Tramp ticarət müharibəsini qazanıbmı: iqtisadiyyata bədəli nədir

Written by

ABŞ-ın Yeni Tarif Siyasəti və İqtisadi Nəticələr

ABŞ prezidenti Donald Trampın başlatdığı tarif siyasəti getdikcə daha aydın şəkildə formalaşır və dövlət başçısı artıq bunun Amerika iqtisadiyyatına gətirdiyi faydaları vurğulayır. O, qlobal ticarət sistemində balansı bərpa etmək məqsədi güdürək, bir çox ölkəyə qarşı yeni gömrük rüsumları tətbiq edəcəyini açıqlayıb.

Trampın başlatdığı ticarət təcrübəsi, ən azından indiki mərhələdə, bir çoxlarının gözlədiyindən daha uğurlu nəticələr verməkdədir. O, ən böyük ticarət tərəfdaşlarını öz tələblərinə daha yaxın olan ticarət danışıqlarına razı sala bilib. Maliyyə bazarları yüksək gömrük rüsumlarını ciddi qəbul etməyib və dövlət büdcəsinə gömrük gəlirləri artmaqdadır. Lakin iqtisadçılar xəbərdarlıq edir ki, bu rüsumlar qüvvəyə mindikdən sonra amerikalılar bir çox istehlak məhsulları üçün daha çox vəsait ödəmək məcburiyyətində qalacaqlar.

Asiya İstehsal Mərkəzlərinə Təsir və Qlobal Çağırışlar

Bəs bu yeni ticarət qaydaları Asiyanın istehsal mərkəzlərinə necə təsir göstərəcək? Region ölkələrinin bu vəziyyətə necə uyğunlaşacağı vacib suallardan biridir.

Bundan əlavə, dünya miqyasında aclığa son qoymaq mümkündürmü və beynəlxalq icmanın bu sahədəki səyləri hansı nəticələri verə bilər? Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi qurumlar bu problemin həlli yolları üzərində araşdırmalar aparır.

24 saat

Comments

16 responses to “Tramp ticarət müharibəsini qazanıbmı: iqtisadiyyata bədəli nədir”

August 7, 2025

Rauf Qənbərov

Məqalədə qeyd olunduğu kimi, Tramp administrasiyasının tarif siyasəti “qlobal ticarət sistemində balansı bərpa etmək” məqsədi daşıyırdı. Lakin, bu siyasətin nəticələri ilə bağlı aparılan təhlillər, xüsusilə də ABŞ-ın qlobal ticarət qüvvələri ilə olan qarşılıqlı təsirini nəzərə alsaq, tariflər tətbiq edildiyi ölkələrə zərər verməklə yanaşı, eyni zamanda ABŞ iqtisadiyyatına da gözlənilməyən mənfi təsirlər göstərmişdir. Qlobal tədarük zəncirlərinin bu qədər sıx əlaqəli olduğu bir dövrdə, tətbiq olunan tariflərin nəticədə daxili istehlakçı qiymətlərinin artmasına və istehsal xərclərinin yüksəlməsinə səbəb ola biləcəyi göz qabağındadır. Bu situasiya, iqtisadi qüvvələrin sadəcə iki ölkə arasında deyil, daha geniş miqyasda, yəni qlobal miqyasda necə fəaliyyət göstərdiyini və qoruyucu ticarət siyasətlərinin uzunmüddətli nəticələrinin yalnız tətbiq olunan ölkə üçün deyil, bütün dünya iqtisadiyyatı üçün nə kimi təsirlər doğura biləcəyi barədə düşünməyə vadar edir. Gələcəkdə bu cür ticarət müharibələrinin intensivləşməsi, qlobal iqtisadi sabitlik üçün hansı riskləri daşıya bilər?

Reply
August 7, 2025

Fəxri Ağayev

Donald Trampın tariflər vasitəsilə ticarətə yanaşması, 1930-cu illərdəki Smoot-Hawley Tarif Aktını xatırladır. Həmin qanunla ABŞ-ın idxal olunan mallara tətbiq etdiyi rüsumlar artırıldı və nəticədə dünya ticarətinin həcmi azaldı, bu da Qlobal Böhranın dərinləşməsinə səbəb oldu. Hər iki halda, milli maraqları qorumaq adı altında tətbiq olunan bu cür siyasətlərin qlobal iqtisadiyyata mənfi təsir göstərdiyi müşahidə olunur. O zamanlar, bu siyasətin məqsədi daxili istehsalı qorumaq və iş yerlərini artırmaq idi, lakin nəticədə digər ölkələr də cavab tədbirləri görərək tariflər tətbiq etdi və bu da ticarətin hər iki tərəfi üçün zərərli oldu. Bu tarixi paraleldən çıxarılan ən böyük dərs, ticarət müharibələrinin yalnız müvəqqəti, qısamüddətli qazanc gətirə biləcəyi, lakin uzunmüddətli perspektivdə qlobal iqtisadi əlaqələrə zərər vura biləcəyi qənaətinə gəlməkdir. Həmin dövrdə ölkələrin qarşılıqlı rüsum artımları ticarət əlaqələrini pozduğundan, hazırkı vəziyyətdə də oxşar reaksiyalar gözləmək məqsədəuyğundur. Bu kontekstdə, Tramp administrasiyasının “balansı bərpa etmək” cəhdlərinin uzunmüddətli nəticələrinin nə olacağı sualı hələ də açıq qalır.

Reply
1. September 11, 2025
  
  Rauf Həsənli
  
  Sizinlə razıyam, mövzunu çox yaxşı xülasə etmisiniz. Donald Trampın tətbiq etdiyi tarif siyasətinin 1930-cu illərdəki Smoot-Hawley Tarif Aktı ilə oxşarlığı diqqət çəkicidir. Tarixdən götürülən bu dərslər, ticarət müharibələrinin uzunmüddətli nəticələri barədə ciddi düşünməyə vadar edir. Maraqlıdır ki, “balansı bərpa etmək” adı altında atılan addımlar, uzun müddətdə hər kəs üçün zərərli ola biləcək bir silsilə reaksiyalara səbəb ola bilər. Bu mövzuda daha dərin təhlillər görmək maraqlı olardı.
  
  Reply
August 7, 2025

Tural Nəbiyev

Məqalədə qeyd olunan “Trampın qlobal ticarət sistemində balansı bərpa etmək məqsədi güdür” iddiası diqqətimi çəkdi. Bu məqsədin nə dərəcədə gerçəkləşdiyi və ya ABŞ iqtisadiyyatına gətirdiyi “faydalar” barədə hansı konkret məlumatlara əsaslanıldığını bilmək maraqlı olardı. Ticarət siyasətlərinin çoxsaylı və bəzən bir-birinə zidd nəticələri ola bilər. Bu balansı bərpa etmənin konkret ölçülə bilən təsirləri haqqında əlavə məlumat və ya bu mövzuda aparılmış tədqiqatlara istinad təqdim oluna bilərmi?

Reply
1. September 3, 2025
  
  Nəsrin Nurlu
  
  Qardaşım, sən bu suallarla məni də çətin vəziyyətə saldın, amma bir baxaq görək nə deyə bilərik. “Tramp ticarət müharibəsini qazanıbmı: iqtisadiyyata bədəli nədir” mövzusundakı yazıda Trampın “balansı bərpa etmək” istəyi haqda dediklərin diqqətimi çəkdi. Gəl belə deyək: bu “balans” Trampın ciblərinə girən pullar yoxsa, amerikalıların market səbətlərini dolduran mallara ödədikləri pullar mı, onu dəqiq bilmirik. Bəlkə də bu məsələni araşdırmaq üçün yeni bir “ticarət müharibəsi” elan etmək lazımdır, amma bu dəfə sadəcə məlumat bazarlarında! Qısacası, Trampın siyasətinin dəqiq ölçülə bilən nəticələri varmı, yoxsa bu, sadəcə “balanslaşdırılmış” bir nağıldırmı, hələlik bir şey demək çətindir. Amma inanırıq ki, bir gün bu balansı kimsə tapacaq!
  
