Dünyada sərvət və gəlir bərabərsizliyi zirvədə olan ölkələr

2026-cı İl Dünya Bərabərsizlik Hesabatı: Qlobal Sərvət Bərabərsizliyi Dərinləşir

wealth and income inequality - Dünyada sərvət və gəlir bərabərsizliyi - Yeni dərc edilmiş "2026-cı İl Dünya Bərabərsizlik Hesabatı"na əsasən, dünya əhalisinin ən zəngin 10 faizi hazırda bütün fərdi sərvətin dörddə üçünə sahibdir.

Gəlir bərabərsizliyi də oxşar mənzərəni əks etdirir; burada ən çox qazananların yuxarı 50 faizi ümumi gəlirin 90 faizindən çoxunu əldə edir, dünya əhalisinin ən yoxsul yarısı isə ümumi gəlirin 10 faizindən azını qazanır.

2018-ci ildən bəri illik olaraq nəşr olunan bu hesabatda qeyd edilir ki, 2026-cı il buraxılışı həssas bir zamanda ortaya çıxır. Dünya üzrə bir çox insan üçün həyat səviyyəsi durğunluq yaşayır, eyni zamanda sərvət və güc getdikcə daha çox yuxarı təbəqədə cəmləşir.

Sərvət və Gəlir Bərabərsizliyi Arasındakı Fərqlər

Sərvət və gəlir səviyyələri hər zaman paralel getmir. Ən zənginlər mütləq ən çox qazananlar deyil, bu da insanların qazandığı və sahib olduğu arasındakı davamlı fərqi vurğulayır.

Sərvət bir insanın borcları çıxıldıqdan sonra əmanətləri, sərmayələri və ya əmlakı kimi aktivlərinin ümumi dəyərini əhatə edir. 2025-ci ildə dünya əhalisinin ən zəngin 10 faizi qlobal sərvətin 75 faizinə sahib idi, orta 40 faiz 23 faizə, ən yoxsul yarısı isə cəmi 2 faizə nəzarət edirdi. 1990-cı illərdən bəri milyarderlərin və sentimilyonerlərin sərvəti hər il təxminən 8 faiz artıb ki, bu da dünya əhalisinin ən yoxsul yarısının artım tempindən demək olar ki, iki dəfə çoxdur.

Ən zəngin 0.001 faiz – 60.000-dən az multimilyoner – indi bəşəriyyətin yarısından üç dəfə çox sərvətə nəzarət edir. Onların payı 1995-ci ildə təxminən 4 faizdən bu gün 6 faizdən çox olmaqla artıb. Ən yoxsullar kiçik irəliləyişlər əldə etsə də, bunlar ən yuxarı təbəqədəki sürətli sərvət yığımı ilə kölgədə qalır və nəticədə kiçik bir azlığın qeyri-adi maliyyə gücünə sahib olduğu, milyardlarla insanın isə hələ də əsas iqtisadi təhlükəsizlik üçün mübarizə apardığı bir dünya yaranır. Bu mövzuda daha ətraflı məlumat üçün Dünya Bərabərsizlik Hesabatı səhifəsinə baxa bilərsiniz.

Gəlir isə vergidən əvvəlki qazanclar pensiya və işsizlik sığortası ödənişləri nəzərə alındıqdan sonra ölçülür. 2025-ci ildə dünyanın ən zəngin 10 faizi qlobal gəlirin 53 faizini, orta 40 faizi 38 faizini, ən yoxsul 50 faizi isə cəmi 8 faizini əldə edib. Məsələn, dünya 10 nəfərdən ibarət olsaydı və ümumi qlobal gəlir 100 dollar təşkil etsəydi, ən zəngin şəxs 53 dollar, növbəti dörd nəfər kollektiv olaraq 38 dollar qazanardı, qalan beş nəfər isə 8 dolları öz aralarında bölüşdürərdilər.

Sərvət Bərabərsizliyi və Gəlirlərin Regional Paylanması

Bərabərsizlik dünya üzrə çox fərqli görünür. İnsanın doğulduğu yer qazancı və yığa biləcəyi sərvəti müəyyən edən ən güclü amillərdən biri olaraq qalır. Lakin regionlara həm yoxsul, həm də zəngin ölkələr daxildir və hesabatdakı rəqəmlər orta göstəricilərdir.

