Ailəsində bir neçə iqtisadi zərbəyə məruz qalan 47 yaşlı fermer Gurvinder Sinqh, Hindistanın Pəncab əyalətinin Qurdaspur şəhərində böyük qızını evləndirmək üçün özəl borcverəndən bir milyon rupi (11.000 dollar) kredit götürüb. Bu məbləğin bir hissəsini yığaraq, 1.2 hektar sahədə çəltik əkib.
O, yüksək məhsuldarlıqlı “pearl” növü ətirli Basmati düyüsünə ümid bəsləyirdi. Yaxşı satış hər 0.4 hektardan təxminən 1 milyon rupi (11.400 dollar) gəlir gətirə bilərdi.
Lakin indi Sinqhin “pearl” çəltik dənələri daşqın sularının altında, torpaq və çöküntü qatlarının arasında qalıb.
“Həyatımın bu vaxtında bu dəhşətli daşqına dözə bilmərəm. Biz məhv olduq,” Sinqh Əl-Cəzirəyə deyib. “Bu ilki məhsul borclarımızı bağlamalı idi. Amma indi bu sahə gölə dönüb və necə yenidən başlayacağımı bilmirəm.”
Sinqh həyat yoldaşı və iki uşağı ilə birlikdə bu ayın əvvəlində kəndlərini vuran dağıdıcı daşqınlardan sonra müvəqqəti olaraq evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb. “Nəyə qayıdacağam?” deyə o düşünürdü.
Davamlı Təsirlər
Hindistanın şimal ştatları güclü musson yağışlarının, qəfil daşqınların və daşan çayların təsiri altında qalıb. Bütün kəndlər və minlərlə hektar kənd təsərrüfatı sahəsi su altında qalıb.
Əhalinin 35 faizindən çoxunun kənd təsərrüfatı ilə dolandığı Pəncabda vəziyyət xüsusilə ağırdır. Burada fermerlər son dörd onilliyin ən dəhşətli daşqınları ilə üz-üzədir; məhsul yığımına bir neçə həftə qalmış geniş çəltik sahələri su altında qalıb. Ştat öz ümumi coğrafi ərazisinin demək olar ki, üçdə iki hissəsində düyü becərir.
Sinqh və ailəsinin yaşadığı Qurdaspur, Hindistanın Camma və Kəşmir, eləcə də Himaçal Pradeş ştatlarında yağan güclü yağışlardan sonra Ravi, Beas və Sutlej çaylarının daşması səbəbindən daşqınlardan ən çox zərər çəkən rayonlar arasında olub.
Pəncab daşqınları nəticəsində ən az 51 nəfər həlak olub, 400.000-dən çox insan isə evindən didərgin düşüb.
Sinqhin çəltik sahəsi Hindistanın 6 milyard dollarlıq Basmati ixracına töhfə verir. Tək Pəncab ümumi istehsalın 40 faizini təmin edir. Sərhədin o tayında, daşqınlar altında qalan Pakistanın Pəncab əyaləti isə ölkənin Basmati məhsulunun 90 faizini təşkil edərək, təxminən 900 milyon dollar gəlir gətirir.
İlkin rəsmi hesablamalara görə, Hindistanın Pəncab əyalətində 182.100 hektardan çox (demək olar ki, Mavriki ərazisi qədər) kənd təsərrüfatı sahəsində məhsulun tamamilə itirildiyi bildirilir. Müstəqil kənd təsərrüfatı iqtisadçıları Əl-Cəzirəyə deyiblər ki, daşqınların son təsiri rəsmi qiymətləndirmədən beş dəfə yüksək ola bilər.
“Məhsul tamamilə korlanıb, onların avadanlıqları su altında qalıb, fermerlərin evləri isə yuyulub,” Patialada yerləşən Pəncab Universitetinin İnkişaf İqtisadiyyatı və İnnovasiya Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru Laxvinder Sinqh bildirib.
“Pəncabın fermerləri sıfırdan başlamalıdır. Onlara hökumətdən böyük dəstək və sərmayə lazım olacaq,” Sinqh Əl-Cəzirəyə deyib.
İndiyədək, Baş nazir Narendra Modinin Bharatiya Canata Partiyasına milli müxalifətdə olan Aam Aadmi Partiyasının (AAP) idarə etdiyi Pəncab hökuməti daşqınlarda məhsullarını itirən fermerlər üçün 20.000 Hindistan rupisi (230 dollar) müavinət elan edib. Lakin Sinqh deyib ki, bu məbləğ fermerləri gözləyən monumental problemlərin öhdəsindən gəlmək üçün çox az ola bilər.
Həmin Basmati düyüsünün təxminən 6 faizi ABŞ-a göndərilir, bu ölkə isə Yeni Dehliyə 50 faizlik tarif tətbiq edib. Hindistan ənənəvi olaraq öz kənd təsərrüfatı sektoruna qarşı proteksionist siyasət yürüdür, bu da Hindistanın əhalisinin yarısını (dünyanın ən böyüyü) məşğul edir – ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası ilə ticarət danışıqlarında bu, mübahisəli məqamdır.
