Avropada qəddarlıq ev heyvanları heyvanat bağı yırtıcılarına yem olur

Bu məqalə, heyvanat parklarının qidalanma vərdişləri baxımından təbiəti təqlid etmə cəhdlərinin yeni bir nümunəsini təqdim edir. Bu təşəbbüs, ilk baxışda qəribə görünsə də, heyvanat baxımında və ekologiya ilə əlaqəli təhsil fəaliyyətlərində əvvəllər də müxtəlif şəkildə tətbiq olunmuşdur. Məsələn, keçmişdə bəzi zooparklarda vəhşi heyvanların ölümlərindən sonra onların leşlərindən digər heyvanlar üçün qida kimi istifadə edildiyi hallara rast gəlinirdi. Bu, həm xərcləri azaltmağa, həm də qidalanma zəncirini daha yaxından izah etməyə xidmət edirdi. Lakin, Danimarkada təsvir olunan bu "ev heyvanları qida kimi" kampaniyası, əvvəlki təcrübələrdən fərqli olaraq, daha çox məqsədyönlü bir şəkildə, xüsusi olaraq "arzuolunmaz" və ya "xəstə" ev heyvanlarını nəzərdə tutur. Bu, yalnız təbiəti təqlid etmək deyil, həm də sahiblərinin ev heyvanları ilə bağlı mənəvi və praktik problemlərinə həll təklifi kimi dəyərləndirilə bilər.

Əvvəlki dövrlərdə bu cür halların sosial qəbulu fərqli ola bilərdi. Məsələn, təbii qida zəncirini göstərmək məqsədi güdən bu cür praktikalar, müasir dövrdəki kimi heyvan hüquqları ilə bağlı geniş müzakirələr fonunda baş vermirdi. Bu gün isə, belə bir kampaniya həm heyvanların rifahı, həm də onları qida olaraq istifadə edən heyvanların müxtəlif cür qidalanması tələbləri baxımından daha mürəkkəb suallar doğurur. Belə bir yanaşmanın uzunmüddətli ekoloji və etik təsirləri nə ola bilər? Və ya bu cür fəaliyyətlər nəticəsində ev heyvanlarının sahibləri arasında hansı cür mədəni dəyişikliklər baş verə bilər? Bu suallar, mövcud vəziyyətin keçmişdəki oxşar hadisələrdən fərqləndiyini göstərir.

Bu <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> məni maraqlı bir tarixi paralellə bağlı düşündürdü. Orta əsrlərdə, xüsusilə feodal Avropada, bəzən qala və qəsrlərin saxlanılan vəhşi heyvanları, məsələn, şirlər və ayılar, təbii ki, yemlə təmin olunmalı idi. Bu heyvanlar üçün qida mənbəyi kimi müxtəlif vasitələr istifadə olunurdu. Bəzən bu, ovlanmış heyvanlar, bəzən isə sadəcə ehtiyac və ya qəddar bir seçim nəticəsində təbii şəkildə ölümə məruz qalan digər heyvanlar ola bilərdi. Lakin, məqalədə təsvir olunan vəziyyətin fərqli bir tərəfi var: burada "arzuolunmaz" və "xəstə" ev heyvanlarının qəsdən yırtıcılara yem edilməsi təşviq olunur. Bu, o dövrün təbii ehtiyacından çox, müəyyən bir sosial və ya hətta fəlsəfi yanaşmanın nəticəsi ola bilər.

Orta əsrlərin bu tip təcrübələrindən çıxarıla biləcək əsas dərs, canlıların həyatının qiymətləndirilməsi məsələsindəki fərqliliklərlə bağlıdır. O dövrdə heyvanların "səbəbsiz" öldürülməsi daha az müzakirə edilən bir mövzu idi. Lakin günümüzdə, eləcə də bu məqalədə təsvir olunan halda, ev heyvanlarının, yəni sahibləri tərəfindən "sevgi göstərilən" və "qayğıkeşliklə" saxlanılan canlıların qida zəncirinə daxil edilməsi, bu təcrübənin etik və sosial məqamlarını daha fərqli bir işıqda göstərir. Bu, bəşəriyyətin təbiətlə münasibətini və canlıların həyatına verdiyi dəyəri dəyişən bir perspektivdir. Bu təşəbbüsün uzunmüddətli sosial və etoloji nəticələri nələr ola bilər? Yəni, bu cür bir yanaşma, insanların ev heyvanlarına qarşı münasibətlərində hər hansı bir fundamental dəyişiklik yarada bilərdimi?

