İran Trampın nüvə danışıqlarının bərpası istəyi iddiasını rədd etdi

İran ABŞ prezidenti Donald Trampın iddia etdiyi kimi, nüvə proqramı ilə bağlı Birləşmiş Ştatlarla danışıqlar tələb etmədiyini bildirib. İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Esmaeil Baqaei çərşənbə axşamı ölkənin Tasnim xəbər agentliyinin yaydığı şərhlərdə deyib: “Bizim tərəfimizdən Amerika tərəfinə heç bir görüş tələbi göndərilməyib”. Bu aydınlaşdırma, Trampın Ağ Evdə İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu ilə şam yeməyi zamanı, keçən ay ABŞ-ın da qoşulduğu İsraillə 12 günlük müharibədən sonra İranın yeni nüvə proqramı razılaşması ilə bağlı fəal şəkildə danışıqlar axtardığını bildirməsindən bir gün sonra gəlib. Tramp jurnalistlərə açıqlamasında: “İranla danışıqlar təyin etmişik. Onlar danışmaq istəyirlər. Onlar bir həll yolu tapmaq istəyirlər. Onlar indi iki həftə əvvəlkindən çox fərqlidirlər”, – deyə vurğulayıb. Trampın Yaxın Şərq üzrə xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoff da şam yeməyində iştirak edərək, görüşün növbəti həftə ərzində baş tuta biləcəyini qeyd edib. İranın Xarici İşlər naziri Abbas Araqçi çərşənbə axşamı Financial Times qəzetində dərc olunan məqaləsində Tehranın diplomatiyada maraqlı qaldığını, lakin "daha çox dialoqla bağlı ciddi şübhələrimiz var" deyə yazıb.

Hərbi əməliyyatlar və sanksiyaların ləğvi perspektivi

2025-ci il iyunun 13-də İsrail İran əleyhinə misli görünməmiş bombardman kampaniyasına başlayıb. Bu kampaniya hərbi və nüvə proqramı obyektlərini, eləcə də yaşayış məntəqələrini hədəf alıb, nəticədə yüksək rütbəli hərbi komandirlər və nüvə alimləri həlak olub. İran rəsmiləri İsrail hücumları nəticəsində ən azı 1060 nəfərin öldüyünü bildirir. İsrail isə İranın cavab dron və raket atəşi nəticəsində ən azı 28 nəfərin öldüyünü açıqlayıb. ABŞ da müharibəyə qoşularaq, Tehran və Vaşinqton arasında nüvə proqramı danışıqlarının bərpası ilə bağlı planlaşdırılan görüşdən bir neçə gün əvvəl Fordou, İsfahan və Nətənzdəki İranın nüvə obyektlərini bombalayıb. Tramp daha sonra İsrail və İran arasında atəşkəs elan edib. İranın nüvə proqramını məhdudlaşdırmağı və əvəzində sanksiyaların ləğvini nəzərdə tutan danışıqlar, Trampın birinci prezidentlik dövründə imtina etdiyi, 2015-ci ildə ABŞ, Çin, Rusiya, Fransa, Almaniya, Böyük Britaniya və Avropa İttifaqı ilə imzalanmış Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planını (BHFP) əvəz edəcəkdi. Bazar ertəsi daha çox danışıqlar perspektivini dilə gətirən Tramp, BHFP-dən çıxdıqdan sonra İrana qarşı tətbiq edilmiş cəza xarakterli ABŞ sanksiyaların ləğvi perspektivini də gündəmə gətirib. Bu il isə əlavə məhdudiyyətlər də tətbiq edilib. Bu ay ABŞ İranın neft ixracatına qarşı yeni bir sanksiyaların ləğvi dalğası elan edib. Bu, ABŞ-ın dəstəklədiyi atəşkəsin İsrail və İran arasındakı müharibəni bitirməsindən sonra Tehranın enerji sektoruna qarşı ilk cəza tədbirləri idi. Tramp deyib: “Mən doğru zamanda bu sanksiyaları aradan qaldırmağa çox istərdim”. Keçən ayın sonlarına doğru Tramp “sanksiyaların ləğvi üçün mümkün işlər gördüyünü” desə də, İranın Ali Rəhbəri Ayətullah Əli Xameneinin İran-İsrail müharibəsində “qələbə” elan etməsindən sonra səylərini dayandırıb.

Daxili reaksiyalar və mövqelər

Tehranın ABŞ ilə danışıqlarla bağlı təkzibi, İran prezidenti Məsud Pezeşkiyanın ABŞ-lı jurnalist Taker Karlsona verdiyi müsahibədən sonra gəlib. Pezeşkiyan müsahibəsində, iki tərəf arasında etibar bərpa olunduğu təqdirdə, İranın danışıqları bərpa etməkdə "heç bir problem" görmədiyini bildirib. Bazar ertəsi yayımlanan müsahibə İranda əks-səda doğurub, tənqidçilər Pezeşkiyanı keçən ay ölkəyə qarşı edilən hücumlar fonunda “çox yumşaq” olmaqda günahlandırıblar. “Bu amerikalıların sionistlərlə birlikdə danışıqlardan zaman qazanmaq və hücuma hazırlaşmaq üçün istifadə etdiyini unutmusunuzmu?” – deyə sərt mövqeli Keyhan qəzetinin redaksiya məqaləsində qeyd edilib. Mühafizəkar Javan qəzeti də Pezeşkiyana qarşı çıxaraq, onun açıqlamalarının “bir qədər çox yumşaq” göründüyünü yazıb. Əksinə, reformist Ham Mihan qəzeti Pezeşkiyanın “müsbət yanaşmasını” tərifləyib.

24 saat