Meksika Paytaxtında Artan Narazılıq və Ksenofobiya İttihamları
Meksikanın paytaxtı Meksika şəhərində keçirilən kütləvi etiraz aksiyaları zamanı “Meksikadan rədd olun” sözləri bir dükanın pəncərəsində hələ də görünür. Başqa bir kadrlarda isə “Qrinqonu öldürün” cümləsi Meksika şəhərində bir divara spreylə yazılıb, nümayişçilər əllərində “Qərbli əcnəbilər, evimizi oğurlamağı dayandırın” tələbi ilə plakatlar daşıyırdılar. Bu səhnələr ötən həftə baş vermiş, bir çoxlarının ABŞ və Avropadan gələn əcnəbilərin axını ilə əlaqələndirdiyi gentrifikasiya və artan yaşayış xərclərinə qarşı keçirilən kütləvi etiraz aksiyasının diqqətçəkən anlarından yalnız bir neçəsi idi.
Nümayişlər əsasən dinc xarakter daşısa və paytaxtdakı bərabərsizliklə bağlı artan qəzəbi əks etdirsə də, şəhərin varlı məhəllələrində mağazalara ziyan vuran və anti-immiqrasiya dilindən istifadə edənlər Meksika Prezidenti Klaudiya Şeynbaum tərəfindən ksenofobik davranışlarına görə tənqid olundular. Şeynbaum bazar ertəsi keçirdiyi mətbuat konfransında “Ayrı-seçkiliyə, irqçiliyə, klassizmə, ksenofobiyaya, maxizmə yox! Bütün insanlar, qadın və kişilər bərabərdir və biz heç kəsə alçaq kimi yanaşa bilmərik”, deyə vurğuladı. ABŞ Daxili Təhlükəsizlik Departamenti isə cümə günü keçirilən etirazlara ironik bir X (keçmiş Twitter) paylaşımı ilə reaksiya verdi: “Əgər ABŞ-da qanunsuz olaraq qalırsınızsa və Meksika şəhərində növbəti etiraza qoşulmaq istəyirsinizsə, gedişinizi asanlaşdırmaq üçün CBP Home tətbiqindən istifadə edin.”
Gentrification Problemi və Onun Qlobal Kökləri
Meksika şəhərində baş verən mitinqlər, turizmin həddindən artıq çoxalması, qısamüddətli ev kirayələri və yüksək alıcılıq qabiliyyətinə malik insanların və bizneslərin axını səbəbindən artan xərclərə qarşı Barselona və Paris kimi şəhərlərdə baş qaldıran etirazları əks etdirir. Frente Anti Gentrificación Mx (Gentrification Əleyhinə Cəbhə), cümə günü etirazı təşkil edən qruplardan biri, öz sosial media səhifəsində gentrifikasiyanı “dövlətin, yerli və xarici qurumların, eləcə də şirkətlərin yüksək alıcılıq qabiliyyətinə malik şəxslərə fərqli yanaşdığı” yeni bir müstəmləkəçilik formasına bənzədib.
Anti-gentrifikasiya fəalları bildirirlər ki, son illərdə Meksika şəhərində minlərlə insan Roma və Kondesa kimi məşhur məhəllələrdə turistlər və əksəriyyəti amerikalı olduğuna inanılan uzaqdan işləyənlər tərəfindən evlərindən çıxarılıb. Lakin Frente Anti Gentrificación Mx-in sözçüsü, Şeynbaumun kampaniyalarının ksenofobik olduğu iddialarını rədd edərək, nümayişin evlərindən məhrum olanların çətinliklərini vurğulamaq və hökumətdən islahatlar tələb etmək məqsədi daşıdığını bildirib. Morales Milli Statistika və Coğrafiya İnstitutu və Federal İpoteka Cəmiyyətinin məlumatlarına istinadən qeyd edib ki, “Meksikada yaşayış xərcləri 2005-ci ildən bəri 286% artıb, real əmək haqları isə 33% azalıb.” O, CNN-ə açıqlamasında “Biz miqrasiyaya qarşı deyilik, çünki gentrifikasiya miqrasiya problemi deyil, bu, insan hüququdur. Biz dövlət modeli kimi zorakılığa qarşıyıq”, deyib. O, bir çox insanların müxtəlif səbəblərdən, mədəniyyətinin cəlbediciliyindən tutmuş evlərinin nisbi əlverişliliyinə qədər Meksikaya köçdüyünü etiraf edib. Eyni zamanda, o, potensial yeni gələnləri belə bir köçün yerli icmaya necə təsir edə biləcəyini nəzərə almağa çağırıb.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, miqrasiya Meksika şəhərindəki gentrifikasiyanın yeganə səbəbi deyil, bu, onilliklərdir baş verən bir fenomendir. Fəal və hüquqşünas Karla Eskoffiye deyib ki, “Mübahisələrdə gentrifikasiyanın əcnəbilərin gəlişi ilə əlaqəli olduğu barədə çaşqınlıq var. Bu, doğru deyil.” O, digər səbəblərə bərabərsizlik, mənzil siyasətindəki çatışmazlıqlar və torpaqların özəlləşdirilməsini daxil edib. “Bütün əcnəbilər gentrifikasiyaya səbəb olmur, nə də gentrifikasiyaya səbəb olanlar yalnız əcnəbilərdir, nə də gentrifikasiyanın baş verməsi üçün əhəmiyyətli bir miqrasiya prosesi tələb olunur. Gentrification bərabərsizliklərə əsaslanır, buna görə də eyni şey deyil,” o əlavə edib. Lakin Airbnb kimi qısamüddətli kirayə evlərin və pandemiya dövründəki uzaqdan iş siyasətinin meydana çıxması son illərdə gentrifikasiya mübahisəsini sürətləndirib. Eskoffiye deyib ki, “2020-ci ildən bəri gentrifikasiyanın yeni bir mərhələsi başlayıb, bu mərhələ pisləşib. Bu, rəqəmsal köçərilər və Airbnb kimi qısamüddətli kirayə platformaları tərəfindən idarə olunur.”