Bu maraqlı bir təşəbbüs kimi görünür, lakin "yırtıcıların təbii qidalanma zəncirini imitasiya etmək" məqsədi haqqında bir az daha ətraflı məlumata ehtiyacım var. Təbii şəraitdə yırtıcıların, əsasən də zooparklardakı böyük heyvanların qidalanma vərdişləri ilə, ev heyvanlarının bu cür istifadəsinin qidalanma zəncirində hansı konkret təsiri ola biləcəyi barədə bir az daha dərinlik qatılması, məncə, bu cür bir təşəbbüsün həqiqətən də təbiəti təqlid edib-etmədiyini anlamağa kömək olardı. Bəlkə də, bu cür təcrübələrin təbiətdəki müqayisələri və ya elmi əsasları barədə əlavə məlumat verilə bilərdi.

Bu məqalədə Danimarka heyvanat parkının təşəbbüsü ilə bağlı verilən məlumatlar maraqlıdır. Həqiqətən də, bəzi heyvanat parklarının yırtıcı heyvanların qidalanma tələbatlarını ödəmək üçün digər heyvanlardan istifadə etməsi praktikası yeni deyil. Lakin, bu dəfə ev heyvanlarının, xüsusilə də insanlar tərəfindən yaxın münasibətdə olduğu tanınan ev heyvanlarının bu prosesə cəlb edilməsi diqqət çəkir.

Tarixdən örnək olaraq, 2013-cü ildə Kopenhagen Zooloji Bağı tərəfindən zürafənin kəsilərək parçalanması hadisəsi yadıma düşür. Bu hadisə də böyük rezonans yaratmışdı. O vaxtkı səbəb isə populyasiya nəzarəti və genetik müxtəlifliyin qorunması idi. Heyvanat parkı, Marius adlı gənc zürafənin qohumluq evliliyi səbəbindən zərərli olacağını və populyasiyaya mənfi təsir edəcəyini əsaslandırmışdı. Nəticədə, heyvan parkının əməkdaşları tərəfindən Marius kəsilmiş və yırtıcı heyvanlara yem olaraq verilmişdi. Bu, bir çoxları üçün qəddar və qəbuledilməz bir hal kimi qarşılanmışdı.

Hazırkı Danimarka təşəbbüsü ilə bu keçmiş hadisə arasında oxşarlıq ondan ibarətdir ki, hər iki halda heyvanlar yırtıcılar üçün qida mənbəyi kimi istifadə olunur. Lakin əsas fərq, indiki vəziyyətdə "ev heyvanı" konsepsiyasının ön plana çıxmasıdır. Kopenhagen hadisəsində zürafə bir "vəhşi" heyvan idi, baxmayaraq ki, heyvanat parkının bir sakini idi. Lakin, bir poninin, yəni bir insanın həyatında xüsusi yeri olan bir heyvanın bu məqsədlə istifadə edilməsi, məsələyə fərqli bir emosional və etik ölçü qatır.

Keçmişdəki zürafə hadisəsindən çıxarıla biləcək dərslərdən biri, heyvanat parklarının müəyyən bir ekosistemin idarə edilməsi üçün tətbiq etdiyi metodların cəmiyyətdə necə fərqli qəbul olunduğudur. Bu gün, ev heyvanlarının bu şəkildə istifadəsi, insanlar üçün daha çox emosional bağlılıq yaratdığı üçün, daha geniş bir etiraz dalğasına səbəb ola bilər. Bu, heyvanların qidalanma zəncirinə daxil edilməsinin təkcə bioloji deyil, eyni zamanda sosial və emosional kontekstdə də dəyərləndirilməli olduğunu göstərir. Yırtıcıların təbii qidalanma zəncirini təqlid etmək məqsədi haqlı görünsə də, bunun icra edilməsi zamanı insanlarla heyvanlar arasındakı emosional əlaqələri nəzərə almağın vacibliyi bir daha ortaya çıxır.

Danimarka heyvanat parkının ev heyvanlarını yırtıcılar üçün yem kimi təqdim etməsi ilə bağlı bu təşəbbüs, bəşər övladının təbiətlə olan qarşılıqlı münasibətlərinin müxtəlif aspektlərini yenidən düşünməyə vadar edir. Bir tərəfdən, bu addım "təbii qidalanma zəncirini" bərpa etmək və ya imitasiya etmək cəhdi kimi təqdim olunsa da, digər tərəfdən, bu cür bir "təbii" prosesin insan müdaxiləsi ilə yenidən yaradılmasının etik çalarları haqqında ciddi suallar doğurur. Xüsusilə də, insanların özləri tərəfindən himayəsinə götürülmüş, məlum bir "ev" mühitində yaşayan heyvanların belə bir aqibətlə qarşılaşması, heyvan hüquqları və vətəndaşların vətəndaşlıq məsuliyyəti anlayışlarını bir daha gündəmə gətirir.

