Hindistanın Hərbi Attaşesi: Ölkə Pakistanla Münaqişədə Qırıcı Təyyarələr İtirdi
Bir dəniz zabiti ölkəsinin may ayında Pakistanla baş vermiş münaqişə zamanı qırıcı təyyarələr itirdiyini etiraf edib. O, bu itkilərin Yeni Dehlidəki hökumətin qüvvələrə qoyduğu “məhdudiyyətlər” nəticəsində baş verdiyini bildirib.
İndoneziyada keçirilən seminarda bu şərhləri verən İndoneziyadakı səfirliyinin müdafiə attaşesi Kapitan Şiv Kumarın sözləri əvvəlcə diqqətdən kənarda qalıb. Lakin Hindistan nəşri The Wire bazar günü bu barədə xəbər yayımladıqdan sonra hadisə geniş rezonans doğurub.
Kumarın iddiaları bu ölkədə siyasi fırtına yaradıb. Müxalifətdəki Hindistan Milli Konqresi partiyası bu bəyanatları Baş nazir Narendra Modinin hökumətinə qarşı “ittiham” adlandırıb.
Bəs Kumar nə dedi, ölkə hökuməti və müxalifəti necə cavab verdi və 7 Mayda Hindistan ilə Pakistan arasında nə baş verdi?
Hindistan və Pakistan arasında 7 May münaqişəsi nə idi?
Hindistan və Pakistan arasında gərginlik 7 Mayda Dehlinin “Sindoor Əməliyyatı”nı başlatması ilə hərbi qarşıdurmaya çevrildi. Bu əməliyyat çərçivəsində Pakistan və Pakistan nəzarətindəki Kəşmirdəki altı şəhərdə doqquz obyektə çoxsaylı raket hücumları həyata keçirildi.
Hindistan 22 Aprel tarixində nəzarətindəki Kəşmirdəki Pahalgamda turistlərin öldürülməsinə cavab olaraq “terror infrastrukturu”nu vurduğunu bildirdi. Pakistan isə raket hücumları nəticəsində onlarla mülki şəxsin və bir neçə hərbi qulluqçunun həlak olduğunu açıqladı.
İslamabad cavab olaraq altı Hindistan qırıcı təyyarələrini, o cümlədən ən azı üç Rafale döyüş təyyarəsini vurduğunu iddia etdi. Pakistan hərbi sözçüsü Əhməd Şərif Çaudri bütün döyüş təyyarələrinin Hindistan ərazisində vurulduğunu bildirdi. Tərəflər arasında məlumat müharibəsi baş qaldırdı, lakin onlar bir məsələdə razılaşdılar: heç bir tərəfin hava nəqliyyatı vasitələri hücumlar zamanı digərinin ərazisinə keçmədi.
Sonrakı günlərdə nüvə silahına malik bu Cənubi Asiya qonşuları 10 Mayda atəşkəs əldə olunana qədər bir-birinin ərazisinə qarşılıqlı raket və dron zərbələri endirdilər. Atəşkəs ABŞ prezidenti Donald Tramp tərəfindən elan edildi. O, bu atəşkəsə özünün vasitəçilik etdiyini iddia etsə də, Yeni Dehli bu iddianı rədd etdi. Hindistan Pakistanla bütün mübahisələrinin ikitərəfli həll olunmalı olduğunu və üçüncü tərəfin müdaxiləsinə yer olmadığını vurğuladı.
Hindistanın İndoneziyadakı hərbi attaşesi nə dedi?
İndoneziyada Air Marshal Suryadarma Universitetinin təşkil etdiyi seminarda Kapitan Kumar əvvəlki İndoneziyalı natiqin “o qədər də çox təyyarə itirmədiyimiz” iddiası ilə razılaşmadığını, lakin “bəzi qırıcı təyyarələri itirdiyimizi” qəbul etdiyini bildirdi.
Kumar əlavə etdi: “Bu, yalnız 7 Mayda siyasi rəhbərliyin hərbi qurumlarımıza və ya onların hava hücumundan müdafiə sistemlərinə hücum etməmək barədə qoyduğu məhdudiyyətlər ucbatından baş verdi.”
Hərbi attaşe ölkə ordusunun sonradan taktikaları dəyişərək Pakistan hərbi obyektlərini hədəf almağa başladığını söylədi.
