Türkiyənin Liviya Siyasəti: Regional Dəngələrin Dəyişməsi
TCG Kınalıada gəmisi avqust ayında Liviyanın Bingazi şəhərinə liman səfəri həyata keçirib. İsrailin Maariv qəzetində yayımlanan təhlilə görə, Türkiyənin Bingazidə konsulluq açması və Xəlifə Hafterin rəhbərliyi ilə diplomatik əlaqələr qurması, “Osmanlı İmperatorluğunu yenidən canlandırmaq istiqamətində mühüm bir addım” kimi şərh edilir. Qəzet bu addımın Türkiyənin Şərqi Aralıq dənizində geniş ərazilərdə söz sahibi olmasını və Yunanıstan ilə Kiprin dəniz əlaqələrini kəsməsini hədəflədiyini yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, sözügedən bu gediş Suriyada Əsəd rejiminin müxaliflərin dəstəyi ilə zəifləməsi qədər “dramatik” təsirə malikdir.
Liviya münaqişəsi və Türkiyənin rolu
Qəzet Liviyanın təxminən iyirmi ildir ki, vətəndaş müharibəsi şəraitində yaşadığını xatırladır və Türkiyənin münaqişələrə güclü şəkildə qarışaraq, sahədəki dəngələri dəyişdirdiyini vurğulayır.
2014-cü ildən 2020-ci ilə qədər davam edən Liviya vətəndaş müharibəsində Xəlifə Hafterin qüvvələri ABŞ və Rusiyanın dəstəyini alarkən, Maariv qeyd edir ki, “Türkiyə Tripoli mərkəzli hökuməti dəstəkləyib”. Türkiyənin hərbi dəstəyi sayəsində bu qrupların süqutunun qarşısı alınıb, hətta bəzi dairələrdə Liviyadakı idarəetmə “Türk himayəsi” altında qəbul edilib.
Yunanıstan və Kipri təkləmə strategiyası
“Türkiyənin Hafter rejimini tanıması və konsulluq açması, Liviya ilə Türkiyə arasında imzalanan dəniz səlahiyyət zonaları müqaviləsinə Şərqi Liviya hökumətinin də razılığını almaq məqsədi daşıyır. Bu müqavilə iki ölkə arasında dəniz dəhlizi yaradır, Yunanıstan ilə Kipr arasındakı dəniz ardıcıllığını kəsir və onları təkləyir.”
“Mavi Vətən” arzusu və regional güc iddiaları
Tel Aviv Universitetinin Dayan Mərkəzindən Türkiyə üzrə mütəxəssis Dr. Hay Eytan Kohen Yanarocak hadisələri yaxından izləyərkən qəzetə bildirib:
- “Mən Türkiyənin bu addımını ‘əvvəlki şöhrətə qayıtma’ adlandırıram. Türklər 1912-1919-cu illərdəki müharibələrə qədər Liviyada idilər. Onların baxış bucağından, onlar Tripoliya geri dönür və ‘Mavi Vətən’ arzusunu həyata keçirirlər, yəni Aralıq dənizindəki hökmranlıqlarını genişləndirirlər.”
Dr. Yanarocak əlavə edib ki, “Dəniz səlahiyyət zonaları müqaviləsi Türkiyə ilə Qərbi Liviya hökuməti arasında imzalanmış olsa da, BMT-yə görə həmin hökumət legitim və tanınmış vəziyyətdədir. Buna görə də müqavilə BMT qurumları tərəfindən Şərqi Liviya əraziləri üçün də qüvvədə hesab edilir”.
Mütəxəssis qəzetə verdiyi açıqlamada “Türklər Liviyadakı nüfuzlarını dərinləşdirmək, dəniz dəhlizi yaratmaq və beləliklə Rusiya, Orta Şərq ölkələri, Asiya və Avropa arasında neft və qaz axınını öz ərazilərindən keçəcək boru kəmərləri vasitəsilə təmin etmək istəyirlər. Bu gediş Türkiyənin xəzinəsinə böyük töhfə verməyi və ölkənin yenidən regional güc mövqeyinə yüksəlməsini hədəfləyir” deyib.
Leave a Reply to Şəbnəm Nurlu Cancel reply