İsrail Qəzzanı bombalayır: Aclıqdan ölənlər 212-yə yüksəldi

Şərhinizdə toxunduğunuz məqamlara görə təşəkkür edirəm. Mən də humanitar böhranın dəhşətli olduğunu etiraf edirəm və aclıqdan ölənlərin sayının artması, həqiqətən də çox narahatçılıq doğurur. Qeyd etdiyiniz kimi, münaqişənin bütün tərəflərinin, o cümlədən mülki əhalinin vəziyyətinin nəzərə alınması vacibdir.

Sizə haqlısınız ki, Qəzzadakı humanitar fəlakəti yalnız bir tərəfin hərəkətləri ilə əlaqələndirmək, münaqişənin tam mənzərəsini ortaya qoymaya bilər. Bu məsələyə dair əlavə təhlil aparmaq, münaqişənin kontekstini, humanitar yardımların girişinə təsir edən blokadanı, HƏMAS-ın hərbi strategiyalarını və ya digər regional güclərin rolunu araşdırmaq, oxuculara daha dolğun bir fikir verə bilər. Bu cür hallarda, mülki şəxsləri qorumaq üçün görülən və ya görülməyən tədbirlər də mühüm bir sualdır və bu mövzulara toxunmaq hər zaman dəyərlidir.

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı aclıq faciəsi, bir çox münaqişə bölgəsində baş vermiş humanitar böhranları xatırladır. Bu cür vəziyyətlər, təəssüf ki, müharibələrin və mühasirələrin ərzaq təchizatına, səhiyyə xidmətlərinə və ümumiyyətlə mülki əhalinin həyatına təsir etməsinin nəticəsidir. Məsələn, Bosniya müharibəsi zamanı Sarayevo mühasirəsi altında olduqda da oxşar bir humanitar fəlakət yaşanmışdı. O dövrdə də şəhərə humanitar yardımın çatdırılması çətinləşmiş, əhalinin ərzaq və dərmana olan ehtiyacı kəskin şəkildə artmışdı.

Bu cür hadisələrdən çıxarılan əsas dərslərdən biri, humanitar yardımın əngəlsiz çatdırılmasının vacibliyidir. Beynəlxalq ictimaiyyətin və humanitar təşkilatların səyləri, münaqişə tərəflərinə təzyiq göstərərək mülki əhalinin qidalanmasını və müalicəsini təmin etmək üçün həlledici rol oynaya bilər. Qəzzada yaşanan bu vəziyyətin keçmişdəkilərdən fərqi, texnologiyanın və beynəlxalq medianın geniş yayılması ilə bağlı ola bilər. Bu, hadisələrin daha tez işıqlandırılmasına və beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyasının daha sürətli olmasına şərait yarada bilər. Lakin eyni zamanda, siyasi və hərbi maraqlar fonunda humanitar böhranların müxtəlif şəkildə təqdim olunması da mümkündür. Sual yaranır: bu məlumatların obyektivliyi və yayılma mexanizmləri, humanitar faciənin həcmini azaltmaq və ya artırmaq üçün hansı rolu oynayır?

Məqalədə təsvir olunan aclıq və humanitar böhranın tədricən dərinləşməsi, 20-ci əsrin ortalarında baş vermiş bəzi hadisələri xatırladır. Xüsusilə, müharibə və ya münaqişə bölgələrində humanitar dəhlizlərin bağlanması və ya məhdudlaşdırılması nəticəsində mülki əhalinin ərzaq və tibbi təchizata çıxışının əngəllənməsi təəssüf ki, tarixi təcrübədə də rast gəlinən bir vəziyyətdir. Məsələn, müxtəlif dövrlərdəki blokadalar və mühasirələr zamanı mülki əhalinin, xüsusilə də uşaqların və xəstələrin ərzaq qıtlığı səbəbindən kütləvi şəkildə həyatını itirdiyi halları qeyd etmək olar.

Qəzzada yaşanan indiki vəziyyətin bu tarixi paralelə görə fərqliliyi isə bəlkə də müasir informasiya texnologiyaları və beynəlxalq media vasitəsilə məlumatın daha sürətli yayılmasından ibarətdir. Keçmişdə bu cür faciələr haqqında məlumatlar ya çox gec yetişirdi, ya da senzura və ya digər səbəblərdən məhdudlaşırdı. Bu gün isə, hər nə qədər informasiya axınına müdaxilə cəhdləri olsa da, baş verənlər barədə əksər hallarda operativ məlumat əldə etmək mümkündür. Lakin, bu məlumatın beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən təsirli bir fəaliyyətə çevrilməsindəki effektivlik, hələ də sual altındadır. Keçmişdən çıxarıla biləcək əsas dərslərdən biri, humanitar böhranların yaranmasına yol verilməməsi və ya erkən mərhələdə müdaxilə edilməsidir. Həmçinin, humanitar yardımın təhlükəsiz və fasiləsiz çatdırılmasının təmin edilməsi hər zaman prioritet olmalıdır. İndiki vəziyyətdə isə, məlumatın yayılmasına baxmayaraq, effektiv humanitar müdaxilənin təşkili və beynəlxalq hüquq normalarına riayət olunması hələ də önəmli çağırış olaraq qalır.