Sinqh Hindistan hökumətini daşqınların təsirini ərzaq məhsullarının idxal siyasətini liberallaşdırmaq üçün bir rıçaq kimi istifadə etməməyə çağırıb. “Hökumət tarifləri azaltmaq və Trampla razılaşma əldə etmək üçün fermerləri qurban verməməlidir,” o deyib. “Bu Pəncab daşqınları kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatının gələcəyinə uzunmüddətli təsir göstərə bilər.”
Əlimizdə Qalan Təkcə Sudur
Pəncabın fermerləri üçün ən aktual və çətin məsələ, kənd təsərrüfatı sahələrində yığılan torpaq və çöküntülərdən qurtulmaq olacaq, kənd təsərrüfatı ekspertləri bildiriblər.
Müstəqil kənd təsərrüfatı siyasəti analitiki İndra Şexar Sinqh deyib ki, zərərin miqyası yalnız sular tarladan çəkildikdən sonra müəyyən edilə bilər. “Fermerlərin sahələrində həddindən artıq çöküntü və palçıq var,” o, Əl-Cəzirəyə deyib. “Başqa bir problem, sahənin səviyyəyə salınmasıdır ki, bu da əlavə xərc tələb edir və növbəti mövsüm üçün sahəni hazırlamaq lazımdır.”
Hindistanda musson və ya “xərif” məhsulu ümumi düyü istehsalının təxminən 80 faizini təşkil edir və sentyabrın sonundan oktyabr ayına qədər yığılır. İndi isə ekspertlər deyirlər ki, Pəncabın fermerləri məhsul itkisinin qarşısını almaq üçün noyabrın əvvəlindən başlamalı olan növbəti mövsümün məhsulu, qış buğdası üçün tarlalarını hazırlamaq üçün vaxtla yarışırlar.
“Çəltik sahələri daşqınlarda ən ağır zərbəni alır,” Şexar Sinqh deyib. “Möcüzə olmasa, hətta mühafizəkar rəqəmlər də fermerlər üçün ağır itkilər olduğunu göstərir.”
Şexar Sinqh, daşqın sularından yayıla biləcək yeni xəstəliklərdən başqa, fermerlərin Rabi mövsümü üçün kritik qida böhranı ilə də üzləşdiyini bildirib.
Hindistan fermerləri əsas gübrə kimi təxminən 46 faiz azot ehtiva edən ureydən istifadə edir; ölkə həm də dünyanın ən böyük urea idxalçısıdır. Lakin ehtiyatlar azalıb: Urea ehtiyatları 2024-cü ilin avqust ayında 8.64 milyon tondan bu ilin avqustunda 3.71 milyon tona düşüb.
Bu musson dövründə də Hindistanın bir neçə ştatında fermerlər arasında panik alışı müşahidə olunub. İndi isə daşqınlar yaxınlaşan Rabi əkini üçün gübrələrin çatışmazlığı qorxusu fonunda baş verib. Urea qiymətlərində qlobal artım da olub, may 2025-ci ildə tonu 400 dollardan sentyabrda 530 dollara yüksəlib.
“Bu, Pəncab kimi zərər çəkmiş ştatlarda gübrələr üçün qara bazara gətirib çıxaracaq və mövcud saxta pestisid dövriyyəsi problemini artıracaq,” Şexar Sinqh əlavə edib.
Pəncab Universitetinin Sinqh deyib ki, fermerlər “qarşıdakı aylarda davam edəcək uzunmüddətli iqtisadi böhran”la üzləşirlər.
Bu arada, Pəncabın Qurdaspur bölgəsindən olan fermer Sinqh, ailəsini nələrin gözlədiyini düşünür.
O, bu ilin əvvəlində qızını Pəncabın Pakistanla sərhəddə yerləşən ən böyük şəhərlərindən olan Amritsarda başqa bir fermerə ərə verib. Onların da əkin sahələri su altındadır.
“Eyni dərdlərdən əziyyət çəksək də, onları ziyarət etmək üçün səyahət edə bilmirəm,” o deyib, sonra gərgin sərhədin iki tərəfinin eyni böhranla mübarizə apardığı bir bölgədə yaşanan faciələri xatırladı.
“Biz bu çaylar uğrunda müharibəyə hazır idik,” Sinqh deyib, Hindistanın Kəşmirdə baş verən və 26 mülki vətəndaşın ölümünə səbəb olan hücumdan sonra Hindistan və Pakistan arasında bu ilin əvvəlində yaranan gərginliyə işarə edərək. Hindistan cavab olaraq altı çayın nüvə silahlı qonşular arasında bölüşdürülməsini tənzimləyən Indus Suları Müqaviləsini dayandırmışdı – bu addımı Pakistan “müharibə aktı” adlandırmışdı.
“İndi əlimizdə qalan təkcə sudur,” Sinqh bildirib.
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz