Diljit Dosanjh-ın yeni qlobal hiti: Hindistanlılar niyə baxa bilmir

Diljit Dosanjh filminin Hindistanda bloklanması: Sənət azadlığına təzyiqmi?

Dehli, Hindistan – Musiqi karyerası hit parçalar və yüksək qiymətləndirilən ifalarla dolu olan pəncablı aktyor Diljit Dosanjh, karyerasında növbəti bir zirvəyə doğru irəliləyir: Ən çox gəlir gətirən Pəncab filminə imza atmaq. Asiyanın ən tələbatlı sənətçilərindən biri olan Dosanjhun son qorxu-komediyası “Sardaar Ji 3” xaricdə rekordlar qırsa da, onun öz vətəni Hindistanda film hələ də nümayiş olunmayıb və milyarddan çox insan üçün əlçatmaz olaraq qalır.

Dosanjh və onun iyunun 27-də dünya üzrə buraxılan son filmi, onun pakistanlı həmkarı Haniya Əmirin milliyyəti ilə bağlı siyasi və mədəni mübahisəyə səbəb olub.

Keçən il Dosanjh "Dil-Luminati" dünya turu çərçivəsində ABŞ, Kanada və Avropada arenaları doldurmuşdu. O, Kaliforniyadakı Koaçella festivalında çıxış edən ilk Hindistan sənətçisi oldu və bu yaxınlarda ikonik türbanı ilə Met Gala xalçasında addımladı. Dosanjh həmçinin Bollivudda həm kütləvi auditoriyanı cəlb edən, həm də tənqidçilərin sevimlisinə çevrilərək özünə xas bir yer tutub.

Lakin vətənində o, indi boykot çağırışları və pasportunun müsadirə edilməsi tələbləri ilə üzləşir. Film tənqidçiləri və siyasi analitiklər isə bunun Hindistanda senzuranın və bədii azadlığı məhdudlaşdırmaq cəhdlərinin artan nümunəsi olduğunu, millətçilərin tələblərinə boyun əyərək edildiyini bildirirlər.

Bəs Hindistan özünün ən uğurlu sənətçilərindən birinin əsərini niyə bloklayır?

Diljit Dosanjhın son filmi niyə mübahisəlidir?

Amar Hundalın rejissorluğu ilə çəkilən populyar qorxu-komediya franşizasının üçüncü hissəsi olan Sardaar Ji 3 filmində Dosanjh və Niru Bacva adlı məşhur pəncablı cütlük, eləcə də Pakistanlı Haniya Əmir baş rolları ifa edirlər.

Bu ilin aprelində filmin çəkilişləri başa çatdıqdan qısa müddət sonra, Hindistanın nəzarətində olan Kəşmirdəki Pahalqam kurort şəhərində şübhəli üsyançılar 26 nəfəri, demək olar ki, hamısı turist olan insanları qətlə yetirdilər.

Dehli dərhal ölümcül "terror aktı"nı dəstəklədiyini iddia etdiyi Pakistanı günahlandırdı, lakin İslamabad əlaqəni inkar etdi. Növbəti günlərdə, nüvə silahlı qonşular arasında onilliklər ərzində ən genişmiqyaslı dörd günlük münaqişə baş verdi.

Dosanjh keçən ay qarşıdan gələn filminin treylerini yayımlayanda, Əmirin filmin aktyor heyətində olması bir çoxlarını təəccübləndirdi və qəzəbə səbəb oldu.

Hindistan hökuməti Sardaar Ji 3-ü niyə bloklayıb?

Film Hindistanın Mərkəzi Film Sertifikatlaşdırma Şurasından (CBFC) sertifikat almayıb və Hindistan kinoteatrlarında nümayiş olunmayıb.

Hindistan hökuməti həmçinin filmin treylerini Hindistanda "coğrafi bloklama" yolu ilə (onlayn girişi məhdudlaşdırmaqla) qadağan etdi; lakin Əmirin səhnələrini əhatə etməyən tanıtım çarxı və filmin albomu əlçatan olaraq qalır.

Aprel ayında Kəşmirdəki hücumdan sonra Hindistan hökuməti sürətlə bir sıra rəqəmsal tədbirlər gördü. Buraya İnstaqram və X (əvvəllər Twitter) kimi platformalarda minlərlə Pakistanlı sosial media hesabının, o cümlədən Əmir, Fəvvad Xan və Mahira Xan kimi məşhurların hesablarının bloklanması daxil idi.

Baş nazir Narendra Modinin rəhbərlik etdiyi hökumət, Pakistanlı jurnalistlərin və xəbər agentliklərinin sosial media hesablarına da Hindistanda girişi bağladı.

Daha sonra hökumət mayın 8-də bütün video platformalarına, yayım xidmətlərinə və rəqəmsal vasitəçilərə Pakistan mənşəli əyləncə məzmununu, o cümlədən veb serialları, filmləri, mahnıları, podkastları və digər medianı dərhal silmələri barədə göstəriş verdi.

