FLAŞ: ABŞ-Rusiya Nüvə Gərginliyi: Geri Sayımda Son 5 Gün

ABŞ və Rusiya arasında Gərginlik: Ultimatum və Nüvə Suqayıqları

ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiyaya ultimatum verib: əgər 8 avqust Cümə gününə qədər atəşkəs əldə olunmazsa, Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar paketi qüvvəyə minəcək. Bəs nüvə gərginliyi bu vəziyyətə necə əlavə olundu? İşte mümkün ssenarilər...

Nüvə Gərginliyi necə Başladı?

Növbəti gün Rusiyanın keçmiş prezidenti və Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedev sosial media paylaşımında Trampın təhdidini "müharibəyə aparan bir addım" kimi qiymətləndirdi. Medvedev Trampın "Rusiya ilə ultimatum oyunu" oynadığını qeyd etdi və beləliklə, nüvə gərginliyi başladı.

Tramp isə "Truth Social"dakı paylaşımında bu ifadələri işlətdi: "Sözlər çox vacibdir və çox vaxt istənməyən nəticələrə yol aça bilər. Ümid edirəm ki, bu, onlardan biri olmaz." O, iki Amerika nüvə sualtı qayığının "müvafiq bölgələrə" yenidən yerləşdirilməsi barədə əmr verdiyini açıqladı.

Nüvə Suqayıqları Haqqında Nə Bilirik?

Tramp nüvə mühərrikli sualtı qayıqlardan, yoxsa nüvə başlığı daşıyanlardan bəhs etdiyini dəqiqləşdirmədi. Həmçinin, sualtı qayıqların hansı bölgələrə göndəriləcəyini də açıqlamadı. Bu da ABŞ hərbi protokollarına uyğundur.

Kim Daha Çox Nüvə Gücünə Sahibdir: ABŞ, yoxsa Rusiya?

ABŞ və Rusiya, dünyadakı ümumi nüvə arsenalının təxminən yüzdə 87-nə sahibdir. Bu iki rəqib ölkə, yerləşdirilmiş və ya əməliyyat üçün hazır nüvə başlıqlarının yüzdə 83-nü idarə edir.

Amerika Alimlər Federasiyasının hesabatına görə, Soyuq Müharibədən sonra əhəmiyyətli azalmalar olsa da, qlobal nüvə silahları səviyyəsi hələ də "çox yüksəkdir." 2025-ci ilin yanvar ayına qədər cəmi 9 ölkənin ümumilikdə təxminən 12 min 241 nüvə döyüş başlığına sahib olduğu təxmin edilir.

Silahlara Nəzarət Assosiasiyasının məlumatına görə, 2025-ci il etibarı ilə ABŞ 1419, Rusiya isə 1549 strateji başlığı müxtəlif bombardmançı təyyarələr və raketlər üzərində yerləşdirib.

ABŞ ilk nüvə sınaq partlayışını 1945-ci ilin iyulunda həyata keçirdi. Növbəti ay Xirosima və Naqasakiyə iki atom bombası atdı. Sovet İttifaqı isə dörd il sonra ilk sınağını keçirdi.

ABŞ-da 71 Nüvə Suqayığı Var

2025-ci il etibarı ilə ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri 71 ədəd nüvə enerjisi ilə işləyən sualtı qayıqa sahibdir. Bu say onu dünyanın ən böyük sualtı qayıq donanması edir. Bu donanmada 14 Ohiyo sinifli ballistik raket sualtı qayığı (SSBN), 4 ədəd Tomahawk raketləri ilə təchiz edilmiş Ohiyo sinifli idarə olunan raket sualtı qayığı (SSGN) və təxminən 53 ədəd sürətli hücum sualtı qayığı mövcuddur.

Rusiyada Nüvə Suqayıqlarının Sayı

Müqayisə üçün qeyd edək ki, Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələri 30-dan az nüvə enerjisi ilə işləyən sualtı qayıqa sahibdir. Bunlar arasında təxminən 10 strateji SSBN (müasir Borei və köhnə Delta IV sinifləri) yer alır.

Həmçinin bəzi strateji raket daşıyan kreyserlər və çoxməqsədli missiyalar üçün təchiz edilmiş təxminən 6 Akula sinifli hücum sualtı qayığı da mövcuddur. Rusiya, yeni nəsil Yasen-M sinifli sualtı qayıqları ilə donanmasını müasirləşdirməyə çalışır.

Rusiyadan Trampa Reaksiya Var Mı?

Nə Kreml, nə də Medvedev, Trampın nüvə sualtı qayıqlarını hərəkətə gətirmə qərarına hələlik ictimaiyyətə açıq bir cavab verməyib.

Lakin Rusiya parlamentinin yüksək səviyyəli üzvlərindən Viktor Vodolatski, Rusiyanın "dünyadakı dənizlərdə ABŞ-dan qat-qat çox nüvə sualtı qayığına sahib olduğunu" iddia etdi və ABŞ sualtı qayıqlarının "uzun müddətdir nəzarət altında olduğunu", bu səbəbdən xüsusi bir reaksiyaya ehtiyac olmadığını bildirdi.

Keçən ay Tramp, Rusiya prezidenti Vladimir Putindən "məyus olduğunu" demişdi. BBC-yə verdiyi bir müsahibədə, "Əla bir söhbət edəcəyik. 'Bu yaxşıdır, demək olar ki, razılaşdıq' deyəcəyəm, sonra gedib Kiyevdə bir binanı vuracaq" demişdi.

Putindən "Məyusluq"a Cavab!

Cümə günü Putin, bu sözlərə dolayı yolla cavab verərək bildirdi: "Kiminsə yaşadığı məyusluqlar, adətən yüksək gözləntilərdən irəli gəlir. Bu, ümumi bir qaydadır."

Kiyev ilə atəşkəs mövzusunda isə Putin, "davamlı və sabit sülh" istədiyini bildirdi, lakin bunu sürətləndirmək üçün hər hansı bir addım atılacağına dair heç bir əlamət vermədi.

8 Avqust Ssenariləri

2017-ci ildə ABŞ prezidenti Donald Tramp ilk prezidentlik dövründə iki nüvə sualtı qayığını Kore yarımadasına göndərdiyini açıqlamışdı. Bu addım gərginliyi azaltmış və sonrasında Şimali Kore lideri Kim Çen In ilə görüş keçirilmişdi.

Lakin bu son addımın Putin ilə yeni bir görüşə yol açacağı hələlik bəlli deyil.

Amerika Alimlər Federasiyasının Nüvə Məlumat Layihəsinin direktoru Hans M. Kristensen “Əl-Cəzirə”yə verdiyi açıqlamada, Trampın bu addımını "bəlağətli səviyyədə və potensial olaraq gərginliyi artıran" kimi qiymətləndirdi.

Kristensen, ABŞ-ın bu mərhələdə nüvə təhdidi ilə bağlı imalarda bulunmasının yersiz olduğunu bildirdi:

"Çətinliklərə baxmayaraq, ABŞ-Rusiya münasibətləri nüvə silahlarının birbaşa rol oynadığı bir səviyyədə deyil. Onlar yalnız arxa planda çəkindirici ünsür kimi mövcuddurlar,” deyərək əlavə etdi: “Rusiya, çox sayda nüvə təhdidi səsləndirdiyi üçün Qərb artıq bu təhdidləri sadəcə söz olaraq qəbul etməyə başlayıb."

24 saat