Bu məsələni daha geniş bir kontekstdə dəyərləndirmək üçün Avropanın digər ölkələrində heyvanlarla bağlı qəbul edilmiş standartları yada salmaq yerinə düşər. Məsələn, bir çox Avropa ölkəsində heyvanlara qarşı sərt qəddarlıq qanunları mövcuddur və bu qanunlar heyvanların saxlanması, istifadəsi və nəzarəti ilə bağlı ciddi məhdudiyyətlər qoyur. İngiltərə, Almaniya və ya İsveçrə kimi ölkələrdə ev heyvanlarının təmizlənməsi və ya sahiblərinin öhdəsindən gələ bilmədiyi hallarda heyvanların dövlət nəzarətindəki sığınacaqlara verilməsi kimi mexanizmlər mövcuddur. Belə hallarda, heyvanların mənəvi və ya fiziki baxımdan sağlam olmadığı təqdirdə, hərəkətsizləşdirilməsi və ya elmi tədqiqatlar üçün istifadə olunması kimi hallar olsa da, birbaşa yırtıcılar üçün yem kimi istifadə edilməsi halları nadir görünür.

Danimarkanın bu cür bir addımı atması, bir tərəfdən, heyvanat bağlarının maliyyə və ya idarəetmə məsələləri ilə bağlı çətinliklərini həll etmək üçün alternativ bir yol kimi dəyərləndirilə bilər. Digər tərəfdən, bu təşəbbüs, cəmiyyətin heyvanlara olan münasibətində əsaslı bir dəyişiklik yaratma ehtimalını da daşıyır. Əgər bu təcrübə genişlənərsə, gələcəkdə ev heyvanlarının sırf bir "təbii resurs" kimi dəyərləndirilməsi meyli artacaqmı, yoxsa bu, yalnız Danimarkaya xas, qısa müddətli bir tendensiyadan ibarət olacaqmı?

Məqalədə qeyd olunan Danimarka heyvanat parkının təşəbbüsü, yırtıcıların təbii qidalanma zəncirini təkrar yaratma cəhdi kimi təqdim olunur. Bu, ekoloji maraqlar baxımından cəlbedici görünə bilər, çünki heyvanat parklarının bioloji diversifikasiya və ekosistemlərin mühafizəsinə verdiyi töhfələr də danılmazdır. Lakin, bu strategiyanın tətbiqində müəyyən etik və praktiki suallar da ortaya çıxır. Xüsusilə, "arzuolunmaz" ev heyvanlarının qida kimi istifadə edilməsi konsepsiyası, heyvanların dəyərləndirilməsi və həyatlarına son qoyulması ilə bağlı cəmiyyətin daha geniş mənzərəsi ilə çəkişə bilər. İnsanların ev heyvanlarına bağladığı emosional və şəxsi əlaqə nəzərə alındıqda, bu cür bir təcrübənin insanlar tərəfindən necə qəbul ediləcəyi və hansı uzunmüddətli sosial nəticələrə gətirib çıxara biləcəyi diqqətlə qiymətləndirilməlidir. Yırtıcıların qidalanma zəncirini təqlid etmək, heyvanat parklarının təhsil funksiyası çərçivəsində başa düşülə bilər, ancaq bununla eyni zamanda heyvanların əməliyyat və xidmətdən kənarlaşdırılmasının necə həyata keçirildiyi və bu prosesin şüurlu şəkildə necə çatdırıldığı da vacibdir.

Maraqlı bir məqalədir. Danimarkadakı bu təşəbbüs, əslində, tarixi boyu müxtəlif mədəniyyətlərdə müşahidə olunan və hətta müasir dövrdə də bəzi fərqli şəkillərdə özünü göstərən bir tendensiyanı xatırladır. Təxminən yüz il əvvəl, vəhşi təbiətin vəhşiliyi daha çox qəbul edildiyi bir dövrdə, bəzi zooparklar və hətta şəxsi kolleksiyalar, ölən və ya artıq heyvanları, canlı heyvanlar üçün qida kimi istifadə edirdi. Bu, bəzi hallarda, yem xərclərini azaltmaq məqsədi daşıyırdı, digər hallarda isə heyvanların "təbii" qidalanma vərdişlərini təqlid etmək cəhdi idi.

Müasir dövrdə, bu cür təcrübələr əxlaqi və sosial cəhətdən daha mürəkkəb bir şəkildə qiymətləndirilir. Aalborq heyvanat parkının təşəbbüsü, "təbii qidalanma zəncirini imitasiya etmək" kimi qeyd edilsə də, ev heyvanının, xüsusilə də sevgi dolu bir bağın olduğu bir heyvanın bu şəkildə istifadə edilməsi, əvvəlki dövrlərin təcrübələrindən fərqlənir. Əvvəllər, bu, daha çox heyvanların ehtiyacları və məhdud resurslar kontekstində qəbul edilirdisə, indi bu, bir növ "təhsil" və ya "fəlsəfi" yanaşma kimi təqdim olunur.

