Al Jazeera Media Şəbəkəsi İsrail ordusunu Qəzza zolağında çalışan müxbirlərinə, xüsusən də Al Jazeera Arabic-in əməkdaşı Anas əl-Şərifə qarşı “təhrik kampaniyası” aparmaqda ittiham edərək şiddətlə qınayıb. Şəbəkənin cümə günü verdiyi bəyanatda vurğulanır ki, İsrailin Qəzzaya qarşı davam edən hərbi əməliyyatlarının əvvəlindən bəri media işçilərinə qarşı aparılan bu davamlı təhrik cəhdlərini şiddətlə pisləyir. Şəbəkə bu təhriki sahədə fəaliyyət göstərən
Qəzzada jurnalistlərin hədəfə alınmasına haqq qazandırmaq üçün təhlükəli bir addım kimi qiymətləndirir.
Jurnalistlərə qarşı əsassız ittihamlar
Bəyanat İsrail ordusunun sözçüsü Aviçai Adraee-nin sosial mediada əl-Şərifin Həmasın hərbi qanadının üzvü olması barədə iddiaları əks etdirən video paylaşmasından bir neçə gün sonra yayımlanıb. Bu ittiham media şəbəkəsi tərəfindən qətiyyətlə rədd edilib və həqiqəti əks etdirmədiyi bildirilib. Hüquq müdafiəçiləri hesab edir ki, İsrail 2023-cü ilin oktyabrında anklava qarşı hərbi əməliyyatlara başlayandan bəri fələstinli jurnalistləri mütəmadi olaraq Həmas üzvü olmaqda ittiham edir. Bu, onların İsrailin hüquq pozuntuları haqqında verdikləri reportajları nüfuzdan salmaq məqsədi daşıyır.
Media işçilərinin həyatına təhlükə
İsrail ordusu bombardman başlayandan bəri 200-dən çox reportyor və media işçisini qətlə yetirib ki, onların arasında bir neçə
Al Jazeera jurnalisti və onların ailə üzvləri də var. Cümə axşamı Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi (CPJ) Adraee-nin əl-Şərifə qarşı təhdidlərindən “dərin narahatlıq” duyduğunu bildirərək beynəlxalq ictimaiyyəti onu qorumağa çağırdı. CPJ-nin Regional Direktoru Sara Qudah bəyanatında dedi: “Bu, əl-Şərifin İsrail ordusu tərəfindən ilk dəfə hədəfə alınması deyil, lakin indi onun həyatına təhlükə kəskinləşib. İsrail bu müharibədə
Al Jazeera-nın ən azı altı jurnalistini qətlə yetirib. Bu son əsassız ittihamlar əl-Şərifin öldürülməsinə razılıq yaratmaq cəhdini təmsil edir.”
Qəzzada jurnalistlərin müdafiəsi çağırışı
Al Jazeera Media Şəbəkəsi öz əməkdaşlarının təhlükəsizliyinə görə İsrail hakimiyyətini tamamilə məsuliyyətli hesab etdiyini vurğuladı. Şəbəkə, həmçinin dövlətləri və beynəlxalq təşkilatları bütün
Qəzzada jurnalistlərin müdafiəsini təmin etməyə çağırdı. Şəbəkədən bildirilib ki, İsrailin beynəlxalq jurnalistlərin Qəzzaya daxil olaraq fəlakətli vəziyyət barədə reportaj verməsinə mane olması bu jurnalistlərin üzərinə daha da böyük yük qoyub. Bu müxbirlər “özlərinin şahidi olduqları həqiqəti, aclıq, zorakılıq, terror və həyatın ən zəruri ehtiyaclarının tamamilə olmaması kimi həddindən artıq çətinliklərə baxmayaraq, çatdırmaq məsuliyyətini” öz üzərlərinə götürüblər.
Mədəniyyət və informasiya azadlığı bu çətin şəraitdə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
24 saat
Oxucu Şərhləri
2002-ci ildəki təzyiqlər əsasən siyasi repressiyalar və diplomatik təzyiqlər yolu ilə həyata keçirilirdi, burada hökumətlərin məlumatların yayılmasını məhdudlaşdırmaq üçün gizli əməliyyatlara əl atması da vardı. Hazırkı vəziyyətin ən təhlükəli tərəfi isə açıq hərbi təhdidlər və təzyiqlərin əhatə etməsidir. Bu da media azadlığına və jurnalistlərin təhlükəsizliyinə birbaşa və daha ciddi təhdid yaradır.
