İqtisadiyyat 25.06.2025

Hürmüz boğazında GPS pozulmaları: Tanker rəhbəri ciddi təhlükəsizlik problemini qeyd edir

Hürmüz boğazında GPS pozulmaları: Tanker rəhbəri ciddi təhlükəsizlik problemini qeyd edir

Hörmüz Boğazında GPS Siqnallarının Tıxanması Dəniz Təhlükəsizliyini Təhdid Edir

İsrail və İran arasında çərşənbə axşamı əldə edilən ilkin atəşkəsə baxmayaraq, Hörmüz boğazında dəniz təhlükəsizliyi problemləri gəmi sahibləri üçün davam edir. Belə ki, GPS siqnallarının tıxanması insidentləri gəmiləri keçidləri azaltmağa məcbur edir. Quru yük gəmiləri və tankerlər idarə edən Yunanıstanın “Navios Maritime Partners” şirkətinin sədri və baş direktoru, dördüncü nəsil gəmi sahibi Angeliki Franqu deyib ki, Hörmüz boğazındakı gəmilər davamlı GPS siqnallarının tıxanması təhlükəsi ilə üzləşir. Bu təhlükə gəmilərin boğazdan keçmək üçün gözləmə müddətini artırır.

Gəmi Keçidlərində Azalma və Gündüz Hərəkəti

Angeliki Franqu CNBC-yə verdiyi müsahibədə bildirib ki, “Hörmüz boğazından gəmi keçidlərinin sayı təxminən 20% azalıb və gəmilər çöldə gözləyir. Siz liner (okean gəmiçilik) şirkətlərindən eşidirsiniz ki, onlar GPS siqnallarının tıxanması səbəbindən yalnız gündüz saatlarında keçid edirlər. Onlar gecə keçmək istəmirlər, çünki bunu təhlükəli hesab edirlər. Beləliklə, vəziyyət çox qeyri-sabitdir.” Dəniz Məlumat Əməkdaşlıq və Məlumatlandırma Mərkəzinin 20 iyun tarixli hesablamasına görə, ötən həftə ərzində gündə 970 gəmi GPS müdaxiləsi ilə üzləşib. Dəniz nəqliyyatı kəşfiyyat firması Kpler-in məlumatları isə, 13 iyun – 22 iyun tarixləri arasında Hörmüz boğazında ümumi gəmi hərəkətinin azaldığını göstərir. Bu məlumatlar ərazidəki bütün gəmilər və tankerlər üçün Dəniz Mobil Xidmət İdentifikasiyası (MMSI) qeydlərinin təhlili əsasında əldə edilib. MMSI gəmiləri tanımaq və onların izlənilməsi üçün istifadə edilən doqquzrəqəmli unikal nömrədir.

Hörmüz Boğazının Strateji Əhəmiyyəti

13 iyun tarixində bütün növ gəmilər üçün unikal MMSI sayı 16,127 ikən, 22 iyunda bu rəqəm 7,947-yə düşüb. Tankerlər üçün isə unikal MMSI sayı 1,120-dən 22 iyunda 889-a enib. Fars Körfəzini Ərəb Dənizi ilə birləşdirən Hörmüz boğazı qlobal neft və qaz daşımaları üçün həyati əhəmiyyətli tranzit yolu sayılır. Qlobal neft və qazın təxminən 20%-i bu dar sulardan keçir. Boğazın ən dar nöqtəsi 21 mil təşkil edir və bu, GPS siqnallarının tıxanmasının gəmilər üçün kritik bir problem olmasının əsas səbəbidir. Franqou bildirib: “Bu, çox vacibdir. Ekipajın və gəminin təhlükəsizliyi üçün... Təhlükəsizlik şərtləri bizim fikirlərimizin önündədir. Buna görə də biz bütün bunları davamlı olaraq izləyirik.” Hörmüz boğazından keçməklə bağlı davam edən təhlükəsizlik riskləri sığorta tariflərinin və dəniz yük daşımaları tariflərinin artmasına səbəb olub.

Sığorta və Yük Tariflərində Kəskin Artım

Yük kəşfiyyat platforması Xeneta tərəfindən izlənilən cari dəniz yük tarifləri məlumatlarına görə, Şanxaydan BƏƏ-nin Hind Okeanı sahilində yerləşən Xor Fakkan limanına qədər olan tariflər may ayının ortaları ilə müqayisədə 76% artıb. Orta cari tariflər qırx futluq ekvivalent konteyner (FEU) üçün 3,341 ABŞ dollarına çatıb. Xor Fakkan Limanı Hörmüz boğazının xaricində yerləşir. Yerləşməsinə görə, bu liman Ərəb Körfəzi, Hindistan Subkontinenti, Oman Körfəzi və Şərqi Afrika bazarları üçün ən mühüm yenidən yükləmə mərkəzlərindən biri hesab olunur. Franqou qeyd edib: “Reallıq budur ki, dünən [bazar ertəsi] keçid tariflərinin ikiqat artdığını gördük. Bu, sürətlə dəyişə bilər, lakin biz görmüşük ki, tariflər artdıqda, onları aşağı salmaq daha çətin olur.”

Qırmızı Dənizlə Müqayisə və Neft Daşıyıcıları

Husilərin hücumları səbəbindən Qırmızı Dənizdəki yönləndirmələrdən fərqli olaraq – hansı ki, gəmilər Süveyş Kanalına gedən su yolundan çəkinmək üçün 2023-cü ilin dekabr ayının ortalarından bəri istifadə edilir – Hörmüz boğazının digər tərəfindəki limanlara gedən tankerlər və konteyner gəmiləri üçün başqa seçimləri yoxdur. Franqou deyib: “Çox böyük xam neft daşıyıcıları (VLCC) üçün cari bazar gündə 70,000 ABŞ dolları artıb. Beləliklə, neft qiymətləri artmasa da, VLCC tariflərinin, yəni çox böyük xam neft daşıyıcılarının qiymətlərinin artdığını gördük. Vəziyyət daha çox gözləmə mövqeyindədir.”

24 saat