Keçmiş təcrübələrdən çıxarılmalı dərs, cəmiyyətlərin heyvanlarla münasibətinin necə dəyişdiyini göstərir. Əvvəllər təbii qarşılanan bəzi hərəkətlər, sosial şüurun artması və heyvan hüquqları anlayışının inkişafı ilə indi daha çox tənqid olunur. Bu müqayisədə, məqalədəki təşəbbüsün, sanki keçmişdəki məqbul sayılan bəzi təcrübələri müasir bir qablaşdırmada yenidən təqdim etmək cəhdi olduğu düşünülsə də, əsas fərq, heyvanın "yem" olaraq təqdim edildiyi subyektin dəyişməsidir. Yəni, əvvəllər daha çox "istehsal" və ya "təsərrüfat" heyvanları nəzərdə tutulurdusa, indi "bağlılıq" yaradan ev heyvanları bu prosesə daxil edilir. Bu, "təbii"lik anlayışına dair əxlaqi bir sual doğurur: Hansı səviyyədə biz təbiəti təqlid etmək adı altında əxlaqi sərhədləri keçə bilərik, xüsusilə də heyvanlara qarşı empatiya və sevgi hisslərimiz mövcud olduqda?

Danimarka nümunəsində qaldırılan məsələ, şübhəsiz ki, heyvan rifahı və təbiətin qəddarlığı mövzularında maraqlı bir düşüncə tərzini ortaya qoyur. Lakin bu addımın "qəddarlıq" kimi təqdim edilməsi məsələnin sadəcə bir üzünü göstərir. Yırtıcıların təbii qidalanma zəncirinin təqlid edilməsi adı altında ev heyvanlarının qida kimi istifadə olunması, əslində təbiətin özünün qanunlarına daha yaxından baxmağı tələb edir. Təbiətdə güclü olanın zəif olanı yeməsi, bu sistemin ayrılmaz bir parçasıdır. Bizim cəmiyyətimizdə isə bu proseslər çox vaxt qablaşdırılır, gizlədilir və ya emosional bir kontekstə salınır.

Digər tərəfdən, bu cür təşəbbüslərin sosial və iqtisadi nəticələri də düşünülməlidir. Məsələn, ev heyvanlarının sahibləri üçün bu, onların öz heyvanlarını "təbiətin dövrani"na qaytarmaq üçün bir fürsətmi, yoxsa sadəcə bir maliyyə xərci kimi qəbul ediləcək? Və ya bu, heyvanat parkları üçün xərcləri azaltmağın bir yoludurmu? Tarixən, bəzi cəmiyyətlərdə bu cür praktikalar daha geniş yayılmışdı, lakin sivilizasiya irəlilədikcə insanlar bu cür "təbii" proseslərdən uzaqlaşdılar. Belə bir addımın bu gün yenidən gündəmə gəlməsi, cəmiyyətimizin təbiətlə olan münasibətində hansı dəyişikliklərin baş verdiyini göstərirmi?

Bu məsələni sadəcə heyvanların həyatı kontekstində deyil, eyni zamanda insanların təbiətə və öz həyatlarına baxış bucağını dəyişdirməsinə səbəb ola biləcək bir sosial təcrübə kimi də görmək mümkündürmü?

Aalborq heyvanat parkının ev heyvanlarını yırtıcılar üçün qida kimi qəbul etməsi təşəbbüsünün "yırtıcıların təbii qidalanma zəncirini imitasiya etmək" məqsədi daşıdığı iddia edilir. Lakin, ev heyvanlarının, xüsusilə də "əziz" hesab edilən ponilərin bu şəkildə istifadə edilməsinin ekosistemdəki təbii qidalanma zəncirinə nə dərəcədə uyğun gəldiyi və bu cür bir təşəbbüsün effektivliyi barədə daha ətraflı məlumata ehtiyac var. Bu barədəki elmi əsaslar və ya təbiətşünasların bu mövzuya dair rəyləri ilə bağlı əlavə mənbələr təqdim edə bilərsinizmi?

Bu məqalədə təsvir olunan Danimarka heyvanat parkının təşəbbüsü, bir çox cəhətdən 1970-ci illərdə Avropanın müxtəlif zooparklarında, xüsusilə də Almaniyada və Böyük Britaniyada baş vermiş oxşar halları xatırladır. O dövrdə də, bəzi heyvanat parkları sağlam və ya "kənarlaşdırılmış" ev heyvanlarını, eləcə də kəsilmiş heyvanların artıq qalan hissələrini, yırtıcı heyvanlar üçün qida kimi istifadə edirdilər. Bu tendensiya, zooparkların saxlanma xərclərini azaltmaq və eyni zamanda yırtıcıların təbii qidalanma davranışlarını daha yaxşı təqlid etmək məqsədi daşıyırdı.