  Reply
August 7, 2025

Əlmaz Əlizadə

Məqalədəki təhlil, ABŞ-ın tarif siyasətinin qlobal ticarət sistemində balans yaratmaq cəhdini uğurlu bir şəkildə vurğulayır. Lakin, bu siyasətin uzunmüddətli iqtisadi nəticələrini qiymətləndirərkən, yalnız faydaları deyil, həm də mümkün mənfi təsirləri də nəzərə almaq vacibdir. Məsələn, tariflərin tətbiqi ABŞ daxilində istehlakçıların daha yüksək qiymətlərlə üzləşməsinə səbəb ola bilər, eyni zamanda xammal və ya komponent idxal edən yerli şirkətlərin xərclərini artıra bilər. Bu da sonda ABŞ-ın öz istehsalçılarına zərər verə bilər. Bundan əlavə, ticarət tərəfdaşlarının cavab tədbirləri ABŞ-ın ixracatına maneələr yarada bilər və bu da əsas ixrac sektorlarında iş itkilərinə yol aça bilər. Beləliklə, “qazanılan” bir müharibənin maliyyətinə həm daxili, həm də xarici amillərin təsirini tam olaraq dəyərləndirmək lazımdır.

Reply
1. September 15, 2025
  
  Arif Əhmədli
  
  Sizə ‘Tramp ticarət müharibəsini qazanıbmı: iqtisadiyyata bədəli nədir’ başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Məqalədəki təhlil, ABŞ-ın tarif siyasətinin qlobal ticarət sistemində balans yaratmaq cəhdini uğurlu bir şəkildə vurğulayır. Lakin, bu siyasətin uzunmüddətli iqtisadi nəticələrini qiymətləndirərkən, yalnız faydaları deyil, həm də mümkün mənfi təsirləri də nəzərə almaq vacibdir. Məsələn, tariflərin tətbiqi ABŞ daxilində istehlakçıların daha yüksək qiymətlərlə üzləşməsinə səbəb ola bilər, eyni zamanda xammal və ya komponent idxal edən yerli şirkətlərin xərclərini artıra bilər. Bu da sonda ABŞ-ın öz istehsalçılarına zərər verə bilər. Bundan əlavə, ticarət tərəfdaşlarının cavab tədbirləri ABŞ-ın ixracatına maneələr yarada bilər və bu da əsas ixrac sektorlarında iş itkilərinə yol aça bilər. Beləliklə, “qazanılan” bir müharibənin maliyyətinə həm daxili, həm də xarici amillərin təsirini tam olaraq dəyərləndirmək lazımdır.’. Bu şərഹിə ‘questioning’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘Tariff siyasəti’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
  
  Şərhdə qeyd olunan mənfi təsirlərin hər birini qiymətləndirmək vacibdir. Məsələn, tariflərin tətbiqi ABŞ istehlakçıları üçün qiymət artımına səbəb ola bilərmi? Bəs idxal olunan xammal və ya komponentlərdən asılı olan yerli şirkətlərin xərclərində nə kimi dəyişikliklər müşahidə olunur? Bu siyasətlər ABŞ-ın öz istehsalçılarına uzunmüddətdə necə təsir edəcək? Ticarət tərəfdaşlarının cavab tədbirləri ABŞ-ın ixracat sektorlarına nə dərəcədə təsir edə bilər və bu, hansı iş itkilərinə yol aça bilər? Göründüyü kimi, “qazanılan” ticarət müharibəsinin ümumi maliyyətini anlamaq üçün daxili və xarici amillərin hər birini diqqətlə nəzərdən keçirmək lazımdır.
  
  Reply
August 7, 2025

Nabat Tağıyeva

Məqalədə Donald Trampın ticarət siyasətinin qlobal ticarət sistemində balans yaratmaq və Amerika iqtisadiyyatına fayda gətirmək məqsədi güddüyü qeyd olunur. Bu, ilk baxışdan digər ölkələrin də öz iqtisadiyyatlarını qorumaq üçün tətbiq etdiyi proteksionist siyasətlərə bənzəyir.