Bundan əlavə, hökumət Geo News, ARY News və Samaa TV daxil olmaqla, ümumilikdə 63 milyondan çox abunəçisi olan 16 tanınmış Pakistan YouTube kanalını, guya yalan məlumat yaymaq, təxribatçı nəqllər və Hindistanın silahlı qüvvələrini və suverenliyini hədəf alan məzmun yayımlamaq ittihamı ilə qadağan etdi.

Mumbayda yerləşən film və televiziya tənqidçisi Rahul Desai, hazırkı hökumət dövründə aktyor seçimlərinə görə filmlərə girişi bloklamağın "Pakistani düşmənləşdirmək üçün bəhanəyə" çevrildiyini bildirdi.

"Bu, Hindistandakı bir çox kinonun hökumətyönlü seçimlərlə formalaşdığı üçün qısır dövrədir," o, Əl-Cəzirəyə dedi.

"Bu, kriketdə olduğu kimi, insanların Pakistana qarşı hirslərini tökmək üçün çox əlverişli bir vasitəyə çevrilib."

Bu gün Hindistanda reallıq əsaslı yaradıcı sərhədlər aydındır, Desai qeyd etdi: "Sərhədin digər tərəfindən sənətçiləri çəkməyin, bir çox kinorejissor özlərini senzura edirlər."

Sərhədlərarası bədii əməkdaşlıqlar geniş yayılıbmı?

Bəli, yayılıb. Pakistanlı aktyorların Hindistanda işləməsinə icazə verilmir, bu səbəbdən onların iştirakı ilə çəkilişlər xaricdə aparılmalı olur.

Desai dedi: "Pakistan filmlərinin musiqi departamentləri, ən azı on-iyirmi il əvvəl, 2000-ci illərdə Hindistan kinosuna çox böyük töhfə verirdi." 2008-2024-cü illərdə 15 mövsüm davam edən "Coke Studio Pakistan" musiqi şousu "Hindistanda demək olar ki, mədəni bir an" idi, o əlavə etdi.

Lakin son iyirmi ildə, sənətçilər arasında sərhədlərarası əməkdaşlıqlar bir neçə dəfə baş versə də, Cənubi Asiya qonşuları arasındakı siyasi gərginliklər səbəbindən sərhədin hər iki tərəfində boykotlar və qəzəblə üzləşiblər.

Pəncab filmi və musiqi sənayeləri üçün vəziyyət daha da mürəkkəbdir.

Britaniya Hindistanının bölgüsü, sərhədlərin bir gecədə çəkildiyi Pakistanın yaranması ilə nəticələndi, Pəncabı iki yerə böldü və hər tərəfdən milyonlarla insan mədəni və dil əlaqələrini bölüşür.

Pakistanlı aktyor heyəti ilə tanınan "Chal Mera Putt" kimi uğurlu Pəncab franşizaları, xüsusilə də qarşıdan gələn "Chal Mera Putt 4", Pakistanın iştirakından qaçmaq üçün artan tələblər fonunda qeyri-müəyyənliklə üzləşir.

Desai dedi: "Pakistanlı aktyorları çəkməklə bağlı hökumət tərəfindən açıq-aşkar çoxlu təzyiq var. Çoxlu qadağalar və trollinq mövcuddur. Belə seçimlərlə bağlı çoxlu narahatlıq və gərginlik var."

Hindistan film qurumları Sardaar Ji 3 haqqında nə deyir?

Hindistan film assosiasiyaları, xüsusilə Qərbi Hindistan Kino İşçiləri Federasiyası (FWICE) və Bütün Hindistan Kino İşçiləri Assosiasiyası (AICWA), Dosanjhın Sardaar Ji 3 filmində Əmirin çəkilməsinə güclü etirazlarını bildiriblər.

Prezident BN Tivari tərəfindən idarə olunan FWICE, bu əməkdaşlığı "millətə xəyanət" adlandırdı və Dosanjhı "milli hisslərə və Hindistan əsgərlərinin qurbanlarına hörmətsizlikdə" ittiham etdi. Təşkilat filmin Hindistanda tamamilə qadağan edilməsini tələb etdi.

Qurum həmçinin Hindistanın CBFC-yə Sardaar Ji 3 üçün sertifikat verməmək və Pakistanlı sənətçilərlə əməkdaşlıq etməmək barədə müraciətlər etdi.

AICWA da bu hissləri təkrarlayaraq, filmin prodüserlərini Hindistan sənətçilərinə deyil, Pakistanlı istedadlara üstünlük verməkdə qınadı və sənaye boyunca, o cümlədən musiqi şirkətləri və tədbir təşkilatçıları tərəfindən Dosanjha genişmiqyaslı boykot çağırışı etdi.

Hindistan Film və Televiziya Rejissorları Assosiasiyasının prezidenti Aşok Pandit yerli qəzetə deyib: "Biz hərəkətə keçəcəyik və prodüserlərə Dosanjh ilə işləməmələrini söyləyəcəyik. O, ölkədə musiqi leyblları və Pəncab film sənayesi tərəfindən tamamilə boykot edilməlidir. Diljit ifrat dərəcədə Pakistan sevəndir."

