İran Proksiləri Fəaliyyətə Təşviq Edilirmi? Bölgədəki Artan Gərginlik
Son dövrlərdə Yaxın Şərqdə müşahidə olunan gərginlik fonunda, İranın bölgədəki proksi qruplaşmalarının fəaliyyətini artıracağı ilə bağlı narahatlıqlar yenidən gündəmə gəlib. Beynəlxalq müşahidəçilər və təhlükəsizlik mütəxəssisləri, Tehranın regional siyasətinin dinamikasını və onun müttəfiqlərinə ötürdüyü mesajları diqqətlə izləyirlər. Mərkəzi İranın öz nüfuz dairəsini genişləndirmək strateqiyasında əsas rol oynayan bu qrupların, bölgədəki cari hadisələrə hansı səviyyədə cavab verəcəyi isə qeyri-müəyyən olaraq qalır.
Qlobal Güclərin Rolu və Regional Dinamika
ABŞ və onun müttəfiqlərinin regiondakı hərbi mövcudluğu və diplomatik cəhdləri, İranın öz proksi şəbəkəsi vasitəsilə cavab tədbirləri görmək potensialını artırır. Xüsusilə Qəzza zolağında davam edən münaqişə və Qırmızı dənizdəki dəniz yolu təhlükəsizliyi ilə bağlı yaranan problemlər, bölgədəki həssas tarazlığı daha da pozmaq ehtimalını gücləndirir. Vaşinqtondan verilən açıqlamalar və İsrailin son hərbi əməliyyatları, Tehranın proksi qruplaşmalarını hərəkətə keçirmək üçün bir təkan ola biləcəyi barədə fərziyyələrə yol açır. İranın bölgədəki nüfuzu, bu qruplar vasitəsilə illərdir ki, dərinləşməkdədir.
Proksi Qruplaşmaların Potensial Reaksiyaları
Livanın Hizbullah hərəkatı, Yəməndəki Husilər və İraqdakı şiə milisləri kimi əsas proksi qruplaşmalar, uzun illərdir ki, İranın regional təhlükəsizlik siyasətinin mərkəzi elementlərindən sayılırlar. Bu qrupların hər biri öz coğrafi areallarında əhəmiyyətli hərbi imkanlara malikdir və müxtəlif vaxtlarda İranın maraqlarına uyğun olaraq fəaliyyətə keçiblər. Cari vəziyyət, onların yenidən aktivləşə biləcəyi, ballistik raket və pilotsuz uçuş aparatları ilə hücumlar təşkil edə biləcəyi barədə ehtimalları gücləndirir ki, bu da regional miqyasda yeni bir münaqişə dalğasının başlamasına səbəb ola bilər.
Gələcək Ssenarilər və Nəticələr
Təhlilçilər hesab edirlər ki, İran proksilərinin fəaliyyətə keçməsi, yalnız regional deyil, həm də qlobal miqyasda ciddi nəticələrə yol aça bilər. Belə bir eskalasiya, beynəlxalq dəniz yollarının təhlükəsizliyini təhdid edə, enerji bazarlarında volatilliyə səbəb ola və humanitar böhranları daha da dərinləşdirə bilər. Beynəlxalq ictimaiyyət gərginliyi azaltmaq üçün diplomatik kanalları fəallaşdırmağa çalışsa da, İranın uzunmüddətli strateji siyasətinin necə formalaşacağı və onun proksi qüvvələrinə hansı istiqamətdə təsir göstərəcəyi tamamilə aydın deyil. Bölgədəki gələcək hadisələr, Vaşinqton, Tehran və onların müttəfiqləri arasındakı qarşılıqlı münasibətlərin inkişafından asılı olacaqdır.