2025-ci ildə hesabatda bir qrupda birləşdirilmiş Şimali Amerika və Okeaniya əhalisinin orta sərvəti dünya üzrə orta səviyyənin 338 faizi təşkil edib ki, bu da onu qlobal miqyasda ən zəngin bölgə edir. Gəlir payı da dünya üzrə orta səviyyənin 290 faizi təşkil edərək dünyada ən yüksək göstərici olub.

Avropa və Şərqi Asiya ardınca gəlir, dünya ortalamasından yuxarı qalır, Saxaraaltı Afrikanın, Cənubi Asiyanın, Latın Amerikasının və Yaxın Şərqin böyük hissələri isə qlobal ortalamadan xeyli aşağı qalır.

Qlobal bərabərsizlik kəskin bir mənzərə yaratsa da, sərvət və gəlir fərqlərinin miqyası bir ölkədən digərinə geniş şəkildə dəyişə bilər. Bəzi ölkələr bir qədər daha balanslı paylanmalar göstərsə də, digərləri sərvətin bir neçə nəfərin əlində həddindən artıq cəmləşməsini göstərir.

Gəlir Bərabərsizliyi Ən Yüksək Olan Ölkələr

Cənubi Afrika dünyada gəlir bərabərsizliyi səviyyəsinə görə ən yüksək göstəriciyə malikdir. Əhalinin yuxarı 10 faizi ümumi gəlirin 66 faizini qazanır, aşağı yarısı isə cəmi 6 faiz əldə edir.

Braziliya, Meksika, Çili və Kolumbiya kimi Latın Amerikası ölkələrində də oxşar tendensiya müşahidə olunur, burada ən zəngin 10 faiz qazancların demək olar ki, 60 faizini əldə edir.

Avropa ölkələri daha balanslı bir mənzərə təqdim edir. İsveç və Norveçdə ən yoxsul 50 faiz ümumi gəlirin təxminən 25 faizini qazanır, ən zəngin 10 faiz isə 30 faizdən azını əldə edir.

Avstraliya, Kanada, Almaniya, Yaponiya və Birləşmiş Krallıq daxil olmaqla bir çox inkişaf etmiş iqtisadiyyatlar orta mövqedə yer alır. Burada ən zəngin 10 faiz ümumi gəlirin təxminən 33-47 faizini qazanır, aşağı yarı isə 16-21 faiz əldə edir.

Asiyada gəlir paylanması qarışıqdır. Banqladeş və Çin kimi ölkələr daha balanslı bir struktura malikdir, Hindistan, Tayland və Türkiyə isə ən zəngin 10 faizin bütün gəlirlərin yarısından çoxunu qazandığı, yuxarı təbəqənin dominant olduğu ölkələr olaraq qalır.

Sərvət Bərabərsizliyi Ən Yüksək Olan Ölkələr

Sərvət bərabərsizliyinə gəldikdə, yenidən Cənubi Afrika siyahıda birincidir. Ən zəngin 10 faiz fərdi sərvətin 85 faizinə nəzarət edir, ən yoxsul 50 faizi isə mənfi paylarla – yəni borclarının aktivlərindən çox olması ilə – qalır.

Rusiya, Meksika, Braziliya və Kolumbiya oxşar bir model göstərir, burada ən zənginlər 70 faiz və ya daha çox hissəni ələ keçirir, ən yoxsullar isə cəmi 2-3 faiz alırlar.

İtaliya, Danimarka, Norveç və Niderland kimi Avropa ölkələri nisbətən daha balanslıdır. Burada orta 40 faiz təxminən 45 faizini tutur, aşağı yarı isə bir qədər daha böyük pay alır, baxmayaraq ki, ən zəngin 10 faiz hələ də üstünlük təşkil edir. Lakin İsveç və Polşanın ən yoxsul 50 faizinin sərvət payları mənfidir.

Hətta ABŞ, Birləşmiş Krallıq, Avstraliya və Yaponiya kimi zəngin ölkələr də bərabərlikdən uzaqdır. Ən zəngin 10 faiz ümumi gəlirin yarısından çoxunu qazanır, ən yoxsul yarısı isə cəmi 1-5 faizlə qalır.

Çin, Hindistan və Tayland daxil olmaqla Asiyadakı inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar da kəskin bərabərsizliklər göstərir. Ən zəngin 10 faiz sərvətin təxminən 65-68 faizinə nəzarət edir ki, bu da ən yuxarı təbəqədə davamlı konsentrasiyanı vurğulayır.

24 saat