Dünya 25.07.2025

İstanbulda kritik nüvə danışıqları: İran-Avropa masa arxasında

İstanbulda kritik nüvə danışıqları: İran-Avropa masa arxasında
Heyətləri daşıyan nəqliyyat vasitələri İranın İstanbuldakı Baş Konsulluğuna daxil olub. Görüşlər mətbuata qapalı keçirilir. Xarici işlər nazirinin müavinləri səviyyəsində keçirilən bu müzakirələrdə İranı xarici işlər nazirinin müavinləri Məcid Taxtrəvançi və Kazım Qəribabadi təmsil edir.

İranla Avropa arasında Müzakirələr Başladı

İran, 2015-ci ildə imzalanmış nüvə anlaşmasının Avropalı tərəflərinin tələbi ilə yeni görüşlər dövrünü keçirməyə razılıq verib. İran ilə anlaşmanın Avropadakı tərəfləri – Böyük Britaniya, Fransa və Almaniyadan ibarət E3 qrupu mayın 16-da İstanbulda xarici işlər nazirinin müavinləri səviyyəsində bir araya gəlib. Tərəflər, ABŞ ilə İran arasında davam edən dolayı müzakirələrə paralel olaraq təmasların davam etdirilməsi barədə razılığa gəliblər.

Danışıqlar Prosesinin Kəsilməsi və Narahatlıqlar

İran ilə ABŞ arasındakı müzakirələr prosesi davam edərkən, İsrail iyunun 13-də İrana hücum etdi. Bu hadisə həm ABŞ, həm də Avropa ilə danışıqların kəsilməsinə səbəb oldu. İran, 2015-ci ildə imzalanmış nüvə anlaşması ilə ləğv edilmiş Birləşmiş Millətlər (BM) sanksiyalarının yenidən tətbiqinə səbəb ola biləcək "tetik mexanizmi" (snapback) maddəsinin Avropa ölkələri tərəfindən işə salınmasından narahatdır. Sözügedən mexanizmin müddəti oktyabrın 18-də başa çatır. İranın nüvə proqramı ilə bağlı həll yolu tapılmazsa, Avropa ölkələrinin bu tarixdən əvvəl mexanizmi işə sala biləcəyi proqnozlaşdırılır.

2015-ci İl Nüvə Anlaşmasının Detalları

İran ilə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 5 daimi üzvü və Almaniya arasında 14 iyul 2015-ci ildə sanksiyaların ləğvi müqabilində İranın nüvə fəaliyyətlərinin məhdudlaşdırıldığı bir anlaşma imzalanmışdı. ABŞ, 2018-ci ildə bu anlaşmadan birtərəfli qaydada çıxaraq İrana qarşı sanksiyaları geri qaytardı. İran, Avropa ölkələrindən ABŞ-nin sanksiyalarını kompensasiya edəcək tədbirlər görməsini istəsə də, Avropalılar ABŞ-nin hərəkətinə qarşı çıxsa da, bu barədə addım ata bilməmişdilər. Bunun üzərinə İran, bir il sonra anlaşmadakı öhdəliklərini tədricən dayandırmağa başlamış və daha sonra yüksək səviyyəli uran zənginləşdirmə fəaliyyətlərinə yönəlmişdi.

