ABŞ və İsrailin son həftələrdə İrana qarşı həyata keçirdiyi intensiv bombardmanlar Tehranın
nüvə proqramını dayandırmağa kifayət etmədi. İsrailli nüvə eksperti Sima Şayn iddia edir ki, İran yüzlərlə, bəlkə də minlərlə təkmil santrifüjü gizli obyektlərdə saxlayır və
zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarını əvvəlcədən bilinməyən yerlərə köçürərək nüvə bombası istehsal etmək qabiliyyətini qoruyur.
Şayn, İngilis qəzeti The Telegraph-a verdiyi müsahibədə bildirib ki, İran, bilinən üç nüvə obyektinə – Fordo, Natanz və İsfahana edilən hücumlardan əvvəl uran ehtiyatlarını təhlükəsiz zonalara yaymışdı. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) dörd ildir bu obyektlərə çıxışı olmaması iddiaların ciddiliyini artırır.
İranın Nüvə Silahı İstehsal Potensialı
İsrail kəşfiyyatında və təhlükəsizlik qurumlarında 30 ildən artıq təcrübəsi olan Şayn xəbərdarlıq edib: “İranın əlində lazımi
uran, santrifüjlər və bilik mövcuddur. Bu gün deyil, lakin sabah asanlıqla bomba hazırlaya bilərlər.” BAEA-nın məlumatına görə, İranın 60 faiz dərəcəsində zənginləşdirilmiş 400 kiloqram uranı var. Bu miqdar 90 faizə qədər artırılsa, təqribən 9-10 nüvə silahı üçün kifayət edər.
Zənginləşdirilmiş Uranın Gizli Yerlərə Köçürülməsi
Şayn qeyd edib ki, İran bu materialları ABŞ-ın hücumundan bir neçə gün əvvəl “köçürmə” qərarı verib və bu addım
nüvə proqramının gələcəyini qorumağa yönəlmişdi. Mütəxəssis, “Hər yerin bilindiyini düşünməyin” deyərək, Tehranın santrifüjləri və materialı bilinməyən bir çox obyektə yaydığını vurğulayıb.
Hücumların Nəticələri və İranın İddiaları
Bazar günü ABŞ-ın başladığı hava bombardmanında, yerin 60 metr altına nüfuz edə bilən GBU-57 bunker dağıdıcı bombaları ilk dəfə istifadə edildi. 14 bomba xüsusilə Fordodakı zənginləşdirmə obyektini hədəf aldı. Lakin bu obyektin yeraltı 300-500 metr dərinlikdə yerləşdiyi düşünüldüyündən, dəyən zərər dəqiq bilinmir, üstəlik İran tərəfi heç bir zərər olmadığını bildirib.
ABŞ Baş Qərargah rəisi general Dan Keyn isə “Obyektlər çox ciddi ziyan görüb, lakin tamamilə məhv edilib-edilmədiyi hələ məlum deyil” deyib. Peyk görüntülərində Fordo yaxınlığında 16 yük maşınından ibarət karvanın böyük bir təxliyə əməliyyatı həyata keçirdiyi müşahidə edilib. Analitiklər bu görüntülərin “bir köçürmə cəhdinə” işarə etdiyini bildirib.
İrandan gələn açıqlamalarda isə bütün materialın təhlükəsiz şəkildə daşındığı və heç bir beynəlxalq təhlükə yaratmayacağı müdafiə olunur. İran İnqilab Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) hazırda ölkənin müdafiəsindən daxili təhlükəsizliyə qədər bütün sahələrdə nəzarəti əlində saxladığı bildirilir. İranlı bir səlahiyyətli, “Uranın harada olduğunu əksər yüksək vəzifəli şəxslər belə bilmir. Axtarmayın, təhlükəsiz yerdədir” deyə qeyd edib.
Beynəlxalq Reaksiyalar və Proqnozlar
Buna baxmayaraq, İsrail kəşfiyyat mənbələri İranın
nüvə proqramının tamamilə məhv edilmədiyini, lakin ciddi şəkildə “zəiflədildiyini” qəbul edir.
BAEA sədri Rafael Qrossi hücumların “çox ciddi” ziyan vurduğunu bildirərək, təftişçilərin sahəyə geri dönməsinin vacibliyini vurğulayıb. Lakin İran diplomatik danışıqları dayandırdığını və nüvə işlərini dinc çərçivədə davam etdirəcəyini elan edib.
Beynəlxalq müşahidəçilər isə daha ehtiyatlıdır. Bredford Universitetindən nüvə eksperti Dr. Beki Aleksis-Martin bildirib: “Əgər
uran məhv edilməyibsə, İran çox daha kiçik və gizli obyektlərlə qısa müddətdə yenidən bomba istehsal edə bilər.”
beynəlxalq münasibətlər
24 saat
