Azərbaycanda kənd təsərrüfatı geriləyir, ərzaq idxalı yüksəlir

Kənd Təsərrüfatı İstehsalında Azalma və İdxalda Kəskin Artım: Ərzaq Təhlükəsizliyi Riskləri

Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına əsasən, bu ilin yanvar-avqust aylarında Azərbaycanda 9 milyard 424 milyon manat dəyərində kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edilib. Təəssüf ki, bu göstərici ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 0.8 faiz azalma deməkdir. Bu geriləmə, əsasən, bitkiçilik məhsullarında özünü büruzə verib. Ölkədə daxili istehsalın zəifləməsi, birbaşa olaraq ərzaq məhsullarının idxalının artmasına səbəb olur ki, bu da ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar doğurur.

İdxalın Kəskin Artımı və Zəifləyən Özünütəminat

Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) məlumatları da vəziyyətin ciddiliyini təsdiqləyir. Cari ilin səkkiz ayında Azərbaycana idxal olunan yeyinti məhsullarının dəyəri 2 milyard 832 milyon 645 min manatı ötüb. Bu rəqəm, ötən ilin analoji dövrünə nisbətən 8.6 faiz çoxdur. Məsələ ilə bağlı açıqlama verən kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrəmli bildirir ki, Azərbaycan ərzaq məhsullarına olan tələbatının cəmi 50%-ni ödəyə bilir. O, hətta bu 50%-in də tərkibində xammalı xaricdən gətirilən və ölkə daxilində emal edilən məhsulların olduğunu qeyd edir. Vahid Məhərrəmli beynəlxalq normalara uyğun olaraq, Azərbaycanın ərzaq təhlükəsizliyini qorumaq üçün tələbatın ən az 80%-ni özü təmin etməli olduğunu vurğulayır. Tam təminat üçün isə tələbatın 100%-i daxili istehsal hesabına ödənilməli və əlavə 20% ehtiyat yığılmalıdır. Bu, xüsusilə çörək, ət, süd, yağ, pendir, yumurta, meyvə və tərəvəz kimi zəruri ərzaq məhsullarını əhatə edir.

Açar Məhsulların İdxalında Ciddi Artım

Son beş ildə əsas yeyinti məhsullarının idxalında müşahidə edilən ardıcıl artım, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi üçün riskləri daha da gücləndirir. Keçən il Azərbaycana 2 milyard 474 milyon 815 min 900 ABŞ dollarından çox dəyərində ərzaq məhsulları idxal edilib. Ümumilikdə, idxalın dəyər ifadəsi ilə 14.6% artım göstərdiyi qeyd olunur. Məsələn, kərə yağı və süddən hazırlanan yağ məhsullarının idxalı 2023-cü ildə 16 min 596 ton (92 milyon 416 min dollar) təşkil edirdisə, 2024-cü ildə bu rəqəmlər 29 min 611 tona yüksələrək 173 milyon 604 min dollara çatıb. Bu, bir ildə yağ məhsulları idxalının dəyər ifadəsi ilə 87.6%, miqdar ifadəsi ilə isə 78.4% artdığını göstərir. Digər əsas yeyinti məhsulları üzrə də oxşar artımlar müşahidə olunur: ətin idxal dəyəri 86.7 milyon dollardan 129.6 milyon dollara, meyvə-tərəvəzin 230 milyon dollardan 282 milyon dollara, düyünün 50.1 milyon dollardan 66.1 milyon dollara, bitki və heyvan mənşəli piylər və yağların isə 184 milyon dollardan 226.5 milyon dollaradək yüksəlməsi tendensiya göstərir.

Kənd Təsərrüfatını Zəiflədən Əsas Faktorlar

Vahid Məhərrəmli mövcud vəziyyətdə ciddi dəyişikliklər olacağına ümid etmir və bu sahədəki problemlərin köklü səbəblərini açıqlayır. O, torpaqların bərbad hala düşməsini, deqradasiya və eroziyanın sürətlə getməsini, nəticədə münbitliyin itirilməsini önə çəkir. Suvarma sistemlərinin pis vəziyyətdə olduğunu və su qıtlığının iqlim dəyişikliyi ilə izah edilsə də, əslində süni şəkildə yarandığını iddia edir. Bundan əlavə, Azərbaycana gətirilən gübrələrin keyfiyyətinin aşağı olması da məhsuldarlığa mənfi təsir göstərir. Ekspertin fikrincə, ən başlıca problemlərdən biri bu sahə üzrə peşəkar kadrların hazırlanmamasıdır. Keyfiyyətli təhsil almış aqronom və zootexniklərin çatışmazlığı gələcəkdə kənd təsərrüfatının dirçəldilməsi imkanlarını məhdudlaşdırır. Suvarma sistemləri haqqında əlavə məlumatı burada tapa bilərsiniz:

Suvarma

İnhisarçılıq və Torpaqların Qanunsuz Zəbti

Daxili istehsalçıların idxalatla rəqabət apara bilməməsinin digər bir səbəbi kimi Vahid Məhərrəmli inhisarçılığı göstərir. O qeyd edir ki, istehsalçılar az məhsul istehsal etdikdə, inhisarçılar xaricdən daha ucuz məhsullar gətirərək yerli məhsulların bazar satışına maneələr yaradırlar. Heyvandarlıq sahəsində də ciddi problemlər mövcuddur. Örüş əraziləri üçün nəzərdə tutulan torpaqların xeyli hissəsi məmurlar tərəfindən zəbt edilərək istirahət mərkəzləri tikintisinə cəlb edilib və təyinatı üzrə istifadə edilmir. Vahid Məhərrəmli bunun qarşısını almaq üçün qanun qəbul edilməsinin vacibliyini vurğulayır.

Ərzaq Təhlükəsizliyinin Gələcəyi: Qiymət Artımı və Qıtlıq Riski

Ekspert Vahid Məhərrəmli vəziyyətin bu cür davam edəcəyi halda, növbəti 5-10 ildə Azərbaycanda ərzaq qiymətlərinin kəskin artacağını və nəticədə ərzaq qıtlığının yaranacağını proqnozlaşdırır. O, qəssabxanalarda ət çatışmazlığının və eyni zamanda alıcılıq qabiliyyətinin düşməsi səbəbindən satış problemlərinin mövcudluğunu qeyd edir. Çörəyin qiymətinin də arta biləcəyi ehtimal olunur. Buğdanın idxalından asılılıq, idxalçı ölkələrin buğda əvəzinə un satmağa başlaması, unu uzun müddət saxlamağın çətinliyi kimi faktorlar çörək bazarında qiymət artımına səbəb ola bilər. Vahid Məhərrəmlinin sözlərinə görə, bütün əsas yeyinti məhsulları üzrə qiymət artımı və qıtlıq riski yüksəkdir. Bu vəziyyət, həmçinin idxal edilən ölkələrdə istehsalın zəifləməsi və ya digər səbəblərdən məhsulların daha baha qiymətə satılmasından da asılı olacaq.

24 saat