Keçmişdəki bu təcrübələrdən çıxarılan ən əsas dərslərdən biri, qida təhlükəsizliyi və sağlamlıq standartlarının qorunmasının vacibliyidir. Heyvanat parkları, ev heyvanlarının hansı tibbi müalicələr aldığını və ya hansı xəstəlikləri daşıya biləcəklərini tam olaraq bilmədiyi hallarda, yırtıcıların sağlamlığı üçün risk yarana bilər. Bu səbəbdən, qida mənbəyinin mənşəyi və keçdiyi gigiyenik proseslər son dərəcədə önəmlidir.

Hazırkı Danimarka təşəbbüsünün fərqli cəhəti, məqalədə vurğulandığı kimi, "Donorlardan biri, qızı üçün əziz olan ponisini..." ifadəsi, bu prosesə emosional bir ölçü qatmasıdır. Keçmişdəki hallarda bu qədər fərdi və emosional bağlar ön plana çıxarılmırdı. Həmin vaxtlar daha çox praktiki və iqtisadi məsələlər üstünlük təşkil edirdi. Hazırkı vəziyyətdə isə, ev heyvanlarının təqdim olunması prosesi, "qəddar" bir təşəbbüsdən çox, cəmiyyətin heyvanlara olan münasibəti, onların həyat dövrü və təbiətin amansız qanunları haqqında daha geniş bir müzakirəyə səbəb olur. Bu, sadəcə heyvanat parkının praktik ehtiyaclarından daha çox, sosial və fəlsəfi bir məsələyə çevrilir. Bu cür təşəbbüslərin əxlaqi və etki baxımından nəticələrini dəyərləndirmək vacibdir.

Müəllifin bu cür təşəbbüslərin yırtıcıların təbii qidalanma zəncirini təqlid etmək məqsədi daşıdığı barədəki arqumenti başa düşüləndir. Ancaq, bu praktikadan kənarda qalan cəmiyyətin nəzərindən baxdıqda, ev heyvanlarının, xüsusən də əvvəllər sosiallaşmış, sahibləri ilə emosional bağ qurmuş heyvanların bu cür "yem" kimi istifadə edilməsi, bəzi kütlələr üçün qəbul edilməz ola bilər. Bu, yalnız qidalanma zəncirinin bir hissəsi olmaqdan çox, ev heyvanlarına qarşı həssaslığın və empatiyanın qabardığı bir cəmiyyətdə etik və psixoloji narahatlıqlar yarada bilər. Belə bir təşəbbüsün cəmiyyətin digər qatmanlarında yaradacağı reaksiyalar haqqında nə düşünülür?

Bu məqalənin maraqlı bir mövzunu qaldırdığına şübhə yoxdur. Lakin, "yırtıcıların təbii qidalanma zəncirini imitasiya etmək" məqsədi ilə ev heyvanlarının yırtıcılara yem verilməsi ideyası barədə qeyd olunan donorun təəssüratları bir qədər narahatlıq doğurur. Məqalədə bu "təbii qidalanma zəncirini imitasiya" anlayışının praktik tətbiqi barədə daha ətraflı məlumat olsaydı, məsələni daha aydın başa düşmək mümkün olardı. Məsələn, bu heyvanların seçilməsinə, hazırlanmasına və yırtıcılara təqdim olunma üsuluna dair hansı standartlar mövcuddur? Bundan əlavə, donorun "qızı üçün əziz olan ponisini" bu məqsədlə təqdim etməsi, bu hərəkətin emosional və ya etik baxımdan necə qiymətləndirildiyi barədə heç bir məlumat verilmir. Bu mövzuda daha dərin izahat və ya bu təşəbbüsün həyata keçirilməsinə dair elmi əsaslandırmalar barədə əlavə məlumat əldə etmək istərdim.

Danimarkadakı bu təşəbbüs, heyvanat parklarının maliyyə və operativ çətinliklərlə üzləşdiyi bir dövrdə, yeni və bəzən də müzakirəli həllər axtarılmasının bir göstəricisi kimi dəyərləndirilə bilər. Müasir heyvanat parkları təkcə əyləncə mərkəzləri deyil, həm də təhsil və mühafizə sahəsində mühüm rol oynayır. Lakin, bu rolu yerinə yetirmək üçün tələb olunan xərclər, xüsusilə kiçik və ya özəl təşkilatlar üçün, ciddi bir yükdür. "The Times" qəzetindəki donorun danışdığı poninin taleyi, bu məsələnin etik və emosional tərəflərini də ön plana çıxarır. Digər ölkələrdə və ya əvvəlki illərdə də heyvanat parklarının yem təminatı ilə bağlı müxtəlif üsullar tətbiq olunub, lakin ev heyvanlarının bu prosesə cəlb edilməsi nisbətən yeni bir yanaşmadır. Bu cür təcrübələr bəzən qanunvericilik çərçivəsinə uyğunluq, ictimai rəy və heyvan rifahı standartları baxımından narahatlıqlara yol aça bilər. Elm və ictimaiyyət arasında bu cür "təbii" həllərin qəbul edilə bilməsi və ya davamlılığının təmin edilməsi üçün hansı əlavə mexanizmlərə ehtiyac duyulur?