Kumar qeyd etdi: “Biz əvvəlcə düşmənin hava hücumundan müdafiə sistemlərinin sıxışdırılmasını təmin etdik və buna görə də Brahmos raketlərindən istifadə edərək bütün hücumlarımız asanlıqla keçə bildi.”
Hind-Rusiya birgə müəssisəsinin məhsulu olan Brahmos uzunmənzilli raketdir. Hindistan mediası mayın 9-dan 10-a keçən gecə bu ölkənin Pakistanın hava bazalarına Brahmos raketləri atdığını bildirdi.
Hindistanın qırıcı təyyarələrinin itkisi barədə əvvəlki mövqeyi necə olub?
Pakistan 7 Mayda altı qırıcı təyyarələri vurduğunu ilk dəfə açıqladıqdan sonra Yeni Dehli bu iddiaları rəsmi olaraq nə təsdiq, nə də inkar etmədi.
Çinin dövlət xəbər agentliyi The Global Times Pakistanın döyüş təyyarələrini vurduğu barədə xəbər yayımlayanda, ölkənin Çindəki səfirliyi bunu "dezinformasiya" adlandırdı.
Lakin sonradan Hindistan rəsmiləri təyyarə itkiləri barədə işarələr verməyə başladılar.
Mayın 11-də jurnalistlərin Pakistanın təyyarələrini vurub-vurmadığı barədə sualına cavab olaraq Hava Əməliyyatları Baş Direktoru AK Bharti demişdi: “Biz döyüş şəraitindəyik və itkilər bunun bir hissəsidir. Təfərrüatlara gəlincə, hazırda şərh vermək istəmərəm, çünki biz hələ də döyüşdəyik və bu, düşmənə üstünlük verər. Bütün pilotlarımız evə qayıdıb.”
Daha sonra, mayın 30-dan iyunun 1-dək Sinqapurda keçirilən Şanqri-La Dialoqu təhlükəsizlik forumunun kənarında Reuters xəbər agentliyi və Bloomberg TV-yə verdiyi müsahibələrində ölkənin Müdafiə Qərargahının rəisi General Anil Çauhan Hindistana aid qırıcı təyyarələrin Pakistan tərəfindən vurulduğunu etiraf etdi, lakin itirilən qırıcı təyyarələrin sayını açıqlamadı. Çauhan dedi: “Vacib olan bu itkilərin niyə baş verdiyi və bundan sonra nə edəcəyimiz idi.”
Bloomberg müxbiri Çauhandan Pakistanın altı Hindistan təyyarəsinin vurulduğu iddiaları barədə soruşduqda, Çauhan bu məlumatın səhv olduğunu bildirdi. O əlavə etdi ki, “vacib olan... qırıcı təyyarələrin vurulması deyil, onların niyə vurulmasıdır.”
Çauhan Hindistanın 7 May itkilərindən sonra “taktikalarını düzəltdiyini” və sonra “Pakistanın daxilindəki hava bazalarını hədəf aldığını, onların bütün hava hücumundan müdafiə sistemlərini cəzasızlıqla keçərək dəqiq zərbələr endirdiyini” bildirdi.
Hindistan hökuməti Kumarın şərhlərinə necə cavab verdi?
Hindistanın İndoneziyadakı səfirliyi bazar günü X (əvvəllər Twitter) hesabında yerləşdirdiyi bəyanatda bildirib: “[Kumarın] şərhləri kontekstdən kənar götürülüb və media xəbərləri natiqin təqdimatının niyyətini və əsas məqamını yanlış əks etdirir.”
Səfirlik bildirib ki, təqdimatda Kumar Sindoor Əməliyyatının “terror infrastrukturu”nu hədəf almaq üçün başladıldığını izah edib və attaşe ölkənin cavabının qəsdən eskalasiya xarakteri daşımadığını vurğulamağa çalışıb.
Bəyanatda qeyd olunub: “Təqdimatda Hindistan Silahlı Qüvvələrinin qonşuluğumuzdakı bəzi digər ölkələrdən fərqli olaraq mülki siyasi rəhbərlik altında xidmət etdiyi çatdırılıb.” Bu ifadə Pakistanın hərbi qurumlarının dominantlığına bir eyham idi.
Bu, Hindistanın mövqeyində dəyişiklikdirmi?
Əslində yox. Nə Hindistan hökuməti, nə də ordu heç vaxt qırıcı təyyarələrin itkilərini Modi administrasiyasının 7 Mayda silahlı qüvvələrə verdiyi əmrlərlə açıq şəkildə əlaqələndirməsə də, Yeni Dehli həmin günkü məqsədləri ilə bağlı öz diplomatik nəqlində ardıcıl olub.