Hökumət Siyasəti və Beynəlxalq Təcrübələr
Airbnb çərşənbə axşamı Meksika şəhərindəki fəaliyyətini müdafiə edərək, ötən il yerli iqtisadiyyata 1 milyard dollardan çox gəlir gətirdiyini və yaşayış yerləri sifariş edən qonaqların paytaxtdakı dükanlara və xidmətlərə də pul xərclədiyini iddia edib. Meksika şəhəri hökuməti 2022-ci ildə Airbnb və UNESCO ilə paytaxtı “rəqəmsal köçərilər və yaradıcı turizm üçün qlobal mərkəz” kimi tanıtmaq üçün bir razılaşma imzalayıb. O vaxt Meksika şəhərinin meri olan Şeynbaum təşəbbüsü yerli iqtisadiyyatı gücləndirmək yolu kimi təqdim edib. Ekspertlərə görə, bu təklif xüsusilə altı aydan az müddətə turist vizası olmadan Meksikada qala bilən, sonra isə xüsusi müvəqqəti yaşayış icazəsi tələb olunan ABŞ vətəndaşları üçün cəlbedici idi. Milli Miqrasiya İnstitutunun məlumatına görə, 2022-ci ildə xarici vətəndaşlara 122,758 müvəqqəti yaşayış icazəsi verilib ki, bu da 2019-cu ildəki 97,825-dən xeyli çoxdur. Lakin bir çox sakinlər üçün Meksika şəhəri təşəbbüsü onların ətrafında baş verən köçkünlüyün başqa bir əlaməti idi.
Gentrificationla bağlı qəzəb təkcə Meksika şəhərinə xas deyil. İspaniyanın Kanar adaları, Lissabon və Berlin kimi Avropanın turistik məkanlarındakı yerli hökumətlər son on ildə qısamüddətli kirayələrə məhdudiyyətlər elan ediblər. Barselonanın solçu meri Jaume Kollboni bildirib ki, 2028-ci ilin noyabr ayına qədər hökumət populyar turistik məkandakı hazırda qısamüddətli kirayə kimi təsdiqlənmiş 10,101 mənzilin lisenziyalarını ləğv edəcək. Kataloniya paytaxtının sakinləri günü-gündən kirayə evlərin aylıq kirayədən daha sərfəli olduğunu sənədləşdiriblər ki, bu da evdən çıxarılmalara və evlərin qısamüddətli turistik yaşayış yerlərinə çevrilməsinə səbəb olub. Barselona sakini Adrian Trinidad daha əvvəl CNN-ə demişdi: “Mən Barselonadakı kirayəçilər ittifaqının üzvüyəm və kirayəçilərin ev sahibləri tərəfindən turizm məqsədilə mülkü istifadə etmək üçün evlərindən necə çıxarıldığını çox görürük.”
Airbnb-nin məlumatına görə, Meksika şəhərində 26,500-dən çox elan var ki, bunların bir çoxu gentrifikasiyadan ən çox təsirlənən ərazilərdə cəmləşib. Inside Airbnb layihəsinin məlumatına görə, bu elanlar Kondesa, Roma, Xuarez və Polanko kimi mərkəzi məhəllələrdə cəmləşib. Artan tənqid və 2022-ci il etirazlarına cavab olaraq, yerli hökumət yeni qaydalar tətbiq etsə də, mütəxəssislər bunun kifayət qədər olmadığını düşünürlər. Airbnb isə şəhərin qadağanı deyil, ev paylaşımını dəstəkləyən qaydalara ehtiyacı olduğunu bildirir. Şirkət iddia edir ki, Meksika şəhərində bir çox insan platformaya maliyyə qaynağı kimi güvənir, ev sahiblərinin 53%-i xidmətin onlara evlərində qalmağa kömək etdiyini, 74%-i isə əsas xərclərini ödəməyə kömək etdiyini deyir. Fəallar indi 2026-cı ildə Meksikanın növbəti Dünya Kuboku üçün futbol azarkeşlərinə qapılarını açmasına hazırlaşırlar ki, Morales bunun dövlətin sakinlər üzərində biznes əlaqələrinə üstünlük verməsi ilə nəticələnə biləcəyindən narahatdır. “Hal-hazırda olduğumuz kritik vəziyyəti nəzərə alsaq, bunu kim düşünə bilər?” o soruşub.
Leave a Reply to Gülnar Həsənova Cancel reply