Banqladeş tribunalı Şeyx Hasinaya ölüm hökmü verib

Keçmiş Banqladeş Baş Naziri Şeyx Hasina Barəsində Ölüm Hökmü

Banqladeş məhkəməsi bazar ertəsi, keçmiş Banqladeş Baş Naziri Şeyx Hasinanı insanlığa qarşı cinayətlərə görə ölümə məhkum edib. Hökm Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatına görə, keçən ilki tələbə hərəkatının yatırılması zamanı 1400-ə qədər insanın ölümünə səbəb olan hadisələrdə Şeyx Hasinanın roluna görə verilib.

Dəkkədəki Banqladeş Beynəlxalq Cinayətlər Tribunalı (BCC), həmçinin Şeyx Hasinanın daxili işlər naziri Asaduzzaman Xanı da ölüm cəzasına məhkum edib. Üç üzvdən ibarət tribunalın hökmü bir neçə saat davam edən və canlı yayımlanan iclasda elan edilib.

Şeyx Hasina və Xanın hər ikisi keçən ilin avqust ayında Hindistana qaçmışdılar və hökm onların yoxluğunda verilib. Üçüncü şübhəli, keçmiş polis rəisi isə dövlət şahidi olduqdan və insanlığa qarşı cinayətlərə görə günahını etiraf etdikdən sonra beş il həbs cəzasına məhkum edilib.

Məhkəmə Prosesi və Beynəlxalq Reaksiyalar

BCC 2009-cu ildə Banqladeşin 1971-ci ildə Pakistandan müstəqillik müharibəsi zamanı hərbi cinayətlərdə günahlandırılan şəxsləri araşdırmaq və mühakimə etmək üçün yaradılıb. Lakin təşkilat yarandığı vaxtdan Human Rights Watch və digər qruplar tərəfindən beynəlxalq standartlara cavab vermədiyi üçün tənqid edilib. Bazar ertəsi, Human Rights Watch-un Cənubi Asiya üzrə direktor müavini Meenakshi Ganguly sosial mediada "Banqladeş etibarlı ədalət sistemini təmin etməli və ölüm cəzasını ləğv etməlidir" yazaraq, məsələyə münasibət bildirib.

Baş prokuror Məhəmməd Tacul İslam, təhlükəsizlik qüvvələrinə ölümcül güc tətbiq etməyi əmr etməkdə təqsirli bilinən Şeyx Hasinanın ədalətli mühakimə olunduğunu israr edir. İslam vurğulayıb ki, onların tribunalı Nürnberq proseslərinə uyğun olaraq inkişaf etdirilib və bütün beynəlxalq standartlara cavab verib. O, həmçinin müdafiə tərəfinə kifayət qədər vaxt verildiyini, lakin təqsirləndirilənlərin qaçqın olduğu üçün onlardan təlimat ala bilmədiyini qeyd edib.

78 yaşlı Şeyx Hasina isə verdiyi bəyanatda hökmü qərəzli və siyasi motivli adlandırıb. O bildirib ki, ona qarşı elan olunan hökmlər qeyri-demokratik, seçilməmiş hökumət tərəfindən qurulan və rəhbərlik edilən quraşdırılmış tribunal tərəfindən verilib. Şeyx Hasina ittihamları tamamilə rədd edərək, keçən ilin iyul və avqust aylarında baş verən bütün ölümlərə görə yas tutduğunu, lakin nə onun, nə də digər siyasi liderlərin etirazçıların öldürülməsi əmrini vermədiyini iddia edib. O, məhkəmədə özünü müdafiə etmək üçün ədalətli bir şans verilmədiyini də əlavə edib.

Üsyanın Səbəbləri və Siyasi Gərginlik

Hökumətdəki korrupsiya ilə bağlı yığılmış narazılıqlar keçən ilin iyul ayında gənclərin rəhbərlik etdiyi etirazlara səbəb oldu. Başlanğıcda hökumət iş yerlərinə kvota sisteminin ləğvini tələb edən bu etirazlar, daha sonra genişmiqyaslı hökumət əleyhinə hərəkata çevrildi. Nəticədə, 15 il hakimiyyətdə olan Şeyx Hasina istefa verərək helikopterlə ölkədən qaçmaq məcburiyyətində qaldı.

Bazar ertəsi elan edilən hökm ölkədəki qeyri-sabitliyi və zorakılığı daha da artırır. Hökmdən əvvəlki günlərdə gərginlik artmışdı. Nobel Sülh mükafatı laureatı Məhəmməd Yunusun rəhbərlik etdiyi müvəqqəti hökumət təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirərək Dəkkə və ölkənin bir çox yerinə sərhəd mühafizəçiləri və polis qüvvələri yerləşdirib, əsgərlər isə tribunal binasını mühasirəyə alıb.

Ekstradisiya Tələbi və Ölkədəki vəziyyət

Ekspertlər hesab edirlər ki, bu hökm Banqladeş siyasətini xarakterizə edən zorakılıq dövrünü yenidən alovlandıracaq. London Universitetinin Şərq və Afrika Araşdırmaları Məktəbindən inkişafşünaslıq professoru Naomi Hossain qeyd edib ki, üsyandan sonra ədalət, sülh və barışıq prosesi ola bilərdi, lakin bunun əvəzinə əvvəlki kimi siyasi intiqam yaşanır. O əlavə edib ki, bir çox insan bunu ədalət hesab edir və başqa cür ədalətə nail olmağın mümkün olmadığını düşünür.

Yunus 2025-ci ilin fevralında keçiriləcək seçkilər ərəfəsində Şeyx Hasinanın Awami Liqa partiyasının fəaliyyətini qadağan edib. Hökmün ardınca Banqladeşin Daxili İşlər Nazirliyi Hindistanı həm Şeyx Hasinanı, həm də Xanı tezliklə ekstradisiya etməyə çağırıb. Hindistanın Xarici İşlər Nazirliyi isə bəyanatında tribunalın hökmünü qəbul etdiyini bildirsə də, onları Dəkkəyə təhvil verib-verməyəcəyini açıqlamayıb.

Şeyx Hasina Banqladeşə qayıtmayınca hökmdən apellyasiya şikayəti verə bilməyəcək ki, bu da ölkənin siyasi çaxnaşmasını daha da gücləndirə bilər.

24 saat