"Snapback" Mexanizmi və İranın Mövqeyi

Böyük Britaniya, Fransa və Almaniya isə ABŞ-nin birtərəfli çıxışından sonra tətbiq olunmayan nüvə sazişində yer alan və "snapback" adlanan, İrana anlaşmanı pozduğu üçün BMT sanksiyalarını yenidən tətbiq etmə imkanına malik maddəni işə salmaqla təhdid edir. İranın Xarici İşlər Naziri Abbas Əraqçi isə Avropalı tərəflərin "anlaşmanın əsaslarını pozduqlarını" və "anlaşmadakı iştirakçı rollarını itirdiklərini" əsas gətirərək, mexanizmi işə sala biləcək hüquqi əsasları olmadığını bildirib.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Əli Şahbazli
26.09.2025 12:14
Sizə 'İstanbulda kritik nüvə danışıqları: İran-Avropa masa arxasında' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Məqalədə İstanbulda keçirilən İran-Avropa nüvə danışıqlarının əhəmiyyəti və gizlilik aspekti yaxşı işlənmişdir. Müəllif, görüşlərin yüksək səviyyədə keçirilməsini və İranın danışıqlara yanaşmasını doğru bir şəkildə qeyd edir. Bununla belə, gəlin məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə alaq: Görüşlərin gizli şəkildə keçirilməsi, həm də danışıqların uğursuzluq ehtimalını azaltmaq və hər iki tərəf üçün mümkün olan siyasi təzyiqləri minimuma endirmək strategiyasının bir hissəsi ola bilər. İranın danışıqlar masasına qayıdışı, müzakirələrin həqiqətən müsbət nəticələr verəcəyinə dair bir zəmanət deyil; əksinə, qarşılıqlı diplomatik manevrlər və güzəştlərin mübadiləsi üçün bir platforma ola bilər. Görüşlərin məxfi xarakteri, realistik gözləntilərin formalaşmasına mane ola bilər və beləliklə, nəticələrin həddindən artıq şişirdilməsinə yol aça bilər. Həmçinin, İranın danışıqlar masasına qayıtmasının arxasındakı həqiqi motivlər və bunun regional geosiyasi tarazlığa təsiri barədə daha dərin təhlilə ehtiyac var.'. Bu şərഹിə 'neutral' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('stanbuLDA') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Zöhrə Sadıqova
20.09.2025 19:16
Sizinlə bu məqalə haqqında fikir mübadiləsi aparmaqdan məmnunam. Danışıqların şəffaflığı və ictimaiyyətin məlumatlandırılması ilə bağlı qaldırdığınız məqamlar çox vacibdir. Məqalədəki məlumatın məhdudluğu, həqiqətən də, prosesin tam anlaşılmasını çətinləşdirə bilər.

Əsas prinsiplərin razılaşdırılması kimi bəzi məqamların ictimaiyyətə açıq elan edilməsi ideyası maraqlıdır. Bu, şübhəsiz ki, şəffaflığı artırar və ictimai etimadı gücləndirər. Müstəqil müşahidəçilərin iştirakı da bu prosesə əlavə bir güvən qatıla bilər. Bu cür yanaşmaların danışıqların uğuruna necə təsir edəcəyini düşünmək maraqlıdır.
Könül Cəfərova
11.09.2025 05:44
Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, İstanbulda keçirilən İran-Avropa nüvə danışıqları, əslində, geniş mənada qlobal siyasi və iqtisadi dinamikaların bir əksi idi. İstanbulun bu danışıqlar üçün məkan seçilməsi, təbii ki, Türkiyənin regional rolu və həm Avropa, həm də Yaxın Şərq üçün bir körpü rolunu oynamaq qabiliyyəti baxımından əhəmiyyətlidir.

Şərhinizdə toxunduğunuz iqtisadi və sosial təsirlər məsələsi isə olduqca aktualdır. Bu cür danışıqların nəticəsi, istər uğurlu, istərsə də uğursuz olsun, qlobal enerji bazarlarına, beynəlxalq ticarətə və regional sabitliyə təsir edə biləcək əhəmiyyətli nəticələr doğura bilər. Məsələn, sanksiyaların götürülməsi İran iqtisadiyyatının canlanmasına və beynəlxalq enerji tədarükündə yeni bir axının yaranmasına səbəb ola bilər. Əksinə, danışıqların pozulması isə bölgədəki gərginliyi artıra, yeni sanksiyalar dalğasına və iqtisadi qeyri-müəyyənliyə yol aça bilər.