Bu məqalədə qeyd olunan Danimarka heyvanat parkının təşəbbüsü, bir tərəfdən heyvanların təbii qidalanma zəncirini bərpa etmə cəhdi kimi görünsə də, digər tərəfdən daha dərin sosial və iqtisadi məsələləri gündəmə gətirir. Sahibləri tərəfindən "xəstə" və ya "arzuolunmaz" olaraq təyin olunan ev heyvanlarının heyvanat parkındakı yırtıcılar üçün yem kimi istifadə edilməsi, cəmiyyətin heyvanlara münasibətindəki dəyişiklikləri də əks etdirə bilər.

Məsələn, bir çox inkişaf etmiş ölkədə ev heyvanlarının saxlanması getdikcə daha çox tələbkar və bahalı hala gəlir. Xəstə heyvanların müalicəsi, xüsusilə də böyük heyvanlar üçün xeyli xərc tələb edə bilər. Bu vəziyyətdə, sahiblər üçün heyvanı bir "yem" olaraq təhvil vermək, iqtisadi və emosional bir yükdən xilas olmaq kimi görünə bilər. Digər tərəfdən, bu cür təşəbbüslər, heyvanların sadəcə bir əmlak olaraq qəbul edildiyi bir mədəniyyəti də təşviq edə bilər.

Bu mövzuda Avropa ölkələri arasında fərqli yanaşmalar mövcuddur. Məsələn, bəzi ölkələrdə heyvanların həyatına son qoyulması ilə bağlı daha sərt qanunlar və etik qaydalar tətbiq olunur. Bu, sosial normaların və hüquqi çərçivələrin bu cür təcrübələrə necə təsir etdiyini göstərir.

Bu halda əsas sual budur: Heyvanların təbii qidalanma zəncirinə uyğunlaşdırılması adı altında, ev heyvanlarının sadəcə bir resurs kimi istifadə edilməsi, cəmiyyətimizin heyvanlarla olan mənəvi əlaqəsinə necə təsir edir?

Bu məqalədə təqdim olunan "yırtıcıların təbii qidalanma zəncirini imitasiya etmək" məqsədi maraqlıdır. Lakin, heyvanat parklarının bu cür "təbii" bir prosesi necə həyata keçirdiyi və bunun əslində təbiətdə müşahidə olunan ekoloji balansa nə dərəcədə uyğun gəldiyi barədə daha dərin məlumata ehtiyac var. Məqalədə bu kampaniyanın effektivliyi və ya heyvanların sağlamlığı baxımından potensial riskləri haqqında da məlumat verilməmişdir. "The Times" qəzetinə istinad edilsə də, həmin məqalədə bu məsələnin hansı aspektlərinin vurğulandığını öyrənmək daha ətraflı təhlil üçün faydalı olardı.

Bu məqalə, Danimarkadakı heyvanat parkının praktikasına dair maraqlı bir perspektiv təqdim edir. Yırtıcı heyvanların təbii qidalanma zəncirini təqlid etmək və ya bərpa etmək cəhdi, ekoloji sistemlərin anlayışına dərin bir inteqrasiya təklif edir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: belə bir təcrübənin ümumi ictimai rəyə, xüsusilə də ev heyvanlarına bağlılıq dərəcəsi yüksək olan cəmiyyətlərdə necə təsir edə biləcəyi barədə düşünmək vacibdir. Ev heyvanlarının əksəriyyətinin fərdlər üçün ailə üzvləri qədər dəyərli olduğu bir vəziyyətdə, onların bu cür bir məqsədlə istifadəsi, qəbul edilməsi çətin olan bir hal ola bilər. Bu, sadəcə heyvanlar aləminin bir parçası olmaqla yanaşı, həm də sosial və mənəvi dəyərlər baxımından da bir sıra suallar doğurur.

Bu təşəbbüs, ev heyvanları və vəhşi təbiət arasındakı münasibətlərə dair geniş bir müzakirəni gündəmə gətirir. Bəşər cəmiyyətinin istehlakçı mədəniyyətinin təsiri altında, heyvanları bir vasitə kimi görmə tendensiyasının artdığını düşünmək mümkündür. Əvvəlcə ev heyvanı kimi dəyərləndirilən, lakin sonradan "arzuolunmaz" hesab edilən heyvanların yırtıcılar üçün qida mənbəyinə çevrilməsi, bu tendensiyanın bir nümunəsi ola bilər. Bu durum, eyni zamanda, təbii resursların idarə edilməsi və davamlılıqla bağlı daha geniş sualları da ortaya çıxarır. Bəs, bu cür "bağlantılı" qida zəncirlərinin yaradılması, cəmiyyətimizin təbiətlə olan qarşılıqlı əlaqəsinə uzunmüddətli hansı psixoloji və ya sosial təsirləri göstərə bilər?

