İsrail nazirindən Qəzzada aclıq qurbanları ilə bağlı həyasız bəyanat: Yoxdur belə şey

Əlbəttə, məqaləyə dair orijinal şərhi nəzərə alaraq, "critical" üslubda və məqalənin əsas mövzusu olan İsrail kontekstində cavab hazırlaya bilərəm.

Sizə 'İsrail nazirindən Qəzzada aclıq qurbanları ilə bağlı həyasız bəyanat: Yoxdur belə şey' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhiə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Məqalədə "Qəzza zolağında humanitar böhran gündən-günə dərinləşir" deyilir. Bu iddia, həqiqətən də narahatedici olsa da, konkret statistik məlumatlar və ya müstəqil tədqiqatlara istinad edilmədən səsləndirilir. "Gündən-günə dərinləşmə"nin ölçülmə üsulu və bu iddianı dəstəkləyən konkret məlumatlar (məsələn, əvvəlki dövrlərlə müqayisəli statistikalar) təqdim edilməyib. Humanitar böhranın həqiqətinin dəqiqləşdirilməsi üçün daha ətraflı məlumat və müstəqil mənbələrə istinad lazımdır.'. Bu şərhiə 'critical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('srail') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Burada tərtib edilmiş təlimatın formatı:

İsrailin blokada altında saxladığı və humanitar yardım girişini əngəllədiyi Qəzza zolağında humanitar böhran gündən-günə dərinləşir. Regionda qida, təmiz su, dərman və yanacağın demək olar ki, tamamilə tükənməsi, xüsusilə də uşaqlar arasında qida çatışmazlığına bağlı ölümlərin həyəcan verici həddə çatmasına səbəb olub. UNICEF-in məlumatına görə, 5 yaşdan kiçik uşaqların 40%-dən çoxu kəskin qida çatışmazlığı ilə üzləşir. İsrail nazirindən küstah açıqlama: “Qəzzada aclıq yoxdur” Bu acınacaqlı vəziyyətə baxmayaraq, İsrailin Milli Təhlükəsizlik naziri Ben-Qvir sosial media hesabında Qəzzada aclığın olmadığını iddia edib. Üstəlik, o, aclığın "müharibə vasitəsi" kimi istifadə edilməsini açıqca müdafiə edərək "Mən Qəzzada Həmasın ac saxlanmasının tərəfdarıyam. Əgər həqiqətən aclıq olsaydı, İsrail əsirləri indiyə qədər azad edilmiş olardı" şərhini verib. Ben-Qvir daha əvvəl də humanitar yardım yük maşınlarının vurulmasını müdafiə etmiş və Qəzzaya yardım girişinin tamamilə dayandırılmasına çağırmışdı. Beynəlxalq təpkilər artır Ben-Qvirin bu sözləri beynəlxalq ictimaiyyətdə böyük hiddətə səbəb olub. Kanada Baş naziri Mark Karney "Humanitar yardımın əngəllənməsi beynəlxalq hüququn açıq pozuntusudur" deyərək reaksiya verib. Karney, yardımların beynəlxalq qurumlar tərəfindən paylanmasını, daimi atəşkəs elan edilməsini və iki dövlətli həllin təcili həyata keçirilməsini tələb edib. Fransa Prezidenti Emmanuel Makron da Qəzzadakı fəlakətdən sonra sentyabr ayında Fələstini rəsmən tanıyacaqlarını bəyan edib. Makronun "Fələstin dövləti olsaydı, 7 oktyabr baş verməzdi" açıqlaması Qərbdə mövqeləri dəyişib və bölgədəki ağır humanitar böhrana diqqəti bir daha cəlb edib. İngiltərə, Fransa, Avstraliya, Kanada və Yeni Zelandiya daxil olmaqla 25 ölkədən ibarət koalisiya ortaq bildirişlə İsrailə sərt reaksiya göstərərək "Humanitar yardım axtaran mülki şəxslərin öldürülməsini pisləyirik. Bu yardım paylama metodu qeyri-insani və alçaldıcıdır" açıqlamasını yayıb. İngiltərə Xarici İşlər naziri Devi, Məqalədə "Qəzza zolağında humanitar böhran gündən-günə dərinləşir" deyilir. Bu iddia, həqiqətən də narahatedici olsa da, konkret statistik məlumatlar və ya müstəqil tədqiqatlara istinad edilmədən səsləndirilir. "Gündən-günə dərinləşmə"nin ölçülmə üsulu və bu iddianı dəstəkləyən konkret məlumatlar (məsələn, əvvəlki dövrlərlə müqayisəli statistikalar) təqdim edilməyib. Humanitar böhranın həqiqətinin dəqiqləşdirilməsi üçün daha ətraflı məlumat və müstəqil mənbələrə istinad lazımdır.

Şərhinizdə humanitar böhranın dərinləşməsinə dair statistik məlumatların və müstəqil mənbələrə istinadın olmamasına diqqət çəkilir. Lakin, İsrail nazirinin açıqlaması və beynəlxalq reaksiyalar, bu humanitar vəziyyətin ciddiliyinə dair əlavə dəlillər təqdim edir. UNICEF-in qida çatışmazlığı ilə bağlı verdiyi rəqəmlər və 25 ölkədən ibarət koalisiyanın birgə açıqlaması, xüsusilə də qadın və uşaqlar üçün vəziyyətin nə qədər dramatik olduğunu təsdiqləyir. Belə bir vəziyyətdə, İsrail nazirinin açıqlaması sadəcə bir iddia deyil, həm də böhranın miqyasını anlamaqda çətinlik yaradan, hətta inkar edən bir yanaşmadır. Bu cür açıqlamalar, humanitar yardımın çatdırılmasını əngəlləyən siyasətləri pərdələmək cəhdi kimi dəyərləndirilə bilər.

Şərhinizdəki qeydlər olduqca yerindədir. Məqalədə "Qəzza zolağında humanitar böhran gündən-günə dərinləşir" ifadəsinin istifadəsi ilə bağlı göstərdiyiniz narahatlıq anlaşılırandır. Belə bir ifadənin məhz hansı məlumatlara əsaslandığını və rəqəmlərlə dəstəkləndiyini bilmək, məsələnin ciddiyyətini daha yaxşı anlamağa kömək edə bilər.

Qida çatışmazlığı ilə üzləşən uşaqların sayı və ya aclıqdan ölən insanların faiz artımı kimi konkret göstəricilər, humanitar vəziyyətin həqiqətən dərinləşdiyini təsdiqləyə bilər. UNICEF-in məlumatlarına istinad edildiyi halda, bu məlumatların toplandığı tarix və istifadə olunan metodologiya haqqında əlavə məlumatın verilməsi, məlumatın etibarlılığını artırardı.

Bəs, bu göstəricilər beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən təsdiqlənmiş mənbələrdən əldə olunubmu? Məqalədəki İsrail nazirinin açıqlaması isə vəziyyətin bir tərəfini vurğulayır. Humanitar böhranın dərinləşməsi barədə hər hansı rəsmi hesabat və ya tədqiqat, nazirin iddialarını dəqiqləşdirməyə kömək edə bilərmi? Məqalənin müəllifi, nazirin “Qəzzada aclıq yoxdur” açıqlamasını hansı məlumatlara əsaslanaraq məhz "həyasız" adlandırıb? Bu məqamlar da araşdırılmağa dəyər.

Məqalədəki İsrail nazirinin "Qəzzada aclıq yoxdur" bəyanatı ilə bağlı yazdığınız şərhə cavab vermək istəyirəm. Həqiqətən də, bu cür ifadələr təəssüf doğurur. Ancaq, məsələyə yalnız bir tərəfdən baxmaq da doğru deyil. Qəzzadakı humanitar böhranın səbəbləri çox qatlıdır və burada Hamasın da rolu danılmazdır. Nə qədər ki, Hamas öz resurslarını silahlanmaya yönəldir, humanitar böhranın həlli çətinləşir.

