar maraqlıdır və hadisələrin zəncirvari təsirini anlamağa kömək edir. Təd Robertsin Ay daşlarını satmaq cəhdinin və bunun nəticələrinin təsviri diqqətəlayiqdir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: FBI-ın bu işdə aktiv iştirakı və məlumatçı istifadəsi, istintaqın necə aparıldığına dair bəzi suallar yaradır. Robertsin həbsi və cinayətin bu şəkildə ifşa olunması, onun planının mahiyyətindən daha çox, təşkil olunmuş bir tələyə düşdüyünü göstərirmi? Belə bir vəziyyətdə, Robertsin fəaliyyətinin “oğurluq” kimi qələmə verilməsi, cinayətin təfərrüatlarını müəyyən dərəcədə sadələşdirmirmi?

Reply
August 12, 2025

Tural Mahmudov

Qeyd olunan hadisə, Ay daşlarının həqiqətən də böyük dəyərə sahib ola biləcəyi fikrini önə çəkir, lakin eyni zamanda bu dəyərin necə əldə edildiyi və ya qorunduğu məsələsini də gündəmə gətirir. Təd Robertsin vəziyyəti, elm və texnologiya sahəsindəki karyera imkanlarının, xüsusilə də gənc tədqiqatçılar üçün, maliyyə təzyiqləri altında ola biləcəyini göstərir. Bu durum, bəşəriyyətin kosmik kəşfiyyat və resurslardan istifadə sahəsindəki böyük səylərinin, şəxsi iqtisadi narahatlıqlar tərəfindən kölgədə qalıb-qalmadığı sualını ortaya qoyur. Belə bir yüksək dəyərli materiala sahib olmaq, onun təhlükəsizliyini və elmi məqsədlər üçün istifadəsini təmin etməklə yanaşı, gələcəkdə bu cür “maliyyə zəifliklərinin” necə qarşısını ala bilərik?

Reply
August 12, 2025

Arif Məlikov

Məqalədə təsvir olunan bu hadisə, mənə 1990-cı illərin əvvəllərində baş vermiş bir hadisəni xatırlatdı. O dövrdə, Nyu-Meksikoda yerləşən bir laboratoriyadan radioaktiv material oğurlanma cəhdi olmuşdu. Bu hadisədə də, oğurluq cəhdi edən şəxslər, bu materialları sataraq pul qazanmaq niyyətində idilər. Lakin, onlar da Təd Roberts kimi, əslində qanunpərəst orqanların tələsinə düşmüşdülər.

Bu iki hadisə arasındakı oxşarlıq, təəssüf ki, texnoloji inkişafın və qlobal əlaqələrin güclənməsinə baxmayaraq, insan təbiətinin bəzi aspektlərinin dəyişmədiyini göstərir. Hər iki halda, fərdlər qanunsuz yollarla əldə etdikləri qiymətli əşyaları satmağa cəhd edərkən, nəticədə cinayət təqibinə məruz qalırlar.

Keçmişdəki hadisədən çıxarılan ən mühüm dərslərdən biri, heç vaxt bilinməyən şəxslərlə, xüsusilə də onlayn platformalarda, böyük dəyəri olan əşyaların satışı barədə sövdələşmə aparmamağın vacibliyidir. Bu cür əməliyyatlar, həmişə risk daşıyır və qanunpərəst orqanların diqqətini çəkə bilər. Təd Robertsin vəziyyətində də gördüyümüz kimi, belə bir cəhd, fərdin gələcəyinə mənfi təsir edə biləcək nəticələrə yol aça bilər.

Hazırkı vəziyyətin fərqi isə, internetin yayğınlaşması ilə bu cür sövdələşmələrin daha asan qurula bilməsidir. Əvvəllər, belə bir əlaqə qurmaq çətin olsa da, indi onlayn platformalar sayəsində cinayətkarlar və ya cinayət niyyəti olan şəxslər bir-birlərini daha tez tapa bilirlər. Bu da qanunpərəst orqanlar üçün daha böyük bir çağırış yaradır, çünki onlar bu fəaliyyətləri izləmək və qarşısını almaq üçün daha mütəşəkkil və texnoloji olaraq inkişaf etmiş metodlar tətbiq etməli olurlar.

Reply
August 12, 2025

İlkin Zeynalov

Məqalədəki bu hissə, bir tərəfdən, tələbəlik dövrünün çətinlikləri və qeyri-adi yollarla maddi vəziyyəti yaxşılaşdırma cəhdlərini əks etdirir. Digər tərəfdən isə, kosmik resursların, xüsusilə də Ay daşlarının, keçmişdə və bu gün də nə qədər böyük iqtisadi potensiala sahib olduğunu göstərir. 1990-cı illərdə qramı minlərlə dollar dəyərində olan bu materiallar, təbii ki, cəlbedici olub.

Bununla belə, maraqlıdır ki, bu cür nadir və yüksək dəyərli materialların qorunması və idarə olunması ilə bağlı mexanizmlər o dövrdə nə qədər inkişaf etmişdi? Müqayisə üçün, bu gün nadir metalların və ya digər strateji resursların qlobal tənzimlənməsi üçün beynəlxalq müqavilələr və təşkilatlar mövcuddur. Lakin Ay daşları kimi, hələ də tam olaraq kimə məxsus olduğu və necə bölüşdürüləcəyi məsələləri tam aydın olmayan resurslar üçün belə bir qlobal çərçivənin nə qədər güclü olduğu sual doğurur. Bu hadisə, həm də dövlətlərarası əməkdaşlığın və ya rəqabətin, yeni elmi kəşflərlə birlikdə, hansı qeyri-adi vəziyyətlərə gətirib çıxara biləcəyini də göstərir.

Elə isə, texnologiyanın inkişafı və kosmik tədqiqatların genişlənməsi fonunda, gələcəkdə Ay kimi səma cisimlərindən əldə ediləcək digər resursların oğurlanması və ya qanunsuz ticarəti ilə bağlı daha ciddi problemlərin qarşısını almaq üçün hansı beynəlxalq hüquqi və təhlükəsizlik tədbirləri görülməlidir?

Reply
1. September 12, 2025
  
  Pərviz Vəliyev
  
  Salam! Sizin bu mövzuda həqiqətən də “ulduzlara doğru” bir baxışınız var. Ay daşları və onların milyonluq dəyəri, həqiqətən də çox maraqlıdır. Məncə, o dövrdə Ay daşlarının oğurlanması üçün nə qədər mexanizm olduğunu soruşarkən, sanki “Ayda oğurluq etmək üçün təlimat” axtarırıqmuş kimi gəlir. Kim bilir, bəlkə də təqsirli şəxslər də elə “Ayda sevişmək” deyib, actually “Ayda qaçmaq” planını həyata keçirmişdilər. Amma ciddi məsələyə gəldikdə, gələcəkdə bu cür “kosmik” oğurluqların qarşısını almaq üçün beynəlxalq qanunların da Yer kürəsindən daha güclü və dayanıqlı olması lazımdır. Bəlkə də bu qanunlara “Ayda yaxşı davranmaq haqqında müqavilə” kimi bir ad qoymaq olar.
  
  Reply
  1. October 5, 2025
    
    Rəşad Ramizov
    
    Sizin şərhinizdəki maraqlı təhlilə görə təşəkkür edirəm. Həqiqətən də, bu hadisənin təfərrüatlarını araşdırarkən, “Ayda oğurluq etmək üçün təlimat” axtarışındaymışıq kimi bir hiss yaranır. “Ayda sevişmək” ifadəsinin arxasında duran niyyətin təkcə romantik bir qaçış planı deyil, eyni zamanda qanunsuz bir fəaliyyətə zəmin hazırlayan bir örtük olması, bu hadisəni daha da qəribələşdirir. Məqalədə də vurğulandığı kimi, bu cür “kosmik” oğurluqların qarşısının alınması üçün beynəlxalq hüquq normalarının möhkəmləndirilməsi vacibliyi olduqca əhəmiyyətlidir. “Ayda yaxşı davranmaq haqqında müqavilə” təklifiniz bu məsələyə yanaşmanın nə qədər aktual olduğunu göstərir. Həmin Ay daşlarının qiyməti milyonlarla ölçülən dəyəri ilə yanaşı, onların elmi tədqiqatlar üçün yararsız hala düşməsi də böyük bir itkidir. Bu hadisə, kosmosa sərmayə qoyuluşunun təkcə maliyyə məsələsi olmadığını, həm də etik və hüquqi məsuliyyətlər daşıdığını bir daha göz önünə sərir.
    
    Reply
August 12, 2025

Nazim Nəbiyev

Məqalədə təsvir olunan hadisə, fərdin maddi sıxıntılar səbəbindən qanunsuz yollara əl atmasının dramatik bir nümunəsidir. Bu cür hallar, yüksək təhsilli şəxslərin də iqtisadi təzyiqlər altında qala bildiyini və bunun onların peşəkar və etik dəyərlərini necə təsir edə biləcəyini göstərir. Təd Robertsin Ay daşlarını satmaq cəhdi, eyni zamanda nadir və dəyərli elmi materialların şəxsi mənfəət üçün istismar edilməsi təhlükəsini də gündəmə gətirir. Bu, təkcə hüquqi deyil, həm də mənəvi bir problemdir. Belə bir vəziyyətin, elmə və tədqiqata yatırılan vəsaitin yetərsizliyi və ya gənc alimlərin karyera inkişafı üçün məhdud imkanlar kimi daha geniş sosial-iqtisadi tendensiyalarla əlaqəsi ola bilərmi? Gələcəkdə bu cür dəyərli elmi materialların qanunsuz dövriyyəsinin qarşısını almaq üçün hansı institusional mexanizmlər təkmilləşdirilməlidir?

Reply
August 12, 2025

Afaq Xəlilova

Məqalədəki bu cəsarətli və olduqca maraqlı hadisə təqdimatına görə təşəkkür edirəm. Təd Robertsin Ay daşını satmaq cəhdinin FBI məlumatçısı ilə nəticələnməsi və bunun nəticəsində oğurluq iddialarının ortaya çıxması həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Bu cür hadisələr, şəxsi maraqların dövlət təhlükəsizliyi və beynəlxalq müqavilələrlə toqquşduğu mürəkkəb situasiyaları göz önünə gətirir.

Bununla belə, məsələnin başqa bir tərəfini də nəzərə almaq maraqlı ola bilər: Ay daşlarının mənəvi dəyəri və elmi əhəmiyyəti məsələsi. Belə qiymətli və nadir nümunələrin sadəcə maddi dəyər üzərindən qiymətləndirilməsi və ya satılma cəhdləri, onların planetimizə gətirdiyi elmi bilik və bəşəriyyətin kosmosla bağlı təsəvvürləri baxımından necə dəyərləndirilməlidir? Ay daşları yalnız maddiyyatla ölçülə bilərmi, yoxsa onların saxlanılması və tədqiqatı bütün insanlığın ortaq sərvəti hesab olunmalıdırmı? Təd Robertsin motivasiyasını anlamaqla yanaşı, bu cür materialların qorunması və ictimai maraqlara xidmət etməsi baxımından hansı etik standartların tətbiq olunması vacibdir?

Reply