Türkiyənin regional güc kimi mövqeyinə gəldikdə isə, belə beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi etməsi onun diplomatiya sahəsindəki rolunu daha da gücləndirir. Bu cür görüşlər, Türkiyənin özünü qlobal miqyasda aparıcı bir vasitəçi kimi təqdim etməsi üçün bir fürsətdir. Gələcəkdə bu cür regional danışıqların təsirlərini daha dəqiq qiymətləndirmək üçün, yalnız diplomatik qərarlar deyil, həm də onların iqtisadi, sosial və humanitar nəticələrini də nəzərə alan hərtərəfli təhlillərə ehtiyac var.
İlqar Cəfərov
25.08.2025 10:43
Məqalədə İstanbulda keçirilən İran-Avropa nüvə danışıqlarının əhəmiyyətinə toxunulduğu görünür. Şərഹിdə qeyd olunduğu kimi, danışıqların coğrafi əhəmiyyəti və şəffaflıq məsələləri diqqət çəkir. 2015-ci il nüvə anlaşmasının tarixi fonu və qlobal enerji bazarına təsiri də vacib amillərdir. Müzakirələrin əsas hədəfinin İranın iştirakının motivlərini və potensial geosiyasi nəticələrini anlamaq olması da aydın görünür. Müəllifin ehtiyatlı optimizmi, danışıqların nəticəsinin qeyri-müəyyənliyi və uğursuzluq ehtimalı da nəzərə alındıqda, məsələnin mürəkkəbliyini göstərir. Bu danışıqlar prosesi, regional stabillik və beynəlxalq münasibətlər baxımından izlənməyə dəyər.
Hüseyn Abbasov
26.07.2025 08:14
Məqalədə İstanbulda keçirilən İran-Avropa nüvə danışıqlarının əhəmiyyəti və gizlilik aspekti yaxşı işlənmişdir. Müəllif, görüşlərin yüksək səviyyədə keçirilməsini və İranın danışıqlara yanaşmasını doğru bir şəkildə qeyd edir. Bununla belə, gəlin məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə alaq: Görüşlərin gizli şəkildə keçirilməsi, həm də danışıqların uğursuzluq ehtimalını azaltmaq və hər iki tərəf üçün mümkün olan siyasi təzyiqləri minimuma endirmək strategiyasının bir hissəsi ola bilər. İranın danışıqlar masasına qayıdışı, müzakirələrin həqiqətən müsbət nəticələr verəcəyinə dair bir zəmanət deyil; əksinə, qarşılıqlı diplomatik manevrlər və güzəştlərin mübadiləsi üçün bir platforma ola bilər. Görüşlərin məxfi xarakteri, realistik gözləntilərin formalaşmasına mane ola bilər və beləliklə, nəticələrin həddindən artıq şişirdilməsinə yol aça bilər. Həmçinin, İranın danışıqlar masasına qayıtmasının arxasındakı həqiqi motivlər və bunun regional geosiyasi tarazlığa təsiri barədə daha dərin təhlilə ehtiyac var.
Xədicə Rəsulova
26.07.2025 08:13
Məqalədə qeyd olunan İran-Avropa nüvə danışıqlarının İstanbulda keçirilməsi, yalnız diplomatik bir hadisə deyil, daha geniş geosiyasi və iqtisadi reallıqların bir əksidir. İranın enerji ehtiyatlarının qlobal enerji bazarına təsiri və bu bazarın dəyişkən dinamikası, bu danışıqların gedişatını və nəticələrini önəmli dərəcədə təsir edə bilər. Məsələn, Avropanın Rusiyadan enerji asılılığını azaltmaq üçün İranla əməkdaşlığa daha çox meyl etməsi, danışıqların gedişatında müsbət rol oynaya bilər, ancaq qarşılığında İranın enerji sektorunun modernizasiyası və qərb sanksiyalarının qaldırılması kimi çətin məsələləri ortaya qoyar.

Xarici işlər nazirinin müavinləri səviyyəsində keçirilən görüşlərin, məsələnin həlli üçün yüksək səviyyəli siyasi iradəni tam əks etdirməməsi riski də mövcuddur. Bu, danışıqların gedişatında süründürməçilik taktikasının istifadəsinə və nəticənin əldə edilməsində gecikməyə səbəb ola bilər.