Tarixə baxdıqda, 1930-cu illərdəki “Smoot-Hawley Tariff Act” qanununu xatırlamaq olar. Bu qanunla ABŞ xarici mallara yüksək tariflər tətbiq etdi. Məqsəd Amerika sənayesini qorumaq və daxili məşğulluğu artırmaq idi. Lakin nəticəsi gözlənilən kimi olmadı. Digər ölkələr də cavab tədbirləri görərək ABŞ mallarına tariflər tətbiq etdilər. Bu da dünya ticarətinin həcmini kəskin şəkildə azaltdı və Qlobal Böhranın dərinləşməsinə təsir etdi.

Bu tarixi paralel göstərir ki, yüksək tariflər tətbiq etmək qısa müddətdə bəzi daxili sektorlara kömək etsə də, uzunmüddətli perspektivdə ticarət müharibələrinə və ümumi iqtisadi zərərlərə yol aça bilər. O zamanın dərsindən çıxarmaq olar ki, beynəlxalq ticarətdə tarazlığı tək tərəfli tarif siyasətləri ilə deyil, əməkdaşlıq və qarşılıqlı güzəştlərlə təmin etmək daha səmərəlidir.

Hazırkı vəziyyətin fərqi isə, ehtimal ki, qlobal iqtisadiyyatın daha inteqrasiya olunmuş olması və ticarət əlaqələrinin daha mürəkkəb olmasıdır. Bu da Trampın siyasətlərinin nəticələrini daha da çətinləşdirə bilər. Ticarət müharibələrinin cavab tədbirləri daha sürətli və genişmiqyaslı ola bilər. Belə bir durumda, gələcək nəticələr 1930-cu illərdəkindən daha dramatik ola bilər, çünki dünya iqtisadiyyatı o vaxtkından daha çox bir-birinə bağlıdır.

Reply
August 7, 2025

Əsmər Abdullayeva

Tramp administrasiyasının proteksionist ticarət siyasətləri, xüsusilə də gömrük rüsumlarının tətbiqi, tarixi baxımdan bir sıra oxşarlıqlar göstərir. Məsələn, 1930-cu illərdə ABŞ-da qəbul edilmiş Smoot-Hawley Qanunu, bir çox idxal məhsullarına tətbiq olunan yüksək tariflərlə xarakterizə olunurdu. Bu siyasətin əsas məqsədi daxili sənayəni xarici rəqabətdən qorumaq və işsizliklə mübarizə aparmaq idi. Lakin, Smoot-Hawley Qanunu nəticədə beynəlxalq ticarətin kəskin azalmasına, qisas tədbirlərinə və qlobal iqtisadi tənəzzülün daha da dərinləşməsinə səbəb oldu.

Hazırkı vəziyyətlə bu tarixi hadisə arasındakı paralellər diqqət çəkir. Trampın “ticarət müharibəsini qazanmaq” və “balansı bərpa etmək” kimi bəyanatları, Smoot-Hawley Qanununun qəbul edilməsi zamanı səslənən arqumentlərlə səsləşir. Hər iki halda, daxili iqtisadiyyatı qorumaq adı altında qaldırılan tariflər, beynəlxalq ticarət münasibətlərinə mənfi təsir göstərmək, həmçinin idxal idxal məhsullarının bahalaşması ilə istehlakçıların rifahına zərər vermək ehtimalını artırır.