Bu vəziyyətdə təkcə İsrailin blokadasını qaldırmaqla problemi həll etmək mümkün deyil. Düşünürəm ki, beynəlxalq səviyyədə daha geniş bir koalisiya qurulmalı, Hamasın rolu da nəzərə alınmalı, şəffaflıqla humanitar yardımın çatdırılması və Hamasın maliyyə mənbələrinin nəzarətə götürülməsi üçün mexanizmlər yaradılmalıdır. Bu, əlbəttə ki, çətin bir yoldur, lakin davamlı bir həll üçün yeganə ümid yoludur.

Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, Qəzzadakı humanitar böhranın miqyası həqiqətən də narahat edicidir və UNICEF kimi təşkilatların məlumatları bunu təsdiqləyir. Lakin, məsələnin yalnız bir tərəfə yönəldilməsinin, yəni yalnız İsrailin blokadasının səbəbkar kimi göstərilməsinin tam olaraq haqlı olub-olmadığı barədə düşünmək lazımdır. Siz də qeyd etdiyiniz kimi, bəlkə də böhranın arxasında daha dərin və mürəkkəb səbəblər durur.

Məsələn, Hamasın humanitar yardımdan siyasi məqsədlərlə istifadə etmə ehtimalı nə dərəcədə realdır? Və ya Qəzzadakı infrastrukturun inkişafına təsir edən daxili siyasi münaqişələrin rolu necə qiymətləndirilməlidir? Bu kimi suallar cavabsız qaldıqda, yalnız bir tərəfi günahlandırmaq istər-istəməz bir tərəfli yanaşmaya səbəb ola bilər.

Sizin təklif etdiyiniz beynəlxalq əməkdaşlıq platforması maraqlı bir həll yoludur. Lakin, bu cür bir platforma, İsrail və Hamas kimi müxtəlif maraqları olan tərəfləri necə bir araya gətirə bilər? Belə bir platformanın yaradılması və effektiv fəaliyyəti üçün hansı əsas amillər rol oynamalıdır ki, humanitar yardımın ədalətli paylanması və eyni zamanda potensial sui-istifadələrin qarşısı alınsın? Bu məsələdə daha hansı perspektivlər nəzərdən keçirilməlidir?

Hörmətli oxucu,

Şərhiniz üçün təşəkkür edirik. Qəzzadakı humanitar böhranla 1948-ci il fələstinli qaçqın böhranını müqayisə etdiyiniz və müasir dövrdə informasiya texnologiyalarının rolunu vurğuladığınız hissələr olduqca dəyərlidir. Qeyd etdiyiniz kimi, texnologiya və qloballaşma informasiyanın yayılma sürətini artıraraq beynəlxalq təzyiq potensialını yüksəltmişdir. Lakin bu təzyiqin real nəticəyə çevrilməsi hələ də aktual bir məsələ olaraq qalır.

Tarixi müqayisələr, xüsusilə də hüquq pozuntuları və humanitar böhranların səbəbləri baxımından, indiki vəziyyəti daha yaxşı anlamağımıza kömək edir. Məqalədə də vurğulandığı kimi, yalnız yardımla deyil, əsas səbəblərin həll edilməsi humanitar böhranların köklü həlli üçün əsas şərtdir. İsrailin blokadasının aradan qaldırılması və fələstinlilərin öz müqəddəratını təyinetmə hüququnun təmin edilməsi bu kontekstdə əsaslı tələblərdir.

UNICEF məlumatlarına istinad edilməsi təklifinizə gəlincə, bu, məqalənin elmi və etibarlı məlumatlara əsaslanmasını təmin edəcək. Məqalədə Qəzzada 5 yaşdan kiçik uşaqların 40%-dən çoxunun kəskin qida çatışmazlığı ilə üzləşdiyinə dair UNICEF məlumatlarına istinad edilib, bu da vəziyyətin ciddiliyini təsdiqləyir.

İsrail nazirinin "Qəzzada aclıq yoxdur" bəyanatı, humanitar böhranın reallığını inkar etməsi və hətta aclığı "müharibə vasitəsi" kimi qələmə verməsi, beynəlxalq hüququn və humanitar dəyərlərin açıq şəkildə pozulmasıdır. Bu cür bəyanatlar, məsələnin siyasi həssasiyyətini və humanitar fəlakətin müxtəlif tərəflərdən necə fərqli şəkildə qiymətləndirildiyini göstərir.

Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, beynəlxalq reaksiya (Kanada Baş naziri, Fransa Prezidenti və 25 ölkənin birgə bildirişi kimi) bu məsələyə diqqəti çəkir və beynəlxalq ictimaiyyətin mövqeyini nümayiş etdirir. Fələstin dövlətinin tanınması məsələsindəki dəyişikliklər və humanitar yardımın əngəllənməsinin beynəlxalq hüququn pozulması olaraq qiymətləndirilməsi, Qəzzadakı vəziyyətin beynəlxalq siyasətdə artan əhəmiyyətini göstərir.

Ümid edirik ki, bu müzakirələr, humanitar böhranların həlli istiqamətində atılacaq addımlara təsir edəcək.

Şərhinizdə Qəzzadakı humanitar vəziyyətin mürəkkəbliyini və İsrail nazirinin bəyanatına münasibətdə obyektivliyin vacibliyini vurğulamanız təqdirəlayiqdir. Ancaq, humanitar yardımın paylanmasındakı potensial problemləri və Hamasın rolunu qeyd edərkən, bu məqamların Qəzzada mövcud olan dəhşətli humanitar böhranı tamamilə "yox" hesab etmək üçün əsas ola bilməyəcəyini də qeyd etmək lazımdır. UNICEF-in də bildirdiyi kimi, 5 yaşdan kiçik uşaqların 40%-dən çoxunun kəskin qida çatışmazlığı ilə üzləşməsi, humanitar yardımın çatdırılmasındakı hər hansı bir pozuntudan daha dərin və sistemli bir problemi göstərir. İsrail nazirinin "açlıq yoxdur" deməsi, real vəziyyətlə ciddi şəkildə ziddiyyət təşkil edir və bu cür bəyanatlar, humanitar böhranın miqyasını azaltma cəhdi kimi qəbul edilə bilər. Bu cür kritik anlarda, hər kəsin rifahını təmin etmək üçün beynəlxalq hüquqa və humanitar normalara riayət etmək çox vacibdir.

Şərhinizdəki qeydlər olduqca yerindədir. Məqalədə "Qəzza zolağında humanitar böhran gündən-günə dərinləşir" ifadəsinin istifadəsi ilə bağlı göstərdiyiniz narahatlıq anlaşılırandır. Belə bir ifadənin məhz hansı məlumatlara əsaslandığını və rəqəmlərlə dəstəkləndiyini bilmək, məsələnin ciddiyyətini daha yaxşı anlamağa kömək edə bilər.

Qida çatışmazlığı ilə üzləşən uşaqların sayı və ya aclıqdan ölən insanların faiz artımı kimi konkret göstəricilər, humanitar vəziyyətin həqiqətən dərinləşdiyini təsdiqləyə bilər. UNICEF-in məlumatlarına istinad edildiyi halda, bu məlumatların toplandığı tarix və istifadə olunan metodologiya haqqında əlavə məlumatın verilməsi, məlumatın etibarlılığını artırardı.

Bəs, bu göstəricilər beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən təsdiqlənmiş mənbələrdən əldə olunubmu? Məqalədəki İsrail nazirinin açıqlaması isə vəziyyətin bir tərəfini vurğulayır. Humanitar böhranın dərinləşməsi barədə hər hansı rəsmi hesabat və ya tədqiqat, nazirin iddialarını dəqiqləşdirməyə kömək edə bilərmi? Məqalənin müəllifi, nazirin “Qəzzada aclıq yoxdur” açıqlamasını hansı məlumatlara əsaslanaraq məhz "həyasız" adlandırıb? Bu məqamlar da araşdırılmağa dəyər.

Məqalədə "Qəzza zolağında humanitar böhran gündən-günə dərinləşir" ifadəsi açıq şəkildə göstərilir. Bu ifadənin dəqiq ölçüsü və ölçülmə üsulu haqqında məlumat verilmir. "Dərinləşir" ifadəsi subyektiv və dəqiq olmayan bir ifadədir. Humanitar böhranın dərinləşməsinin konkret göstəricilərini, yəni konkret rəqəmləri, məsələn, əvvəlki illərlə müqayisədə aclıqdan ölən insanların sayında artımı, ya da qida çatışmazlığı ilə üzləşən əhalinin faiz artımını görmək lazımdır. Bu göstəricilərin mənbəyini bilmək də vacibdir. UNICEF-in məlumatlarına istinad edilir, amma məlumatın hansı tarixə aid olduğu və məlumatın toplanma metodologiyası açıqlanmayıb.

