İranda su böhranı dərinləşir: 60 ildə görünməmiş quraqlıq, köçürmə təhlükəsi

İranda, paytaxt Tehran və ölkənin müxtəlif bölgələrində yağıntıların uzun müddətdir aşağı səviyyədə olması, eyni zamanda bəndlərdəki su səviyyəsinin kəskin azalması səbəbindən səlahiyyətlilər su idarəçiliyi çərçivəsində müxtəlif məhdudlaşdırıcı addımları gündəmə gətiriblər.

Son 60 İlin Ən Quraqlıq Dövrü

İranda yeni su ilinin başlamasından 40 gündən çox vaxt keçməsinə baxmayaraq, ölkənin böyük bir hissəsi ciddi quraqlıqla mübarizə aparır. İran Meteorologiya Təşkilatı 2025-ci ilin payızını "son 60 ilin ən quraq dövrü" kimi təsvir edir. Tehran da daxil olmaqla, 20 vilayətdə demək olar ki, heç yağış qeydə alınmayıb.

Tehranın Su Ehtiyatı Təhlükədə

Enerji Nazirliyinin məlumatına görə, ölkə daxilindəki bəndlərin orta doluluq nisbəti uzunmüddətli ortalamadan yüzdə 35 aşağıdır. Tehrana su təmin edən Əmir Kəbir bəndində cəmi təxminən 14 milyon kubmetr su qalıb ki, bu da bəndin ümumi tutumunun yüzdə 8-ni təşkil edir. Bu miqdar paytaxtı iki həftədən az müddətə içməli su ilə təmin edə bilər. Latyan bəndinin də noyabr ayının sonuna qədər eyni vəziyyətə düşməsi gözlənilir. Beş əsas bənddən yalnız Taleqan bəndi qismən fəaliyyətdədir. Meteorologiya Təşkilatı ölkə üzrə orta yağıntının 152 millimetr civarında olduğunu və bunun uzunmüddətli ortalamadan yüzdə 40 aşağı qaldığını açıqlayıb. Tehranda bəzi məhəllələrdə həftədə iki gecə (adətən 21:00-dan 06:00-a və ya 23:00-dan 11:00-a qədər) su təchizatı dayandırılır. Şəhərə su təmin edən şirkətlər bunu "müvəqqəti şəbəkə qəzası" adlandırsalar da, tətbiq faktiki olaraq rasionlaşdırma sisteminə çevrilib.

Məcburi Su Kəsilmələri və Tahliyə Ehtimalı

Prezident Məsud Pezeşkiyan yağıntıların gecikməsi halında "Tehranda məcburi su məhdudlaşdırılması, hətta müəyyən bölgələrdə müvəqqəti təxliyə" variantının gündəmə gələ biləcəyini bildirib. Pezeşkiyanın "Yağış yağmazsa, Tehranı təxliyə etməliyik" açıqlaması ölkədə reaksiyalara səbəb olub. Payızın ilk yarısında heç yağış düşməyən vilayətlər arasında Tehran, Mərkəzi, Kirmanşah, Xuzistan, Fars, Kirman, İsfahan, Sistan və Bəlucistan, Kürdüstan, Həmədan, Çaharmahal və Bəxtiyari, Lorestan, İlam, Kohgiluyə və Boyer Əhməd, Buşəhr, Zəncan, Yəzd, Hürmüzqan, Qum və Cənubi Xorasan yer alır. Bu bölgələrin çoxunda yeraltı su səviyyələri də kritik həddən aşağı düşüb.

Meşhəd və Digər Bölgələrdə Su Böhranı

Tehranla yanaşı, su böhranından ən çox təsirlənən şəhərlərdən biri də Meşhəddir. Meşhəd Su və Kanalizasiya Şirkətinin Baş Direktoru Hüseyn İsmailiyan, Meşhədə su təmin edən bəndlərdəki su ehtiyatlarının hazırda yüzdə 3-dən aşağı düşdüyünü vurğulayaraq, "suya qənaətin sadəcə bir tövsiyə deyil, zərurətə çevrildiyini" bildirib. Ölkə mediasına danışan Su Dərnəyinin İdarə Heyətinin üzvü Hüseyn Nayeb də "Effektiv yağış olmadan bəndlər dolmaz. Qarşıdakı həftələrdə kəsilmələr artacaq, təzyiqin düşməsi daha qabarıq olacaq" deyib. Xacə Nəsirəddin Tusi Universitetinin Su Bölməsinin müəllimi Məhəmməd Rza Kavianpur isə şimal və qərb bölgələrində də yağıntı azalmasının davam edəcəyini qeyd edərək, "Dekabr ayının ortalarına qədər ciddi yağış gözlənilmir" xəbərdarlığını edib. Meteorologiya Təşkilatı isə sabahdan etibarən yağışlı havanın qərbdən ölkəyə daxil olacağını elan edib. Buna görə, yağıntıların qərb bölgələrinə yerli-yerli yüngül və qismən leysan yağışlar gətirməsi gözlənilir.

Təcili Qənaət Çağırışları və Uzunmüddətli Problemlər

Aşağı təzyiq səbəbindən minlərlə ailə yaşayış yerlərinə təzyiq nasosu və su çəni quraşdırıb. Yay aylarında yalnız şəhərin cənubunda müşahidə olunan bu tətbiq, artıq demək olar ki, bütün Tehrana yayılıb. Tehrandakı şəbəkə su itkilərinin təxminən yüzdə 25 olduğu, yalnız inşaat sektorunda ildə 30 milyon kubmetr içməli su sərf olunduğu bildirilir. Şəhərin bərpa olunan su tutumu 335 milyon kubmetr olmaqla, ölkə ortalamasından olduqca aşağıdır. Enerji Naziri Abbas Əliabadi, Lar bəndindən təcili su transferi üçün infrastruktur işlərinin davam etdiyini bəyan edib. Prezidentin Birinci Müavini Məhəmməd Rza Arif isə adambaşına gündəlik su istehlakının 250 litrə qədər çıxdığını qeyd edərək, "Avropada bu rəqəm 100 litrdən aşağıdır. Xalqın iştirakı olmadan su böhranı aradan qaldırılmaz" ifadələrini işlədib. Mütəxəssislərin fikrincə, böhranın köklərində yalnız quraqlıq deyil, illərdir davam edən su idarəçiliyi çatışmazlıqları da dayanır. Kənd təsərrüfatı suvarmasında qeyri-səmərəli metodlar, yeraltı sularının həddindən artıq istifadəsi, şəhərləşmənin artması və iqlim dəyişikliyinin təsirləri birləşərək uzunmüddətli bir su stresi yaradıb. İran İqlim Elmləri Mərkəzinin proqnozlarına görə, dekabr ayının ortalarına qədər effektiv yağış gözlənilmir. Bu müddətdə mövcud məhdudlaşdırmaların daha da sərtləşməsi ehtimalı yüksəkdir. Səlahiyyətlilər, təcili istehlak idarəçiliyi olmadan qış aylarında su kəsilmələrinin yayğınlaşa biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirlər.

24 saat