Ancaq CBFC-nin keçmiş idarə heyəti üzvü və Dehlinin Cavaharlal Nehru Universitetinin filmşünaslıq üzrə təqaüdçü professoru İra Bhaskar, bu hadisənin iki ölkə xalqları arasında daha dərin bir fikir ayrılığına deyil, Hindistan və Pakistanın hökumətlərinin münasibətlərinə işarə olduğunu söylədi.

Bhaskar dedi: "Hindistan hökuməti (Modi hakimiyyətə gəldikdən bəri) kütləvi medianın, xüsusilə kinonun gücünü yalnız anlamayıb, həm də ictimai sahədə dövr edən nəqllərə nəzarət etməyə sərmayə qoyub."

Dosanjh Sardaar Ji 3 ətrafındakı qalmaqala nə deyib?

Dosanjh bu ayın əvvəlində BBC Asian Network-a bildirib: "Bu film çəkiləndə hər şey qaydasında idi."

"Biz onu fevralda çəkdik, o vaxt hər şey yaxşı idi. Ondan sonra nəzarətimizdən kənar bir çox böyük hadisələr baş verdi," müğənni-aktyor Kəşmir hücumu və sonrakı münaqişəyə istinad edərək dedi.

"Beləliklə, prodüserlər filmin Hindistanda nümayiş olunmayacağına qərar verdilər, buna görə də onu xaricdə nümayiş etdirəcəklər. Prodüserlər çox pul yatırıblar və film çəkilən zaman belə bir şey yox idi," Dosanjh bildirdi.

Sardaar Ji 3 qlobal miqyasda necə uğur qazanıb?

Dosanjh BBC-yə bildirib ki, filmin prodüserləri dünyanın ən sıx əhalisi olan Hindistan kimi bir ərazidən çıxmağın potensial maliyyə itkilərinin fərqində idilər. Franşizanın əvvəlki filmi – Sadaar Ji 2 – Hindistanın kassa gəlirlərindən təxminən 3 milyon dollar qazanmışdı.

Dosanjh sosial media hesablarında filmini tanıtmağa davam edib, o cümlədən filmin rekordlar qırdığı Pakistandakı tamaşaların şəkillərini paylaşıb. Qlobal miqyasda, film 4 milyon dollarlıq büdcəyə qarşı 7 milyon dollar kassa gəliri əldə edib. Pakistanda bu, indiyədək 1,4 milyon dollar toplayaraq tarixin ən çox gəlir gətirən Hindistan istehsalı filmi olub.

Tənqidçi Desai, Hindistanda "senzuranın aktyor seçimlərindən qat-qat kənara çıxdığını ... Bu, insanların Hindistanda danışmağa icazə verilən hekayələrin mövzularına qədər uzanır," dedi.

Diljit Dosanjhın digər əsərləri problemlərlə üzləşirmi?

Bəli. Diljit Dosanjhın 2022-ci ildə Honey Trehanın rejissorluğu ilə çəkilən "Panjab '95" filminin nümayişi, əsasən Hindistanın Mərkəzi Film Sertifikatlaşdırma Şurasından (CBFC) gələn sərt tələblər səbəbindən dayanıb. Şura layihənin 2022-ci ilin dekabrında təqdim olunmasından bəri icazəni ləngidir.

1980-90-cı illərdə Pəncabda 25.0000 məhkəmədənkənar qətl və sikhlərin yoxa çıxmasını ifşa edən insan haqları müdafiəçisi Casvant Sinqh Xalranın həyatından bəhs edən bu bioqrafik dramaya 120 təklif olunan kəsim verilmişdi, o cümlədən siyasi fiqurlara, sənədləşdirilmiş insan haqları pozuntularına və hətta əsas qəhrəmanın adına dair istinadların silinməsi tələb olunurdu.

Trehan Əl-Cəzirəyə dedi: "CBFC sənətçiləri qorumaq üçün, hökumətin sənətə təsir etməməsi üçün müstəqil bir qurum olaraq qurulmuşdu... [amma] hökumət kinorejissorlara və onların filmlərinə təzyiq edir."

"Panjab '95" filmini şəxsi nümayişdə izləyən tənqidçi Desai, Əl-Cəzirəyə bildirdi: "Bu, o qədər yaxşı çəkilmiş bir filmdir ki, bu gün insanlar arasında, xüsusilə də hökumətdən narazı olanlar arasında bir inqilab hissi oyada bilər. Beləliklə, bir çox narahatlığın haradan gəldiyini görə bilərik."

Diljit Dosanjh və Trehan təklif olunan kəsimləri qəbul etməkdən açıq şəkildə imtina etdilər. Və film qeyri-müəyyən vəziyyətdə qalır. Onun 2023-cü ildə Toronto Beynəlxalq Film Festivalında (TIFF) planlaşdırılan premyerası ləğv edildi və sonrakı beynəlxalq festivallardan gələn dəvətlər rədd edildi.

24 saat