Məqalədə qeyd olunduğu kimi, Aalborq heyvanat parkının təbii qidalanma zəncirini imitasiya etmək məqsədi ilə ev heyvanlarını yırtıcı heyvanlar üçün yem kimi qəbul etməsi, ilk baxışdan ekoloji baxımdan məntiqli görünə bilər. Bu yanaşma, heyvanat parklarının heyvanları üçün qida təminatını optimallaşdırmaqla yanaşı, eyni zamanda ev heyvanlarının sahibsiz qalması və ya lazımsız yerə tələf edilməsi kimi problemlərə də həll yolu təklif edir.

Bununla belə, gəlin bu məsələyə bir də başqa tərəfdən baxaq. Ev heyvanlarının böyük yırtıcılar üçün yem kimi istifadə edilməsi, sahibləri tərəfindən yaradılan emosional bağla ziddiyyət təşkil edə bilər. Qeyd olunan "qızı üçün əziz olan ponini" nümunəsində olduğu kimi, bir çox insan üçün ev heyvanları sadəcə heyvan deyil, ailə üzvüdür. Bu cür bir "bağış" təşəbbüsü, heyvanların emosional dəyərini qəbul edən cəmiyyətdə, xüsusilə də uşaqlar üçün, başa düşülməsi çətin olan bir vəziyyət yarada bilər. Sual yaranır: bu təşəbbüs, heyvanlara qarşı olan həssaslığımızı azaltmaqla nəticələnməzmi? Yoxsa, bu, heyvanların dəyərini yalnız onların ekoloji və ya utilitar funksiyaları ilə ölçməyə sövq etməzmi?

Danimarka heyvanat parkının bu addımı ilk baxışdan şokedici görünsə də, əslində qidalanma zəncirinin təbiiliyini bərpa etmək cəhdi kimi təqdim olunur. Lakin bu, qida mənbəyi kimi ev heyvanlarının istifadəsinin qəbul olunması üçün kifayət qədər güclü bir arqumentdirmi? Müasir cəmiyyətdə, heyvanlara olan münasibətimizin dəyişdiyi bir dövrdə, bu cür addımlar nə qədər əxlaqlıdır? Məsələn, bir neçə il əvvəl Almaniyada da analoji bir fikir müzakirə olunmuş, lakin ictimai narazılıq səbəbindən həyata keçirilməmişdi. Bu, cəmiyyətin heyvanlara qarşı empati səviyyəsinin fərqli ölkələrdə necə dəyişdiyini göstərir. Belə bir praktikaya razılıq verilməsi, ümumilikdə cəmiyyətin heyvanlara qarşı olan məsuliyyətini necə təyin etdiyi barədə hansı məqamlara işıq salır?

Bu məqalə ev heyvanlarının böyük yırtıcılar üçün yem kimi istifadə edilməsi məsələsinə toxunur. Bu, müəyyən bir ekoloji və ya praktik məna kəşf etsə də, bu cür addımların uzunmüddətli sosial və etika müstəvisində nəticələri barədə düşünmək vacibdir. Yırtıcıların təbii qidalanma zəncirini təqlid etmək istəyi anlaşılandır, lakin bu prosesdə insanın əli ilə təbii proseslərin bu qədər açıq şəkildə müdaxilə etməsi, insanların heyvanlarla münasibətlərini necə yenidən tərif edə biləcəyi barədə suallar doğurur. Bəlkə də bu cür hallarda heyvanların son mənzilini müəyyənləşdirərkən daha şeffaf və eyni zamanda humanist yanaşmalar tədbir görmək olar. Məsələn, heyvanat bağının bu ehtiyacını daha az mübahisəli mənbələrdən təmin etmək imkanları araşdırılırmı? Yoxsa bu "təbii" yanaşmanın heç bir alternativinin olmadığı iddia edilir?

Bu məqalədə təqdim olunan Danimarka heyvanat parkının təşəbbüsü, təbii qidalanma zəncirini yenidən yaratma adı altında reallaşdırılsa da, bir sıra ciddi sosial və etika suallarını gündəmə gətirir. Ev heyvanlarının, xüsusilə də uzun müddət insanlarla birlikdə yaşamış və sevgi görmüş heyvanların, yırtıcılar üçün qida mənbəyinə çevrilməsi, bu mövzuya fərqli bir rakursdan baxmağı tələb edir. Bu, həmçinin, cəmiyyətin heyvanlara münasibətini və "sərt gerçəkləri" qəbul etmək bacarığını da sınayır.

Avropanın bir çox ölkəsində, heyvan hüquqları təşkilatlarının artan təsiri və ictimaiyyətin diqqəti sayəsində, heyvanların yaxşı yaşam şəraitində saxlanılması, onların müdafiəsi və sağlamlıqlarının təmin edilməsi ön plana çıxır. Hətta xəstə və ya "arzuolunmaz" heyvanlar üçün də xüsusi qəbul mərkəzləri, reabilitasiya proqramları və ya sadiq evlər tapmaq üçün səylər göstərilir. Bu mənada, Danimarkada tətbiq olunan bu üsul, bir qədər də olsa, bu cərəyanlara zidd görünə bilər.

