İraqda su böhranı: Yüzilliyin ən şiddətli quraqlığı

İraqda su qıtlığı dərinləşir: Hökumət təcili tədbir görməlidir

Qonşu ölkə 1933-cü ildən bəri qeydə alınan ən quraq ilini yaşayır. Qərb-i Asiyadan Fars körfəzinə axan Dəclə çayı və Fərat çayının səviyyələri yağışların azlığı və yuxarı axınlarda tətbiq edilən su məhdudiyyətləri səbəbindən 27 faizə qədər enib. Ölkənin cənubunda yerləşən, mühüm liman və neft mərkəzi olan Bəsrədə isə quraqlıq və su çatışmazlığı ucbatından humanitar su böhranı yaşanır.

Təxminən 3,5 milyon əhalisi olan Bəsrə, qeyri-kafi su idarəçiliyi səbəbindən İraqın su qıtlığından ən çox əziyyət çəkən və iqlim dəyişikliyinə ən həssas regionu olaraq qalır. Bir çox sakin yaşamaq və sağlamlıqlarını qorumaq üçün gündəlik su çatdırılmalarından asılı olmaq məcburiyyətindədir.

Basrada vəziyyət: Sakinlərin gündəlik mübarizəsi

Bəsrə sakini Həsən Raykan təmiz su əldə etmək üçün hər gün bir neçə kilometr qət etmək məcburiyyətində qalır. O bildirir ki, ayrılan su miqdarı ailəsinin ehtiyaclarını güclə qarşılayır. Raykanın sözlərinə görə, "Hər gün səhər tezdən oyanıb işimi yarımçıq qoyub [su] gətirmək üçün uzun növbələrdə durmalı oluram. Bir çox hallarda heyvanlar üçün nəzərdə tutulan və məişət ehtiyacları üçün ayrılan su paylarını tənzimləməli oluruq. Evlərimizin yaxınlığındakı dəniz suyu çirklidir və dəri xəstəliklərinə səbəb olur."

Onsuz da insan istehlakına yararsız olan bu su, neft sızıntıları, kənd təsərrüfatı tullantıları və kanalizasiya axıdılması səbəbindən daha da pisləşib. Üstəlik, Körfəzdən Şətt əl-Ərəb çayı vasitəsilə daxil olan duzlu su isə çayın yuxarı axınlarına doğru davamlı olaraq irəliləyərək duzluluq səviyyəsini artırır. Yuxarı axınlarda yerləşən bəndlər səbəbindən şirin su axını isə azalmaqdadır.

Mihayl dəniz suyunu şirinləşdirən stansiya və çağırışlar

Əbul Xasib rayonunda yerləşən Mihayl dəniz suyunu şirinləşdirən stansiyası Bəsrənin su böhranını yüngülləşdirmək üçün bir ildən artıqdır fəaliyyət göstərir. O, Şətt əl-Ərəb çayından yüksək duz tərkibli suyu təmizləmək üçün xüsusi bir metoddan istifadə edir.

Mihayl Su Şirinləşdirmə Stansiyasının baş mühəndisi Sədun Əbbud bildirib ki, "Gündə təxminən 72 min kubmetr [19 milyon gallon] təmizlənmiş su istehsal edirik və hazırda Əbul Xasib rayonunun təxminən 50 faizini təmin edirik. Şətt əl-Ərəb çayında duzluluq səviyyəsi 40 min ümumi həll olunmuş bərk maddəyə çatıb. Təmizləmədən sonra qalan tullantı su isə yenidən çaya axıdılır."

Mütəxəssislər bildirirlər ki, təcili hökumət tədbirləri görülməzsə, su böhranı daha da dərinləşəcək. Su üzrə mütəxəssis Əla Əl-Bədraninin sözlərinə görə, "Bəsrə duzlu suyun daxil olması səbəbindən 26-dan 30-a qədər müxtəlif dəniz növünü itirib. Bu, həm şirin su, həm də dəniz növləri üçün yararsız yeni, hibrid bir mühit yaradıb. Duzluluq səviyyələri yüksəldikcə, su kənd təsərrüfatı üçün də yararsız hala gəlir."

Böhranın kökləri və həll yolları

Chatham House-un Yaxın Şərq və Şimali Afrika proqramının tədqiqatçısı Hayder Əl-Şakeri öz yazısında qeyd edib ki, "Yağışların azalması və temperaturun yüksəlməsi qlobal çağırışlar olsa da, İraqın su böhranı həm yuxarı axınlardakı məhdudiyyətlərin, həm də daxili laqeydliyin nəticəsidir."

Əl-Şakeri əlavə edib ki, "İraqın siyasi elitası arasında mövcud olan korrupsiya və şəxsi maraqlar institusional imkanları zəiflədir, bu da qonşuları Türkiyə və İranın ölkənin maraqlarına cavab verməyən razılaşmaları təşviq etməsinə şərait yaradır."

2018-ci ildə su böhranı ən pis vəziyyətdə idi; o zaman 118-dən çox insan çirklənmə əlamətləri ilə xəstəxanalara yerləşdirilmişdi. İndi isə yeni bir epidemiyanın baş verməsi qorxusu yaranıb. Əl-Şakeri qeyd edib ki, İraqın su böhranını həll etmək üçün həm daxili, həm də regional səviyyələrdə islahatlara ehtiyac var. O deyib ki, "Daxildə İraq danışıqlar aparmaq, axınları izləmək və nazirliklər, əyalətlər, eləcə də Kürdüstan regionu arasında koordinasiyanı təmin etmək üçün aydın səlahiyyətlərə malik milli su diplomatiyası qurumu təsis etməlidir."

24 saat