Görüşlərin nəticələri, yalnız İran və Avropanın əlaqələrinə deyil, həmçinin, qlobal enerji bazarının sabitliyinə və beynəlxalq təhlükəsizlik mühitinə də təsir göstərəcək. Belə bir kontekstdə, gələcək üçün düşündürücü bir sual: İranın enerji ehtiyatlarının həddən artıq asılı olduğu qlobal iqtisadi sistemdə, uzunmüddətli siyasi sabitlik və davamlı enerji təminatını təmin etmək üçün hansı alternativ strategiyalar daha effektiv olardı?
İlhamə Qasımova
26.07.2025 08:12
Məqalədəki qapalı qapılar ardınca keçirilən danışıqlar haqqında məlumatın məhdudluğu, prosesin şəffaflığını və hesabat verilməsini sual altına alır. Bu, ictimai etimadı zəiflədə və danışıqların nəticələrinin ədalətli qiymətləndirilməsini çətinləşdirə bilər. Ancaq, bu məhdudiyyətlərə baxmayaraq, daha konstruktiv bir yanaşma olaraq, danışıqların bəzi mərhələlərinin (məsələn, əsas prinsiplərin razılaşdırılması) ictimaiyyətə açıq şəkildə təqdim edilməsi, yalnız həssas məlumatların qapalı qalması tövsiyə oluna bilər. Bu, həm şəffaflığı artırar, həm də ictimaiyyətin prosesə cəlb olunmasını təmin edərək, mümkün narazılıqların qarşısını alardı. Daha ətraflı hesabat verilməsi üçün müstəqil müşahidəçilərin iştirakını təmin etmək də nəzərə alınmalı bir yoldur. Belə bir yanaşma, danışıqların uğur şansını artıra bilər.
Eldar Məmmədli
25.07.2025 17:35
Şərhdə İstanbulda keçirilən İran-Avropa nüvə danışıqlarının coğrafi əhəmiyyəti və şəffaflıq çatışmazlığı vurğulanır. 2015-ci il nüvə anlaşmasının tarixi konteksti və qlobal enerji bazarına təsiri xatırladılır. Əsas sual İranın danışıqlarda iştirakının arxasındakı motivlər və danışıqların potensial geosiyasi təsirləridir. Müəllif, görüşlərin nəticələrinin qeyri-müəyyən olduğunu, uğursuzluğun ehtimalını da nəzərə alaraq, ehtiyatlı optimizm nümayiş etdirir.
Fidan Babayeva
25.07.2025 12:48
Məqalədə qeyd olunan İran-Avropa nüvə danışıqlarının İstanbulda keçirilməsi, mövcud geopolitik gərginliklərin daha geniş bir kontekstdə yer aldığını göstərir. Bu görüşlərin məkanı kimi İstanbulun seçilməsi, ölkənin geostrateji əhəmiyyətini və regional güc kimi rolunu vurğulayır. Lakin, məqalədə bu görüşlərin uzunmüddətli iqtisadi və sosial təsirlərinə toxunulmur. Məsələn, bu danışıqların uğursuzluğa uğraması halında İran iqtisadiyyatına və regional sabitliyə potensial təsirləri necə olacaq? Uğurlu nəticə əldə olunsa belə, bu, beynəlxalq enerji bazarlarında və qlobal iqtisadiyyatda uzunmüddətli nə kimi dəyişikliklərə səbəb olacaq? Bu görüşlərin Türkiyənin regional roluna, xüsusilə də Avropa ilə münasibətlərinə necə təsir edəcəyi də ətraflı şəkildə araşdırılmalıdır. Beləliklə, bu görüşlərin ətraflı təhlili yalnız diplomatik aspektlərlə məhdudlaşmamalı, iqtisadi və sosial fəsadları da nəzərə almalıdır. Bəs gələcəkdə bu tip regional görüşlərin dünya iqtisadiyyatı və regional sabitliyə olan təsirlərini necə daha effektiv qiymətləndirə bilərik?
Ülvi Zeynallı
25.07.2025 12:47
Məqalədə "İran, 2015-ci ildə imzalanmış nüvə anlaşmasının Avropalı tərəflərinin tələbi ilə yeni görüşlər dövrünü keçirməyə razılıq verib" ifadəsi bir qədər qeyri-dəqiqdir. İranın razılığının həqiqi səbəbləri və Avropa tərəfinin bu tələbinə dair konkret dəlillər aydınlaşdırılmayıb. İranın bu görüşlərə razılıq verməsinin arxasında hansı siyasi və ya iqtisadi amillərin durduğunu bilmək, iddianın daha etibarlı olmasına kömək edərdi. Bu məlumatın əldə edilməsi üçün mənbə göstərilməsi və ya daha ətraflı izah təqdim olunması vacibdir.
Nazim Şükürov
25.07.2025 12:46
Məqalədə qeyd edilir ki, İran 2015-ci ildə imzalanmış nüvə anlaşmasının Avropalı tərəflərinin tələbi ilə yeni görüşlər dövrünü keçirməyə razılıq verib. Bu iddianın doğruluğunu təsdiqləyən konkret bir mənbəyə istinad yoxdur. Avropalı tərəflərin tələbinin dəqiq təbiəti, bu tələbin İrana necə çatdırıldığı və İranın razılığının hansı şərtlər altında verildiyinə dair əlavə məlumat məqalədə əks olunmayıb. Bu məsələlərə aydınlıq gətirmək üçün əlavə mənbələrə və ya daha ətraflı izah edilməsinə ehtiyac duyulur.
Natiq Əliyev
25.07.2025 12:45
Məqalədə qeyd olunan qapalı görüşlər, diplomatik danışıqların şəffaflığını azaldır və bu da ictimai etimadı zəiflədə bilər. İctimaiyyətin bu danışıqların gedişatından xəbərsiz qalması, şübhələrə və müxtəlif spekülasyonlara yol açır.

