Norveçin Sərvət Fondu “Caterpillar” və İsrail Banklarından Çəkilir
Norveçin iki trilyon dollarlıq sərvət fondu, dünyanın ən böyük fondu olaraq, ABŞ-ın tikinti avadanlıqları nəhəngi “Caterpillar” şirkətindən sərmayəsini geri çəkdiyini açıqlayıb. Bu qərar, şirkətin İsrailin Qəzza zolağı və işğal altındakı İordan çayının qərb sahilində törətdiyi iddia edilən hüquq pozuntularına töhfə verməsi səbəbilə qəbul edilib. Norveç Mərkəzi Bankı bazar ertəsi bildirib ki, fondun idarə etdiyi şirkətə sərmayə qoyulması “müharibə və münaqişə vəziyyətlərində fərdlərin hüquqlarının ciddi şəkildə pozulmasına yol açan qəbuledilməz risk” yaradır. Fond, həmçinin, etika şurasının tövsiyəsi ilə beş İsrail bankından da aktivlərini satdığını elan edib.
“Caterpillar”a Qarşı Etik İttihamlar
Etika şurası öz bəyanatında qeyd edib ki, “Caterpillar” tərəfindən istehsal olunan buldozerlər İsrail hakimiyyəti tərəfindən Fələstin mülkiyyətinin genişmiqyaslı qeyri-qanuni şəkildə dağıdılmasında istifadə edilir. Şura vurğulayıb ki, “Caterpillar məhsullarının beynəlxalq humanitar hüququn geniş və sistematik şəkildə pozulmasına xidmət etməsinə heç bir şübhə yoxdur”. Əlavə edilib ki, “Caterpillar” İsrail hakimiyyəti tərəfindən bu cür istifadənin qarşısını almaq üçün heç bir tədbir həyata keçirməyib. Divestasiya qərarından əvvəl, 30 iyun tarixinə olan məlumata görə, fondun “Caterpillar”da 1,17 faizlik payı olub və bu payın dəyəri 2,1 milyard dollar təşkil edib.
İsrail Yaşayış Məskənləri və Bankların Rolu
Fondun bəyanatında adı çəkilən beş bank “Hapoalim”, “Bank Leumi”, “Mizrahi Tefahot Bank”, “First International Bank of Israel” və “FIBI Holdings”dir. Etika şurası bildirib ki, bu banklar İordan çayının qərb sahilində, o cümlədən Şərqi Qüdsdəki İsrail yaşayış məskənlərində tikinti fəaliyyəti üçün zəruri maliyyə xidmətləri göstərərək “İsrail yaşayış məskənləri”nin davam etdirilməsinə töhfə veriblər. Şura əlavə edib ki, “məskunlaşmalar beynəlxalq hüquqa zidd olaraq yaradılıb və onların davamlı mövcudluğu beynəlxalq hüququn davamlı pozulması deməkdir”.
Beynəlxalq Hüquq Normalarının Pozulması
Keçən il Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (BƏM) 1967-ci ildə zəbt edilən Fələstin ərazisində tikilmiş İsrail məskunlaşmalarının “mümkün qədər tez” dayandırılmalı olduğuna qərar verib, çünki onlar “beynəlxalq hüquqa zidd olaraq qurulub və saxlanılır”. Ötən həftə 21 ölkə Şərqi Qüdsdən şərqdə yerləşən 12 kvadrat kilometrlik “East 1” və ya “E1” kimi tanınan ərazidə İsrailin qeyri-qanuni yaşayış məskəni tikmək planlarını qınayan birgə bəyanat imzalayıb. İsrailli köçkünlər üçün 3400 yeni evin tikintisini nəzərdə tutan bu nəhəng layihə, işğal altındakı İordan çayının qərb sahilinin əksər hissəsini işğal altındakı Şərqi Qüdsdən ayırır. Planı alqışlayan İsrailin ifrat sağçı maliyyə naziri Bezalel Smotriç bildirib ki, məskunlaşmanın genişliyi və Fələstin ərazilərinə kəsilməsi gələcək Fələstin dövləti ehtimalını “məhv edəcək, çünki tanımaq üçün heç nə və heç kim olmayacaq”. Fondun beş İsrail bankındakı paylarının ümumi dəyəri 661 milyon dollar olaraq qiymətləndirilib. “Caterpillar”, “Hapoalim”, “First International Bank of Israel” və “Bank Leumi” Reuters-in e-poçt sorğularına dərhal cavab verməyib. Fond, Qəzza zolağındakı müharibə və işğal olunmuş İordan çayının qərb sahilindəki vəziyyətlə bağlı davam edən etik araşdırmanın bir hissəsi olaraq 18 avqustda altı şirkətdən divestasiya edəcəyini elan etmiş, lakin payları satılana qədər heç bir şirkətin adını açıqlamamışdı. Fond dünya üzrə təxminən 8400 şirkətə sərmayə qoyub.
Leave a Reply to Aytən Şahbazli Cancel reply