Ölkənin 7 Mayda raketlər atmasından sonra xarici işlər naziri Vikram Misri media bəyanatında ordusunun hərəkətlərinin “ölçülü, eskalasiyaya yol açmayan, mütənasib və məsuliyyətli” olduğunu bildirib.
Misrini brifinqdə müşayiət edən Hindistan ordusunun polkovniki Sofiya Qureyşi “heç bir hərbi qurumun hədəf alınmadığını” vurğulamışdı.
Atəşkəsdən sonra Hindistan xarici işlər naziri S.Cayşankar jurnalistlərə bildirib ki, 7 Mayda Pakistana atəş açmazdan əvvəl Yeni Dehli “Pakistana terror infrastrukturlarına atəş açdığımızı, hərbçilərə zərbə endirmədiyimizi, buna görə də [Pakistan] hərbçilərinin kənarda qalmaq və bu prosesə müdaxilə etməmək seçiminin olduğunu” bildirib.
Cayşankar dedi: “Onlar bu yaxşı məsləhətə qulaq asmadılar.”
Ölkə hökuməti Pakistan ordusunun Yeni Dehlinin 7 May hücumuna cavabının onları da cavab verməyə məcbur etdiyini, nəticədə 10 Mayda raket mübadiləsinə səbəb olduğunu iddia edib.
Niyə bu, Hindistan müxalifəti ilə mübahisəni yenidən alovlandırdı?
Əsas müxalifət partiyası olan Konqres, Modi hökumətindən münaqişə zamanı ölkənin hava itkiləri barədə parlamentə məlumat verməsini tələb edirdi.
Çauhan Hindistan təyyarələrinin vurulduğunu etiraf etdikdə, Konqres üzvləri ölkənin müdafiə hazırlığının nəzərdən keçirilməsini tələb etdilər.
Konqres lideri Mallikarjun Xarge həmin vaxt X-də yazdığı paylaşımda: “Çox vacib suallar var ki, onlar soruşulmalıdır. Bu, yalnız parlamentin xüsusi iclası təcili çağırılsa mümkün olar,” – dedi.
Kumarın şərhləri bu çağırışları yenidən canlandırıb.
Konqres lideri Pawan Khera bazar günü X-də yazıb: “Modi hökuməti əvvəldən xalqı yanıltmış – Sindoor Əməliyyatı zamanı qırıcı təyyarələrin itkilərini açıqlamayıb.” O, Kumarın şərhlərini hökumətə qarşı “ittiham” adlandırıb.
Khera yazıb: “Təəccüblü deyil ki, onlar parlamentin xüsusi iclası tələbimizdən qorxudan qaçırlar. Onlar bilirlər ki, milli təhlükəsizliyi pozublar və Konqres Partiyasının Hindistan xalqının qarşısında nəyi ifşa edəcəyindən dəhşətə gəliblər.”
Başqa bir Konqres lideri Ceyram Rameş bazar günü X-də yazıb: “Niyə Baş nazir bütün partiyaların iclasına sədrlik etməkdən və müxalifəti inandırmaqdan imtina edir? Niyə parlamentin xüsusi iclası tələbi rədd edilib?”
May münaqişəsini nə alovlandırdı?
22 Aprel tarixində Hindistan nəzarətindəki Kəşmirin məşhur turizm məkanı olan Pahalgamda silahlı şəxslər 26 nəfəri – demək olar ki, hamısı turist idi – öldürdülər. “Müqavimət Cəbhəsi” (TRF) adlı silahlı qrup hücuma görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdü.
Yeni Dehli TRF-nin Pakistan mənşəli başqa bir silahlı qrup, “Ləşkər-e-Taiba” (LeT) təşkilatının qolu olduğunu iddia edib və Pakistanı belə qrupları dəstəkləməkdə günahlandırıb. İslamabad bu ittihamı rədd edib və hücumla bağlı bitərəf araşdırma aparılmasını tələb edib.
Pahalgam hücumundan sonra qonşular arasındakı onsuz da zəif olan münasibətlər daha da pisləşdi. Pakistan və Hindistan diplomatik əlaqələrini azaltdılar, ikitərəfli müqavilələrdə iştiraklarını dayandırdılar və bir-birinin vətəndaşlarını ölkədən çıxardılar.