ABŞ prezidenti Donald Tramp İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu ilə apardığı danışıqlardan sonra Qəzza müharibəsini sona çatdırmaq üçün 20 bəndlik Qəzza sülh planı təklif edib. Netanyahunun müsbət qarşıladığı bu təklif regionda geniş müzakirələrə səbəb olub.
Həmas-ın silahsızlaşdırılmasını nəzərdə tutan yeni Qəzza sülh planı, işğal altındakı İordan çayının qərb sahilində fəaliyyət göstərən Fələstin Muxtariyyəti (FM) və bəzi regional Ərəb ölkələri tərəfindən də bəyənilib. Həmas ABŞ-ın təklifini “xoş niyyətlə” öyrəndiyini bildirsə də, Fələstin İslami Cihad (FİC) qrupu bu planı “bölgəni partlatmaq üçün bir formula” adlandırıb. Aşağıda regional və Qərb ölkələrinin təklifə verdiyi reaksiyalar təqdim olunur.
Fələstin
Fələstin Muxtariyyəti “Qəzzada müharibəni bitirmək üçün səmimi və yorulmaz səyləri” alqışladığını və “sülhə gedən yolu tapmaq qabiliyyətinə inamını” təsdiqlədiyini bildirib.
Fələstin rəsmi xəbər agentliyi olan “Wafa”nın yaydığı bəyanatda deyilir: “Fələstin Muxtariyyəti, Qəzzaya adekvat humanitar yardımın çatdırılmasını, girovların və məhbusların azad edilməsini təmin edən hərtərəfli bir razılaşma yolu ilə müharibəni bitirmək üçün Birləşmiş Ştatlar, regional ölkələr və tərəfdaşlarla işləmək öhdəliyini bir daha təkrarlayır.”
Bəyanatda həmçinin “Fələstin xalqını qoruyan, atəşkəsə və hər iki tərəfin təhlükəsizliyinə hörməti təmin edən, torpaqların ilhaqına və fələstinlilərin köçürülməsinin qarşısını alan mexanizmlərin yaradılması, beynəlxalq hüququ pozan birtərəfli hərəkətlərə son qoyulması, Fələstin vergi fondlarının buraxılması, İsrailin tam çıxarılması və Şərqi Qüds daxil olmaqla Qəzza zolağı və İordan çayının qərb sahilindəki Fələstin torpaq və qurumlarının birləşdirilməsi” çağırışları edilib.
Bəyanatda əlavə edilib: “Bu, həmçinin işğala son qoyur və beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq, müstəqil və suveren Fələstin Dövlətinin İsrail Dövləti ilə təhlükəsizlik, sülh və yaxşı qonşuluq şəraitində yan-yana yaşadığı iki dövlətli həllə əsaslanan ədalətli sülhə yol açır.”
Həmasla birlikdə döyüşən Fələstin silahlı qrupu FİC, Trampın planını “Fələstin xalqına qarşı davamlı təcavüz resepti” adlandırıb. Qrup bəyanatda deyib: “Bununla İsrail Birləşmiş Ştatlar vasitəsilə müharibə yolu ilə əldə edə bilmədiyini tətbiq etməyə çalışır.”
“Buna görə də, biz Amerika-İsrail bəyanatını bölgəni alovlandırmaq üçün bir formula hesab edirik.”
Misir, İndoneziya, İordaniya, Pakistan, Qətər, Səudiyyə Ərəbistanı, Türkiyə, BƏƏ
Yuxarıda adı çəkilən ölkələrin xarici işlər nazirləri Trampın “Qəzzadakı müharibəyə son qoymaq üçün səmimi səylərini” alqışlayan və “sülhə gedən yolu tapmaq qabiliyyətinə inamlarını” ifadə edən birgə bəyanat yayıblar.
Bəyanatda əlavə edilib: “Bu xətt üzrə nazirlər prezident Trampın müharibəyə son qoymaq, Qəzzanı yenidən qurmaq, Fələstin xalqının köçürülməsinin qarşısını almaq və hərtərəfli sülhü inkişaf etdirmək təklifi, habelə İordan çayının qərb sahilinin ilhaqına icazə verməyəcəyi barədə bəyanatını alqışlayırlar.”
Bəyanatda daha sonra bu ölkələrin “ABŞ ilə əməkdaşlıq edərək Qəzzada müharibəyə son qoymaq üçün hərtərəfli bir razılaşma yolu ilə işləməyə hazır olduqları” bildirilib. Bu razılaşma Qəzzaya kifayət qədər humanitar yardımın məhdudiyyətsiz çatdırılmasını, fələstinlilərin köçürülməməsini, girovların azad edilməsini, bütün tərəflərin təhlükəsizliyini təmin edən bir təhlükəsizlik mexanizmini, İsrailin tam çıxarılmasını, Qəzzanın yenidən qurulmasını və regional sabitliyin və təhlükəsizliyin əsas açarı olaraq beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq, Qəzzanın Qərb sahili ilə Fələstin dövlətində tam inteqrasiyası altında iki dövlətli həllə əsaslanan ədalətli sülhə yol açılmasını təmin edir.
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan
Ərdoğan Trampı atəşkəs əldə etmək səylərinə görə tərifləyib.
Ərdoğan bəyanatda deyib: “ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzzada qan tökülməsini dayandırmaq və atəşkəs əldə etmək məqsədi daşıyan səylərini və liderliyini yüksək qiymətləndirirəm.”
O, əlavə edib ki, Türkiyə diplomatik prosesi dəstəkləməyə davam edəcək və “bütün tərəflər üçün məqbul olan ədalətli və davamlı sülhün” qurulmasına kömək etməyə sadiqdir.
Pakistanın baş naziri Şahbaz Şərif
Şərif X sosial şəbəkəsində planı alqışladığını yazıb.
O, yazıb: “Mən həmçinin əminəm ki, Fələstin xalqı ilə İsrail arasında davamlı sülh bölgəyə siyasi sabitlik və iqtisadi inkişaf gətirmək üçün vacib olacaq.”
“Bu, həm də mənim qəti inamımdır ki, prezident Tramp bu son dərəcə vacib və təcili anlaşmanın reallığa çevrilməsi üçün hər cür kömək etməyə tam hazırdır.”
“Mən prezident Trampın liderliyini və xüsusi elçi Stiv Vitkoffun bu müharibəyə son qoymaqda oynadığı həyati rolu tərifləyirəm.”
O, əlavə edib: “Mən həmçinin qəti şəkildə inanıram ki, iki dövlətli həll təklifinin həyata keçirilməsi bölgədə davamlı sülhü təmin etmək üçün vacibdir.”
İsrail müxalifət siyasətçisi Benni Qantz
Qantz X-də deyib: “Mən prezident Trampın girov müqaviləsini təmin etmək və İsrailin təhlükəsizliyini qorumaq üçün qeyri-adi səylərini yüksək qiymətləndirirəm. İndi təşəbbüs vaxtıdır.”
“Prezident Trampın Qəzza sülh planı həyata keçirilməli, girovlarımız evə qaytarılmalı, İsrailin əməliyyat azadlığı qorunmalı, Həmas-ın Qəzzadakı terror rejimi əvəz edilməli və bunun əvəzinə bir il yarım əvvəl təklif etdiyim kimi mülayim Ərəb dövlətləri yerləşdirilməlidir.”
O əlavə edib: “Biz girovları geri qaytarmaq, təhlükəsizliyimizi qorumaq və regional normallaşma dairələrini genişləndirən ‘strateji dönüş’ü sürətləndirmək fürsətini qaçırmamalıyıq.”
Fransa
Fransa prezidenti Emmanuel Makron X-də verdiyi bəyanatda deyib: “Mən İsrailin bu əsasda qətiyyətlə hərəkət etməsini gözləyirəm. Həmas-ın bütün girovları dərhal azad etməkdən və bu plana əməl etməkdən başqa seçimi yoxdur.”
“Bu elementlər regionda iki dövlətli həllə və Fransa və Səudiyyə Ərəbistanının təşəbbüsü ilə 142 BMT üzv dövləti tərəfindən dəstəklənən prinsiplərə əsaslanan davamlı sülh qurmaq üçün bütün müvafiq tərəfdaşlarla dərin müzakirələrə yol açmalıdır.”
Birləşmiş Krallıq
Baş nazir Keyr Starmer deyib: “Biz bütün tərəfləri bir araya gəlməyə və bu razılaşmanı yekunlaşdırmaq və həyata keçirmək üçün ABŞ Administrasiyası ilə işləməyə çağırırıq. Həmas indi planı qəbul etməli və silahlarını yerə qoyaraq, qalan girovları azad edərək əzab-əziyyətə son qoymalıdır.”
Mübahisəli keçmiş baş nazir Toni Bleyr planı “cəsur və ağıllı” adlandırıb və əlavə edib ki, bu plan “müharibəni bitirə, Qəzzaya dərhal rahatlıq, insanları üçün daha parlaq və daha yaxşı gələcək şansı verə bilər, eyni zamanda İsrailin mütləq və davamlı təhlükəsizliyini və bütün girovların azad edilməsini təmin edər.”
Bleyr əvvəllər Yaxın Şərq üzrə beynəlxalq elçi olub və Tramp tərəfindən Qəzza üçün “sülh şurası”nın üzvü təyin edilib.
İtaliya
İtaliya təklifi alqışlayıb və bildirib ki, bu, “hərbi əməliyyatların daimi dayandırılmasına, bütün girovların dərhal azad edilməsinə və mülki əhali üçün tam və təhlükəsiz humanitar çıxışa imkan verən bir dönüş nöqtəsi ola bilər”.
Əlavə edilib ki, Həmas “indi girovları azad etməklə, Qəzzanın gələcəyində rol oynamamağa razı olmaqla və tamamilə silahsızlanmaqla müharibəni bitirmək imkanına malikdir”.
İspaniya
Qəzzadakı İsrail soyqırımının ən səsli tənqidçilərindən biri olan İspaniya da Trampın Qəzza sülh planını alqışlayıb.
İspaniyanın baş naziri Pedro Sançez X-dəki paylaşımında deyib: “Bu qədər əziyyətə son qoymalıyıq.”
“Zorakılığın dayanması, bütün girovların dərhal azad edilməsi və mülki əhaliyə humanitar yardımın göstərilməsi vaxtıdır.”
“İsrail və Fələstinin sülh və təhlükəsizlik içində yan-yana yaşadığı iki dövlətli həll yeganə mümkün yoldur.”
Leave a Reply to Məryəm Rəhimova Cancel reply