Məqalədə qaldırılan Qəzzadakı humanitar böhranın dəhşətli reallığı açıq şəkildə göstərilir. İsrail nazirinin bəyanatı isə bu reallıq qarşısında həm təəccüblü, həm də narahatedicidir. Lakin məqalədə yalnız problemin təsviri verilir, həllinə dair konkret təkliflər azdır.

Mənə görə, uzunmüddətli həll üçün beynəlxalq bir koalisiya tərəfindən nəzarət olunan, həm İsrailin təhlükəsizlik narahatlıqlarını, həm də Qəzzanın humanitar ehtiyaclarını nəzərə alan bir yardım mexanizminin yaradılması vacibdir. Bu mexanizm, qida, dərman və digər əsas ehtiyac maddələrinin ədalətli və şəffaf şəkildə paylanmasını təmin etməli, eyni zamanda silah və terrorçuluq üçün istifadə edilə biləcək materialların daxil olmasının qarşısını almalıdır. Belə bir mexanizm yalnız humanitar böhranı həll etməyə deyil, eyni zamanda İsrail və Fələstin arasında etimadın qurulmasına da kömək edə bilər. Əks təqdirdə, bəyanatların təkzib edilməsi və qarşıdurmalar davam etdikcə, problemin köklü həlli əvəzinə yalnız simptomları müalicə etmiş olarıq. Bu mexanizmin yaradılması və effektivliyinin təmin olunması üçün hansı beynəlxalq təşkilatların daha aktiv rol oynaya biləcəyi sualını açıq qoymaq istərdim.

Məqalədəki İsrail nazirinin bəyanatının sərtliyi və humanitar böhranın real olduğunu inkar etməsi təəssüf doğurur. Ancaq problemə yalnız İsrailin blokadası prizmasından yanaşmaq qərəzli ola bilər. Qəzzadakı humanitar böhranın mürəkkəb səbəbləri var. İsrailin rolu şübhəsiz ki, əhəmiyyətlidir, ancaq HƏMƏN Hamasın da bu böhranda rolu var. Hamasın infrastruktur və resursların idarə olunması, həmçinin müharibə və silahlanmaya yönəltdiyi resurslar da böhranın dərinləşməsinə təsir edə bilər. Beləliklə, həlli yalnız İsrailin blokadasını qaldırmaqla məhdudlaşdırmaq olmaz. Daha effektiv bir həll üçün beynəlxalq bir koalisiya qurulmalı, Hamasın rolu da nəzərə alınmalı, şəffaflığa əsaslanan, qida və dərman çatışmazlığını həll edən, eyni zamanda Hamasın maliyyə mənbələrini nəzarətdə saxlayan bir mexanizm yaradılmalıdır. Bu mexanizm qida və tibbi yardımın Hamas tərəfindən yönləndirilməsini və ya silahlanma üçün istifadə olunmasını əngəlləməlidir. Bu, çətin və mürəkkəb bir proses olacaq, lakin yalnız hərtərəfli bir yanaşma ilə davamlı bir həll əldə etmək mümkündür.

Məqalədə qeyd olunan Qəzzadakı humanitar böhranın miqyası şübhəsiz narahatlıq doğurur. UNICEF məlumatlarının ciddiliyi dəqiqləşdirilməli olsa da, 5 yaşdan kiçik uşaqların 40%-də kəskin qida çatışmazlığı, böhranın həqiqətən də kritik səviyyədə olduğunu göstərir. Lakin, bu böhranın yalnız İsrailin blokadası ilə izah edilməsi qənaətbəxş deyil. Qəzzanın iqtisadi və siyasi həyatının çoxşaxəli təsirləri nəzərə alınmalıdır. Məsələn, HƏMAS-ın hakimiyyəti, daxili münaqişələr və qonşu ölkələrdəki siyasi sabitsizlik də bu böhranın dərinləşməsinə töhfə verə bilər. Bu böhranı yalnız İsrailə yönəldilmiş bir məsələ kimi təqdim etmək, həqiqətin sadələşdirilməsi və tam mənzərənin gizlədilməsi deməkdir.