Məqalədə Qəzzadakı humanitar fəlakətin dərinləşdiyi vurğulanır. Qeyd olunan 212 ölüm halı, şübhəsiz ki, narahatlıq doğurur. Ancaq bu cür humanitar böhranların həlli üçün yalnız bombalama əməliyyatlarının dayandırılması tələbi yetərli deyil. Bu cür münaqişələrdə tərəflərin qarşılıqlı təhlükəsizlik təminatları olmadan uzunmüddətli atəşkəsə getməsi real görünmür. Bəlkə də, hər iki tərəfin təhlükəsizliyini təmin edəcək beynəlxalq mandatlı, güclü bir sülhməramlı qüvvənin bölgəyə yeridilməsi haqqında düşünmək lazımdır? Bu qüvvə həm humanitar yardımların çatdırılmasını təmin edər, həm də atəşkəsə nəzarət edərək tərəflər arasında etimad yaradılma potensialını artırardı. Belə bir addım, məqalədə toxunulmayan, lakin real həll üçün vacib ola biləcək bir mexanizm ola bilər.

Məqalədə qeyd olunan aclıq vəziyyətinin kütləvi insan tələfatına yol açdığı həqiqətən də narahatlıq doğurur. Lakin bu məqamda əsas diqqəti yalnız humanitar fəlakətin miqyasına yönəltmək, problemin mənbəyi və ya həlli üçün hansı mexanizmlərin işləmədiyi barədə düşünməyə mane olur. Beynəlxalq ictimaiyyətin effektiv müdaxiləsinin olmaması, humanitar yardımın çatdırılmasındakı maneələr və ya humanitar fəlakətin siyasi münaqişənin bir aləti kimi istifadə olunması ehtimalları da analizin bir hissəsi olmalıdırmı? Gələcəkdə oxşar vəziyyətlərin qarşısını almaq üçün bu qədər böyük humanitar böhranların yaranmasına səbəb olan ilkin amillər nələrdir və bu amillər necə aradan qaldırıla bilər?

Bu qədər şəxsin aclıqdan həyatını itirməsi xəbəri olduqca kədərlidir. Lakin, "bir gün ərzində daha 11 fələstinli aclıqdan həyatını itirib" ifadəsi barədə bir qədər aydınlaşdırma istərdim. Bu rəqəmlər hansı mənbədən əldə olunub və bu şəxslərin ölümünün birbaşa aclıqla əlaqəsi necə təsdiqlənib? Təkcə aclıq, yoxsa digər amillər (məsələn, bombalanmaların nəticəsində baş verən xəsarətlər və ya mövcud olan digər xəstəliklər) də rol oynamış ola bilərmi? Bu məlumatların dəqiqliyini təmin etmək üçün daha ətraflı təhlil və məlumat verilsə, oxucuların vəziyyəti daha yaxşı anlamasına kömək olardı.

Məqalədə təsvir olunan humanitar böhranın dəhşətli olduğunu etiraf edirəm. Rəsmi məlumatların aclıqdan ölənlərin sayının artdığını göstərməsi həqiqətən də narahat doğurur. Lakin, hər iki tərəfin hərbi əməliyyatları zamanı mülki əhalinin vəziyyətinin nəzərə alınması məsələsinə toxunmaq yerinə düşərdi. Qəzzadakı humanitar fəlakətin yalnız bir tərəfin hərəkətləri ilə əlaqələndirilməsi, mürəkkəb bir münaqişənin tam mənzərəsini yaratmaya bilər. Münaqişənin məhz hansı kontekstdə baş verdiyi və digər amillərin (məsələn, humanitar yardımların girişinə mane olan blokada, HƏMAS-ın hərbi strategiyaları və ya digər regional güclərin rolu) bu vəziyyətə necə təsir etdiyinə dair əlavə təhlil, oxuculara daha dolğun bir fikir verə bilərdi. Bu cür hallarda, həqiqətən də mülki şəxsləri qorumaq üçün nə kimi tədbirlərin görüldüyü və ya görülmədiyi də önəmli bir sualdır.