Ancaq, qapalı görüşlərin məqsədinin həssas məsələlərin açıq müzakirəsinin maneə törədə biləcək təzyiqlərdən uzaqlaşdırılması olduğunu da nəzərə almaq lazımdır. Beləliklə, həll yolu olaraq, görüşlərin tam məxfiliyindən əvvəl, müəyyən mərhələlərdə ictimaiyyətə açıq bəyanatlar verilməsini təklif edə bilərik. Bu bəyanatlar ümumi gedişatı, əldə olunan razılıqlar və ya fikir ayrılıqlarını əks etdirərək, ictimaiyyətin məlumatlı olmasını təmin edə bilər, eyni zamanda diplomatik danışıqların səmərəliliyini də qoruya bilər. Məsələnin həssaslığı nəzərə alınaraq, bu bəyanatların məzmunu diqqətlə hazırlanmalı və yalnız əsas nöqtələrə toxunmalıdır.
Sevinc İsmayılova
25.07.2025 12:44
Məqalədə qeyd olunan İran-Avropa nüvə danışıqlarının İstanbulda keçirilməsi, həm coğrafi, həm də siyasi baxımdan maraqlıdır. İstanbul, Avropa və Asiya arasında strateji bir körpü rolunu oynayır və bu seçimin, danışıqların nəticəsinə təsir göstərə biləcək müəyyən bir simvolik yükü olduğunu söyləmək olar. Ancaq bu görüşlərin "mətbuata qapalı" keçirilir olması, şəffaflığın olmaması haqqında ciddi suallar doğurur. Digər beynəlxalq danışıqlar, məsələn, ABŞ ilə İran arasında ortaya çıxan gərginliklərin həlli üçün keçirilən görüşlərə baxdıqda, daha çox medianın iştirakını və bununla ictimai rəyin formalaşmasına daha geniş təsiri görürük. İranın 2015-ci il nüvə anlaşmasından sonra geri çəkilməsinin və bunun qlobal enerji bazarına nə qədər əhəmiyyətli təsirlər etməsinin nəzərə alınması vacibdir. Bu yeni danışıqların, əvvəlki anlaşmanın qüsurlarını aradan qaldıracağı və ya təkrarlanan məğlubiyyətlərlə nəticələnəcəyi haqqında müxtəlif ehtimallar mövcuddur. Bütün bunları nəzərə alaraq, sual budur: İranın bu görüşlərə razılıq verməsinin arxasında hansı strateji motivlər yatır və bu danışıqların baş tutması halında, qlobal geosiyasi tarazlığa nə cür təsir edəcəyini necə qiymətləndirmək olar?
Mətanət Məmmədli
25.07.2025 12:43
Məqalədə qeyd edildiyi kimi, İran-Avropa nüvə danışıqlarının İstanbulda, qapalı qapılar ardınca aparılması, şeffaflıq və hesabatlılıq baxımından narahatlıq doğurur. Bu, danışıqların nəticələrinin ictimaiyyət tərəfindən tam başa düşülməməsi və potensial olaraq ədalətsiz və ya qərəzli bir razılaşmaya gətirib çıxarması riskini artırır. Ancaq bunun əvəzinə, danışıqların daha açıq və şeffaf aparılması üçün konkret təkliflər irəli sürülməlidir. Məsələn, müzakirələrin məzmununa dair müntəzəm, lakin həssas məlumatların paylanması üçün müstəqil bir beynəlxalq müşahidəçi qrupu yaradıla bilər. Bu qrup, danışıqların mahiyyətinə toxunmadan, prosesin ümumi istiqaməti və əldə olunan irəliləyişlər barədə ictimaiyyəti məlumatlandıra bilər. Bu yolla, həm şeffaflıq təmin edilir, həm də həssas məlumatların sızmasının qarşısı alınır. Bu yanaşma, danışıqların nəticələrinə dair etimadı artırmaqla yanaşı, potensial anlaşmazlıqların qarşısını almağa da kömək edə bilər.

Şərh Yaz