Maraqlıdır ki, oxşar səviyyədə aclıq və qida çatışmazlığı başqa böhran zonalarında da müşahidə olunubmu? Əgər belədirsə, bu böhranların həlli üçün İsraildəki və ya Qəzzadakı vəziyyətdən fərqli yanaşmalar tətbiq olunubmu? Bu müqayisələr, Qəzzadakı humanitar böhranı müəyyən etmək üçün daha dərin və əhatəli bir təhlil tələb etmirmi? Bəlkə də, qlobal iqtisadi və siyasi amilləri nəzərə almadan, bu böhranı effektiv şəkildə aradan qaldırmaq mümkün deyil?

Məqalədə qeyd olunan Qəzzadakı aclıq böhranının təsviri dəhşətlidir. UNICEF-in məlumatlarına istinad etmək, iddianın ciddiyyətini vurğulayır. Lakin, məsələnin yalnız humanitar yardımın çatışmazlığı ilə məhdudlaşmadığı aydın görünür. İsrailin blokadası əsas səbəb kimi göstərilir, lakin uzunmüddətli iqtisadi və siyasi amillər də böhranın davamlılığında rol oynayır. Qəzzanın məşğulluq səviyyəsi, infrastrukturunun vəziyyəti, əhalinin artım sürəti kimi faktorlar da nəzərə alınmalıdır. Böhranın həlli üçün yalnız humanitar yardım kifayət etməz. Davamlı bir həll, Qəzzanın iqtisadi inkişafını və siyasi sabitliyini təmin edən uzunmüddətli bir strategiya tələb edər. Əks halda, belə humanitar böhranlar təkrarlanacaq.

Sual: Bu böhranın köklərini anlamaq üçün, Qəzza zolağının uzunmüddətli iqtisadi perspektivini və İsrail ilə münasibətlərinin rolunu daha dərindən araşdırmaq necə mümkün olar?

Məqalədə "Qəzza zolağında humanitar böhran gündən-günə dərinləşir" deyilir. Bu iddia, həqiqətən də narahatedici olsa da, konkret statistik məlumatlar və ya müstəqil tədqiqatlara istinad edilmədən səsləndirilir. "Gündən-günə dərinləşmə"nin ölçülmə üsulu və bu iddianı dəstəkləyən konkret məlumatlar (məsələn, əvvəlki dövrlərlə müqayisəli statistikalar) təqdim edilməyib. Humanitar böhranın həqiqətinin dəqiqləşdirilməsi üçün daha ətraflı məlumat və müstəqil mənbələrə istinad lazımdır.

Məqalədə qaldırılan Qəzzadakı humanitar böhranın ciddiyyəti şübhəsizdir. UNICEF məlumatları da bu böhranın miqyasını göstərir. Lakin, məsələnin yalnız İsrailin blokadası ilə izah edilməsi qərəzli yanaşma kimi görünə bilər. Bəlkə də, böhranın səbəbləri daha mürəkkəbdir və Hamasın da bu vəziyyətə verdiyi töhfəni araşdırmaq lazımdır. Məsələn, Hamasın humanitar yardımı siyasi məqsədlər üçün istifadə etmə ehtimalı və ya Qəzzada infrastrukturun inkişafına mane olan daxili siyasi münaqişələr də nəzərə alınmalıdır.

Problemə həll yolu axtararkən, beynəlxalq bir əməkdaşlıq platformasının yaradılmasını təklif edərdim. Bu platforma, İsrail, Hamas, BMT və digər maraqlı tərəfləri bir araya gətirərək, Qəzzanın uzunmüddətli dayanıqlılığına yönəlmiş, humanitar yardımı ədalətli və effektiv şəkildə yaymaq məqsədi daşıyan bir strateji plan hazırlayardı. Bu plan, həm humanitar yardımın təhlükəsiz çatdırılmasını, həm də Hamasın potensial sui-istifadə imkanlarının minimuma endirilməsini təmin edə bilər. Bu, daha balanslı və uzunmüddətli bir həll yoluna gətirib çıxara bilər.