2002-ci ildəki hadisədən çıxarıla bilən əsas dərs, hökumətlərin informasiya axınının nəzarətinə yönəlmiş əməliyyatlarının qarşısını almaq üçün beynəlxalq təşkilatların və insan haqları müdafiəçilərinin daha aktiv rol oynamasının vacibliyidir. Hazırkı vəziyyət isə onu göstərir ki, hərbi münaqişə şəraitində bu cür təzyiqlər daha da artır və əlavə tədbirlərə ehtiyac var. Suallar ortaya çıxır: beynəlxalq təşkilatlar bu cür hadisələrə qarşı nə qədər effektiv cavab verə bilirlər? Bu cür təhdidlərin qarşısını almaq üçün beynəlxalq hüquqda hansı mexanizmlər mövcuddur və onlar nə qədər səmərəli işləyirlər?
Al Jazeera'nin bu bəyanatı, beynəlxalq təşkilatların, xüsusən Birləşmiş Millətlərin, bu tendensiyaya qarşı mübarizədə daha aktiv rol oynamaq ehtiyacını vurğulayır. Əgər media işçilərinə qarşı bu təhrik kampaniyaları davam edərsə, bu, nəticədə obyektiv informasiya əldə edilməsinə mane olacaq, ictimaiyyətin düzgün məlumatlandırılması prosesini pozacaq və nəticədə həqiqətə və ədalətə zərər verəcəkdir.
Belə bir mühitdə obyektiv jurnalistikanı necə qoruyub saxlamaq olar?
Ancaq bu iki hadisə arasında əsas fərq, onların beynəlxalq reaksiyalarının intensivliyindədir. Əgər Alan Johnston hadisəsi əsasən peşəkar medianın daxili tənqidlərinə səbəb olduysa, Ənəs əş-Şərif hadisəsi daha geniş miqyaslı beynəlxalq reaksiya doğurur. Bunun səbəbi, sosial medianın yayılması və qlobal informasiya axınının artması ilə əlaqəli ola bilər. Yəni, bu hadisə, media azadlığının müdafiəsi üçün daha geniş və güclü bir hərəkatın səbəbkarı ola bilər. Lakin bu ümidverici tendensiyaya baxmayaraq, keçmiş hadisələrin təcrübəsi göstərir ki, beynəlxalq təzyiq tək başına İsrailin media işçilərinə qarşı təzyiqlərini tamamilə dayandıra bilməz. Bu səbəbdən, hadisənin dərin analizi və uzunmüddətli strategiyası vacibdir. Məsələn, beynəlxalq hüququn daha sərt tətbiqi və müstəqil araşdırmalar əsaslı bir həll ola bilər.
Əsas fərq, ehtimal ki, sosial media və beynəlxalq müşahidənin daha çox olmasıdır. 2006-cı ildə bu cür hadisələr o qədər geniş ictimaiyyətə yayılmırdı. İndi isə Al Jazeera kimi nüfuzlu bir təşkilatın açıq şəkildə bu məsələyə toxunması daha geniş reaksiya və beynəlxalq təzyiq yarada bilər. Ancaq bu da tək başına kifayət deyil. Keçmişdəki hadisələrdən çıxarıla biləcək əsas dərs odur ki, beynəlxalq təzyiq və qınaqlar təhrikləri dayandırmaq üçün hər zaman kifayət etmir. Mühüm olan, media işçilərinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün daha effektiv beynəlxalq mexanizmlərin yaradılmasıdır. Bu məsələdə daha konkret və fəal addımların atılması zəruridir.
Ancaq hazırkı vəziyyətin İraq müharibəsi ilə müqayisədə fərqli cəhətləri də var. İraq müharibəsi zamanı jurnalistlərə qarşı yönələn təzyiq daha çox açıq şəkildə, fiziki təhdidlər və hücumlar şəklində özünü göstərirdi. Halbuki, Əl-Cəzirə müxbirinə qarşı təzyiq daha çox təhrik və reputasiya zədələmə cəhdləri üzərində qurulub. Bu, media müharibəsinin yeni üsullarının ortaya çıxdığını göstərir.
Beləliklə, İraq müharibəsi ilə bağlı keçmiş təcrübədən çıxarıla bilən əsas dərs beynəlxalq hüququn və jurnalistlərin qorunmasının təmin olunması üçün daha güclü mexanizmlərin lazım olmasıdır. Ancaq hazırkı hadisə, yeni növ təhrik üsullarına qarşı daha effektiv müdafiə mexanizmlərinin inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğulayır. Məsələn, sosial mediada dezinformasiya kampaniyalarının və reputasiya zədələmə cəhdlərinin aşkarlanması və qarşısının alınması üçün yeni strategiyalara ehtiyac var.
Şərh Yaz