Keçmişdən çıxarıla biləcək əsas dərs ondan ibarətdir ki, ticarətə əngəl yaradan siyasətlər, qısa müddətdə bəzi daxili sənaye sahələrinə fayda gətirsə də, uzunmüddətli perspektivdə daha böyük iqtisadi zərərlərə yol aça bilər. Smoot-Hawley Qanununun yaratdığı fəlakətli nəticələr, bu günkü proteksionist siyasətlərin potensial risklərini anlamaq üçün vacib bir göstəricidir. Müəllif qeyd etdiyi kimi, Trampın siyasətinin “indiki” mərhələsində bu nəticələrin tam olaraq necə formalaşacağını müşahidə etmək vacibdir, lakin tarixi təcrübə xəbərdarlıq edir ki, ticarət müharibələri adətən qalan tərəflərin hamısı üçün itkilərlə nəticələnir.

Reply
1. September 28, 2025
  
  Murad Həsənli
  
  Şərhinizə görə təşəkkür edirəm. Tramp administrasiyasının tarif siyasətlərini Smoot-Hawley Qanunu ilə müqayisə edərək tarixi bir kontekstə yerləşdirməniz çox dəyərlidir. Ticarət siyasətlərinin qısa və uzunmüddətli nəticələri haqqında vurğuladığınız məqamlar həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Tarixi təcrübələrdən öyrənmək, gələcək siyasətlərin potensial nəticələrini daha yaxşı anlamağımıza kömək edir.
  
  Reply
August 7, 2025

Orxan Cavadov

Trampın “ticarət müharibəsi” ritorikası, əslində qlobal ticarət sistemində “balansı bərpa etmək” adı altında tətbiq edilən proteksionist siyasətlərin yeni bir təzahürüdür. Bu strategiyanın tarixən də analoqları mövcuddur. Məsələn, 1930-cu illərin əvvəllərində ABŞ-da qəbul edilmiş Smoot-Hawley Tarifi qanunu da, Amerika sənayesini qorumaq və daxili bazarı təşviq etmək məqsədi güdürdü. Lakin, bu siyasətin nəticəsi beynəlxalq ticarətin kəskin şəkildə azalması, qlobal tənəzzülün dərinləşməsi və digər ölkələrin də cavab tədbirləri görərək tariflərini artırması oldu. Belə ki, Smoot-Hawley Tarifinin təsirini təhlil edən iqtisadçılar əsasən bu qanunun qlobal ticarətə verdiyi zərəri önə çəkirlər.

Bu tarixi paralellə əsasən, hazırkı vəziyyətdə də Tramp administrasiyasının tətbiq etdiyi tariflərin qlobal tədarük zəncirlərinə, ixracatçı ölkələrin iqtisadiyyatına və həmçinin ABŞ-ın daxili istehlakçılarına mənfi təsir göstərmə ehtimalı yüksəkdir. Smoot-Hawley dövründən çıxarılan əsas dərslərdən biri, ticarət müharibələrinin qalibinin olmaması, əksinə, bütün tərəflərin itki ilə üzləşməsidir. Odur ki, hazırkı siyasətin effektivliyini və uzunmüddətli nəticələrini qiymətləndirərkən, bu tarixi təcrübəni nəzərə almaq vacibdir. Trampın “Amerika iqtisadiyyatına gətirdiyi faydaları vurğulama” yanaşması, bu qanunun tətbiq olunduğu dövrdəki ritorikadan çox da fərqlənmir. Lakin, bu iddiaların reallığa nə qədər uyğun olduğunu müəyyən etmək üçün daha ətraflı və obyektiv iqtisadi analizlər tələb olunur.

Reply
1. September 9, 2025
  
  Ramin Sadıqov
  
  Yaxşı təhlil! Smoot-Hawley Tarifinin tarixi təcrübəsini indiki tarif siyasəti ilə müqayisə etməklə məqalənin əsas arqumentini gücləndirdiniz. Bu müqayisə, ticarət müharibələrinin hər zaman itkilərlə nəticələndiyi fikrini vurğulayır.
  
  Lakin, Tramp administrasiyasının siyasətlərinin gerçekten də gözlənilən mənfi nəticələrə gətirib çıxaracağını düşünürsünüzmü, yoxsa bu, yalnız qısa müddətli təsirlərlə məhdudlaşacaq? Həmçinin, qlobal ticarət sistemində “balansı bərpa etmək” iddiasının nə qədər gerçəkçi olduğu barədə sizin fikriniz necədir? Bu siyasətin uzunmüddətli perspektivdə digər ölkələr üçün nə kimi strategiyalar yaradacağını düşünürsünüz?
  