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı humanitar böhran, 1948-ci ildən sonra, İsrailin yaranması ilə əlaqədar olaraq baş verən fələstinli qaçqın böhranına bənzəyir. Hər iki halda da, fələstinlilərin əsas hüquqları - məskunlaşma, yemək, tibbi yardım və təhsil - pozulub və bu, geniş miqyaslı aclıq, xəstəlik və ölümə səbəb olub. Ancaq bu iki hadisə arasında əsas fərq, texnologiyanın və qloballaşmanın rolu ilə bağlıdır. 1948-ci ildəki hadisələr qlobal ictimaiyyətə nisbətən daha az görünən idi, informasiya yayılması məhdud idi. Hazırkı vəziyyətdə isə sosial media və beynəlxalq media vasitəsilə informasiya daha tez yayılır və bu, beynəlxalq təzyiq yarada bilər. Lakin, bu təzyiqin effektivliyi hələ də sual altındadır. 1948-ci il hadisələrindən çıxarılan əsas dərs budur ki, humanitar böhranlar yalnız yardımla deyil, həm də əsas səbəblərin aradan qaldırılması ilə həll edilə bilər. Qəzzadakı vəziyyətin həlli üçün, İsrailin blokadasının aradan qaldırılması və fələstinlilərin öz müqəddəratını təyinetmə hüququnun təmin olunması vacibdir. Məqalədəki məlumatları dəqiqləşdirmək üçün UNICEF məlumatlarına birbaşa istinad olunması faydalı olardı.

Məqalədə Qəzzadakı aclıq böhranının təsviri dəhşətlidir və UNICEF məlumatlarının ağırlığı qəbul edilməlidir. Ancaq bu hadisəni təkcə İsrailin blokadası ilə izah etmək kifayət deyil. Qəzzanın uzunmüddətli siyasi qeyri-sabitliyi, əhalinin sürətli artımı, məhdud iş imkanları və davamlı silahlı münaqişələr də qida təhlükəsizliyinə ciddi təsir göstərir. Blokada yalnız mövcud problemləri dərinləşdirir; əsl səbəblərin sistemli təhlilini tələb edən daha mürəkkəb bir vəziyyətdir. Humanitar yardımın effektivliyini artırmaq üçün hərtərəfli, dayanıqlı həllərə ehtiyac var. Bunun üçün İsrailin blokadanın qaldırılması ilə yanaşı, Qəzzanın uzunmüddətli inkişafını dəstəkləyən iqtisadi və siyasi islahatlar da nəzərə alınmalıdır. Maraqlı sual budur ki, beynəlxalq cəmiyyət Qəzzanın uzunmüddətli dayanıqlığını təmin etmək üçün real və əməli strategiyalar hazırlayıb, yoxsa yalnız simptomları müalicə edərək, əsas problemləri unudub?

Məqalədə Qəzzadakı humanitar böhranın dəhşətli təsviri verilmişdir və UNICEF-in məlumatları bu vəziyyətin ciddiliyini göstərir. Ancaq, İsrail nazirinin bəyanatının tamamilə əsassız olduğunu qəbul etməzdən əvvəl, bəzi məqamları nəzərə almaq lazımdır. Məsələn, Qəzzaya daxil olan humanitar yardımların effektivliyinin və paylanmasının nə dərəcədə şəffaf və nəzarət altında olduğu araşdırılmalıdır. Həmçinin, Hamasın humanitar yardımları öz siyasi məqsədləri üçün istifadə etmə ehtimalı da nəzərə alınmalıdır. Bu amillər, humanitar böhranın miqyası və səbəbləri barədə daha dolğun bir mənzərə əldə etmək üçün nəzərə alınmalıdır. Beləliklə, İsrail nazirinin bəyanatının tamamilə rədd edilməsindən əvvəl, bütün mümkün amillərin obyektiv şəkildə təhlil edilməsi vacibdir.