Digər tərəfdən, bəzi heyvanat parklarında və zoologiya elmləri mərkəzlərində, təbii qidalanma zəncirini qorumaq məqsədilə, heyvanların müxtəlif mənbələrdən əldə edilən qida ilə təmin olunması praktikası mövcuddur. Məsələn, bəzi yerlərdə fermalarda xüsusi olaraq yetişdirilən donuz və ya toyuq kimi heyvanların leşləri yırtıcılar üçün qida kimi istifadə olunur. Lakin burada diqqət çəkən məqam, bu "qida" mənbələrinin bir zamanlar insanlarla duyğusal bağ qurmuş ev heyvanları olmamasıdır.

Əgər belə bir təşəbbüsün davamlılığı təmin edilərsə, bu, gələcəkdə heyvan sahiblərinin övladlarına "sevimli ponini" və ya başqa bir ev heyvanını kiməsə hədiyyə etmək yerinə, heyvanat parkına "bağışlamağa" razı salmaq cəhdlərini də yarada bilər. Bu, bir tərəfdən heyvan itkisinin azaldılmasına xidmət etsə də, digər tərəfdən insanların heyvanlara qarşı sevgi və mərhəmət hisslərini zəiflədə bilərmi?

Bu məqalədə Danimarka heyvanat parkının ev heyvanlarını yırtıcılar üçün yem kimi istifadə etməsi ilə bağlı təsvir olunan təşəbbüs, bir qədər də olsa, 1930-cu illərdə Almaniyada baş vermiş oxşar bir təcrübəni xatırladır. Həmin dövrdə, xüsusilə İkinci Dünya Müharibəsinə gedən gərginlik illərində, bəzi Almaniya heyvanat parkları, o cümlədən Berlin Zooparku, qida qıtlığı səbəbindən ölü heyvanları və ya artıq heyvanları (bəzən də sığır və ya at kimi böyük heyvanları) yırtıcılar üçün qida mənbəyi kimi istifadə etmişdilər. Bu, o zamanlar bir qədər zəruri bir tədbir olaraq qəbul olunurdu.

Hazırkı Danimarka təşəbbüsü ilə 1930-cu illərin Almaniya təcrübəsi arasında əsas fərqlər, məqsədin nümayiş etdirilməsindədir. O dövrdəki təcrübə daha çox maddi qıtlıq və zərurətdən irəli gəlirdi, halbuki Danimarka parkı bu addımı "təbii qidalanma zəncirini təqlid etmək" kimi bir təbliğat və təhsil məqsədi ilə əlaqələndirir. Bu, heyvanların həyatını dəyərləndirmək və həyatın davamlılığı haqqında düşüncələrə sövq etmək məqsədi güdür. Lakin, bu yanaşmanın etik cəhətləri və cəmiyyətdə heyvanlara olan münasibəti necə formalaşdıracağı barədə ciddi müzakirələr aparmaq vacibdir. Keçmişdəki "zərurət" təəssüratından fərqli olaraq, bu gün bu cür bir addım daha çox "seçim" və "nümayiş" kimi qəbul edilə bilər ki, bu da onun ictimai qəbulu və təsirləri baxımından daha mürəkkəb bir vəziyyət yaradır. Əsas dərsin nə olması gərəkdir: təbiətin qəddarlığı ilə insan tərəfindən yaradılan bir sistemin qəddarlığı arasındakı fərqi anlamaq və bu kimi təcrübələrin uzunmüddətli nəticələrini düşünmək.

Bu <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a>, heyvan hüquqları və təbiətin qorunması ilə bağlı mövcud etik narahatlıqları daha geniş bir kontekstdə dəyərləndirməyə vadar edir. Bir tərəfdən, heyvanat parkının təbii qidalanma zəncirini imitasiya etmə cəhdi anlaşılandır, lakin digər tərəfdən, bu praktikada ev heyvanlarının istifadəsi cəmiyyətdə heyvanlara qarşı münasibətin necə dəyişdiyini göstərir. Belə bir kampaniyanın genişlənməsi, heyvanların yalnız sevgi və qayğı obyekti deyil, həm də iqtisadi və ekoloji sistemin bir hissəsi kimi qəbul edilməsi tendensiyasını gücləndirə bilər. Bu, əslində, müasir cəmiyyətlərdəki tükətmə mədəniyyətinin heyvanlar aləminə necə təsir etdiyinin bir əks-sədasıdırmı, yaxud bu addım təbiətin qəddarlığını qəbul edərək daha balanslı bir ekosistem yaratma cəhdimizdir?