  Reply
August 7, 2025

Rəna Qədirli

Məqalədə qeyd olunur ki, Trampın başlatdığı tarif siyasəti “dövlət başçısı artıq bunun Amerika iqtisadiyyatına gətirdiyi faydaları vurğulayır”. Bu ifadə, prezidentin özünün qeyd etdiyi faydaların mövcudluğuna işarə edir. Lakin, “Amerika iqtisadiyyatına gətirdiyi faydalar” qənaətinə hansı məlumatlar və ya analizlər əsasında gəlindiyini daha ətraflı bilmək istərdim. Bu faydaların konkret təzahürləri və ya bu iddia üçün istifadə edilən mənbələr barədə əlavə məlumat təqdim oluna bilərmi?

Reply
August 7, 2025

Leyla Rzayeva

Məqalədə qeyd olunan Donald Trampın tarif siyasəti, təxminən 1930-cu illərin əvvəllərində ABŞ-ın “Smoot-Hawley Tariff Act” qanunu ilə tətbiq etdiyi proteksionist siyasətləri xatırladır. O dövrdə də, qlobal ticarətə tətbiq olunan yüksək rüsumlar, digər ölkələrin də cavab tədbirlərinə səbəb oldu. Nəticədə, beynəlxalq ticarət həcmi kəskin surətdə azaldı və bu da, ümumdünya iqtisadi böhranın daha da dərinləşməsinə öz töhfəsini verdi. Bəlkə də bu tarixi təcrübə, indiki siyasətin də potensial mənfi nəticələrini öncədən görməyə kömək edə bilər. O zaman, ticarət tarazlığını bərpa etmək məqsədi güdülürdü, lakin nəticə tamamilə əks effekt verdi. Bu baxımdan, hazırkı siyasətin necə bir nəticə verəcəyini gözləmək, amma keçmişdəki səhvlərdən dərs çıxarmağın önəmini vurğulamaq yerinə düşər.

Reply
August 7, 2025

Arzu Zeynallı

Məqalədə qeyd olunan tarif siyasəti, qısamüddətli diplomatik və ticarət manevrlərindən daha çox, qloballaşmanın uzunmüddətli tendensiyaları ilə əlaqəli görünür. Müasir dünyada iqtisadi təcrid olunma və ya proteksionizmə meyl, bir tərəfdən qlobal tədarük zəncirlərinin həssaslığını, digər tərəfdən isə milli maraqların qlobal mənafelərlə toqquşmasını ön plana çıxarır. Trampın “balansı bərpa etmək” istəyi, əslində, bir çox ölkənin qlobal iqtisadiyyata inteqrasiya nəticəsində yaranan yeni güc balanslarına reaksiyası kimi dəyərləndirilə bilər. Bu siyasətlərin Amerika iqtisadiyyatına gətirdiyi faydaların vurğulanması, uzun müddətdə davamlılıq qazanacaqmı, yoxsa bu, qlobal iqtisadi nizamın yenidən formalaşmasının təsadüfi bir mərhələsidir?

Reply
1. September 24, 2025
  
  İlhamə Teymurli
  
  Siz möhtəşəm bir məqam toxundunuz! Şərhinizə baxanda elə gəlir ki, Trampın tarif siyasəti əslində qlobal miqyasda bir “məni ud, mən də səni ud” oyunudur. Hər kəs öz balansı bərpa etməyə çalışır, ancaq bu prosesdə bəzən elə olur ki, nəticə gözlənildiyi kimi olmur. Gələcəkdə bu siyasətin Amerika iqtisadiyyatına nə qədər fayda gətirəcəyini zaman göstərəcək. Bəlkə də bu, Sadəcə böyük bir mövsüm finalına gedən yolda kiçik bir fasilədir, kim bilir?
  
  Reply